Ανθολογία Εσθονικής Ποίησης, ανθολόγηση-μετάφραση Μαγδαληνή Θωμά, εκδόσεις Βακχικόν 2018
Μετάφραση ιδιωματικών ποιημάτων της Mari Vallisoo στο τοπικό ιδίωμα του Πηλίου
Η Mari Vallisoo γεννήθηκε το 1950 σ' ένα μικρό χωριό κοντά στη λίμνη Peipsi. Το χωριό της λέγεται Sassukvere της περιφέρειας Kodavere, που έδωσε το όνομά της στο τοπικό ιδίωμα της περιοχής. Η ποιήτρια μεγάλωσε σε αγρόκτημα στην εξοχή και από πολύ μικρή εξοικειώθηκε με τις φροντίδες της αγροτικής ζωής, βοηθώντας τους γονείς της στο σοβιετικό κολχόζ της εποχής. Η πρώτη αυτή μνήμη εκφράστηκε αργότερα μέσα στην ποίησή της. Ανακάλυψε τα γράμματα νωρίς -σε ηλικία τριών χρονών έμαθε να διαβάζει και έγινε ένα από τα νεαρότερα μέλη της τοπικής βιβλιοθήκης. Άρχισε το σχολείο το 1958 και το τελείωσε το 1966. Όταν τελείωσε το δημοτικό συνέθεσε το ποίημα „Kõik saame murelipuudeks“ («Θα γίνουμε όλοι κερασιές»), που χρησιμοποιήθηκε στο εξής σε τελετές λήξης σχολικού έτους και έγινε τραγούδι γνωστής Εσθονής τραγουδίστριας (Heli Lääts).
Πήγε γυμνάσιο στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Εσθονίας, το Tartu. Στα γυμνασιακά της χρόνια, έλαβε μέρος σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και διεύρυνε τα ενδιαφέροντά της στο θέατρο και στην κλασσική μουσική. Άρχισε να σπουδάζει στη Μαθηματική σχολή, αλλά την αποθάρρυναν τα βιβλία πολιτικής προπαγάνδας που είχαν υποχρεωτικό χαρακτήρα εξέτασης στη σοβιετική εποχή και διέκοψε προσωρινά τις σπουδές της. Συνέχισε στο Tallinn μηχανοτεχνία και προγραμματισμό, απ' όπου και πήρε δίπλωμα.
Οι θετικής κατεύθυνσης σπουδές δεν την εμπόδισαν, ωστόσο, να μελετά και να γράφει ποίηση. Ξεκίνησε να δημοσιεύει ποιήματα με το ψευδώνυμο “Raal” και λίαν συντόμως με το πραγματικό της όνομα.
Έγινε μέλος της Εσθονικής Εταιρείας Συγγραφέων το 1983 και την ίδια χρονιά, σταμάτησε να δουλεύει ως προγραμματίστρια για να ασχοληθεί αποκλειστικά με την ποίηση. Το 1988 απέκτησε μια κόρη. Τιμήθηκε δύο φορές με το βραβείο Juhan Liiv (1995, 2001), έλαβε το Λογοτεχνικό Βραβείο Χρονιάς, το 1992, το Λογοτεχνικό Βραβείο Χρονιάς του περιοδικού „Looming“ (nr. 5), το 2009 και το Κρατικό Βραβείο Πνευματικού Έργου, το 2013.
Η Mari Vallisoo σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα το καλοκαίρι του 2013.
Στις μεταφράσεις που ακολουθούν, το τοπικό ιδίωμα του Kodavere βρίσκει μια μορφή απόδοσης στην πηλιορείτικη ντοπιολαλιά:
*
Καψόπιδου στα ξιένα κει - Vaesel lapsel võõral muual
Καψόπιδου στα ξιένα κει
καλήν μοίρα δεν το βρη.
Του βιος του έβαλ' στου ντρουβά
και του κουμπόδεσιέ του.
Στου σπίτι τ' τράβξι γλίουρα
κάπουτις πριν του χ'μώνα
Κι στάθκι ικεί. Ποιος να του ξέρ'.
Μπουρεί να κάθτι ακόμα.
*
Του ντλαπ - Riidekapp
Τ' μουρλού του σώβρακου για κάθι τι.
Τς τύχς του πκάμσου καταή.
Καβαλάρς σιδηρένιους στουν πόλεμου μέσα.
Φέσ' μι φούντα, να του φισώσ'
σ' γκρεμάστρα κρέμιτι να του γραπώσ'.
Του σάβανου τρύπιου.
Τ' διαόλ' οι σκόρ.
Ποιος να του κράτ'σι τόσον κιρό
του πανουφώρ.
Μη του φουράς, τ' χάρου του ρούχου,
να μ' κανς τη χαρ!
Στου κρύου μέσα τι να φορέσου
του παλ'κάρ!
Να πάρου κδιά του κίτερνου πλιεχτό
ικείνου με τς νταντέλες
απ' μο φκιαξι η στραβιά μανιά μ', το Χαρικλειώ.
