Σώμα στη βιτρίνα, μυθιστόρημα, Αργυρώ Μαντόγλου, εκδόσεις Μεταίχμιο 2017
Το «Σώμα στη βιτρίνα» είναι ένα πολύ ιδιαίτερο έργο, ένα πολυδιάστατο λογοτεχνικό κατασκεύασμα το οποίο περιδιαβαίνει ανθρώπους, τόπους και εποχές προσεγγίζοντας με μεγάλη ευαισθησία και οξυδέρκεια το καίριο θέμα της έμφυλης ταυτότητας και πώς στοιχειοθετείται, του ονείρου και πώς αποδομείται αλλά και της ελευθερίας του ατόμου και πώς αναιρείται, διεκδικείται, επαναπροσδιορίζεται.
Εκ πρώτης όψεως, η αφήγηση συντελείται σε τέσσερα επίπεδα από τέσσερεις αφηγητές: την Έλσε στο Άμστερνταμ τον Μάρτιο του 1664, τον Άγγελο στο Άμστερνταμ, την Ελισάβετ στην Ολλανδία και τη Νατάσσα στο Άμστερνταμ τον Μάρτιο του 2014. Και λέω «εκ πρώτης όψεως» μιας και στη συνέχεια, οι διαφορετικοί αφηγητές συνομιλούν και συνευρίσκονται με ευρηματικούς τρόπους σχηματίζοντας ένα πλέγμα από σχέσεις που είναι απολύτως γοητευτικό. Σε αυτό το πλαίσιο, στήνεται ο μίτος του μυθιστορήματος με κύριους πόλους τη δανέζα Έλσε και την ελληνίδα Νατάσσα, δύο γυναίκες οι οποίες διεκδίκησαν το όνειρο μιας καλύτερης, πιο ανεξάρτητης ζωής αλλά ήρθαν αντιμέτωπες με τα κακώς κείμενα της μετανάστευσης, με την σκληρότητα της διαδικασίας της επιβίωσης, με τις άγριες συνθήκες στις απειλητικές, μοναχικές μεγαλουπόλεις – ρουφήχτρες της ανθρώπινης ιδιαιτερότητας, του μεγαλείου της ψυχής.
Το «Σώμα στη βιτρίνα», γραμμένο σε εξαιρετική γλώσσα και ροή μαγική, είναι ένα κέντημα στη λεπτομέρεια: κανένας τόπος, καμία σκηνή, καμία σκέψη και καμία εικόνα δεν είναι τοποθετημένες τυχαία στο σημείο όπου βρίσκονται. Με αφηγηματική μαστοριά και ματιά που αγκιστρώνεται στα φαινομενικά μικρά αλλά ουσιαστικά μεγάλα, η Μαντόγλου κινείται ευέλικτα ανάμεσα στο ιστορικό μυθιστόρημα, στο μεταφυσικό θρίλερ και στην αλληγορία με ένα ρεαλιστικό ύφος πολύ προσωπικό: δεν επιτρέπει να υπερισχύσει η ωμότητα του κτήνους ούτε η σκληρότητα της πραγματικότητας μιας και διαφυλάσσει, μέσα από τις μελετημένες αφηγηματικές επιλογές, την ανθρωπιά και την γνησιότητα των ηρώων της.
Στο «Σώμα στη βιτρίνα», οι γυναίκες γίνονται αντικείμενο θαυμασμού: όχι βίαιου, προκλητικού, σεξουαλικού και κάποιες φορές υβριστικού προσανατολισμού αλλά χαίρουν μιας προσοχής που ξεφεύγει από το επάγγελμα της «βιτρίνας» και υμνεί τις γυναικείες αρετές όχι κοινότοπα και επιφανειακά αλλά με στόχευση ιδιαίτερη και παραμέτρους ψυχικές. Η Μαντόγλου συνθέτει έναν κόσμο ανοιχτό σε ερμηνείες ο οποίος μέσα από τη δύναμη της τέχνης, δίνει στους θύτες και στα θύματά του χώρο έκφρασης, κατανόησης αλλά κυρίως ύπαρξης πέρα από τα αναμενόμενα. Εκεί ακριβώς, η ιστοριογραφική προσέγγιση συνομιλεί με την ατομική εμπειρία διαμορφώνοντας ένα σύμπαν ενδιαφέρον, συγκινητικό και πολυκύμαντο.
Τζούλια Γκανάσου
