Χρήσιμα παιδικά παιχνίδια, ποίηση, Δανάη Σώζιου, εκδόσεις Αντίποδες 2016
Σκοτάδι, τα φαντάσματα παχαίνουν,
πρέπει να τους ράβουμε συνέχεια
καινούργια σεντόνια.
Το σκοτάδι αφορά όλη την ηλικία της νέας ποιητικής συλλογής της Δανάης Σιώζου. Το σκοτάδι πρωτοστατεί σε τέσσερις καίριους σταθμούς -σε θέση αφηγηματικών πεδίων- της ποιητικής σκέψης της. Ζωολογικός κήπος, κρύπτη, εγκληματολογικό μουσείο και πάρκο είναι οι τέσσερις ανοικτές πληγές μέσα στο σκοτάδι. Η ποιήτρια συνυφαίνει με μαεστρία, άλλοτε διά μέσω παραμυθένιας αχλής, άλλοτε πάλι διά μέσω ενός υλικού αναμνήσεων, τις προσωπικές της μνήμες όπως αυτές διαχέονται διαδοχικά στο σιωπηλό δωμάτιο της ενηλικίωσής της.
Ακολουθεί αυτή που γνωρίζει τα πρόσωπα απ’
όλες μου τις ηλικίες και αποφεύγει να με κοιτά
στα μάτια, κουβαλάει όλα τα άλμπουμ με τα ψέ-
ματα που λένε οι φωτογραφίες.
Τα παιδικά δώρα και τα πλάσματα που τα κουβαλούν ανοίγονται εκ νέου σε κάθε ποίημα. Κάθε τους εμφάνιση συνδέεται με τη σκοτεινή πλευρά της χρηστικότητάς τους ή καλύτερα με τη χρήση τους κατά τη σκοτεινή περίοδο της παιδικής ηλικίας. Οι αφηγηματικές παρεμβολές ιεροτελεστικών πράξεων διαποτίζουν τη συλλογή με μια μελαγχολική πνοή νοσταλγίας για πράγματα και πρόσωπα που δεν υφίστανται πια.
Δες, αυτή τη σκάλα ανεβοκατέβαινε ο παππούς,
ώσπου πέθανε, και κανείς δεν τόλμησε να τη μετακινήσει.
Ύστερα, η γιαγιά μας μελαγχόλησε βαθιά,
περνούσε τις περισσότερες ώρες στο κρεβάτι.
Μονάχα κάθε Σάββατο σηκωνότανε,
έβγαζε το αρχαίο νυφικό απ’ την ντουλάπα,
το φόραγε και στεκόταν πλάι στην πόρτα περιμένοντας.
Χωρίς δράκους και εξώκοσμα πλάσματα που γουργουρίζουν στα κρυφά κάτω από το κρεβάτι του παιδικού δωματίου, χωρίς φαντασιακούς κόσμους με εξωπραγματικούς κινδύνους και επινοημένους φίλους ή εχθρούς, η ποιήτρια δείχνει με το δάχτυλό της τους πιο μύχιους ενήλικους φόβους που επικολλώνται ανεπαίσθητα κατά τη διαδικασία της ενηλικίωσης. Ο θάνατος υπολογίζεται στα πραγματικά του μέτρα και ο αποχωρισμός επίσης
Σ’ είδα να κατεβαίνεις / απ’ της συκιάς την κορυφή / σαν κάθε χρόνο,
και μένα / στις ρίζες ξαπλωμένη, / σύκα να τρώμε,
έπειτα να λέμε / και του χρόνου, /
χωρίς να υπολογίζουμε, / εκείνος αν το θέλει.
Αν, ωστόσο, διαβάζοντας τη συλλογή αφουγκραζόμαστε μια κάποια συγγένεια με την παιδική ηλικία αντίστοιχων στίχων όπως: “κι ώ σοφή προνοητικότητα των παιδιών, που πιάνουν από νωρίς φιλίες με το χώμα”, στον δεύτερο αφηγηματικό σταθμό Κρύπτη η ποιήτρια υπαινίσσεται τη γέννα: Σκοτάδι, απ’ το στομάχι μου βγαίνουν στο φως / ασημικά σκεύη, άμφια, μωρά / και χρυσομπάμπουρες και επικαλούμενη τον χρονικό αναδιπλασιασμό ως αφηγηματική τεχνική παρουσιάζει εκ των υστέρων την προδιαγραμμένη πορεία των πραγμάτων:
Εντός του μια φωνή παλιά πολύ προειδοποιούσε
μα η σφαίρα είχε ήδη ξεκινήσει
κι ερχόταν κατευθείαν
από την κάννη στο κορμί του.
Στο ταξίδι των τεσσάρων πεδίων, από τον ζωολογικό κήπο μέχρι την έξοδο στο πάρκο, η ποιήτρια έχει συντροφιά τα παιδικά της παιχνίδια. Με το πέρασμα των σελίδων γίνεται η ίδια ένα τέτοιο, όταν κάτω από τον μεγεθυντικό φακό της πορείας της προς την αυτογνωσία τοποθετεί τον εαυτό της. Η ίδια που περπάτησε σε γερμανικό περπάτησε και σε ελληνικό έδαφος, η ίδια που προήλθε σαν άλλος νάνος από τα υπόγεια σπήλαια του Νίμπελχαϊμ (στα γερμανικά Nibel σημαίνει νέφος, ομίχλη, σκότος και heim βασίλειο), η ίδια βεβαιώνει, σαν άλλη Πουλχερία της ιστορίας, τη μεγάλη αλήθεια της ζωής γράφοντας πως: Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη, / σου τη γράφω σε γράμμα.
Στο ταξίδι αυτό, με συνεπιβάτες τους Σαλώμη, Frau Wilma, Σόοραγια, Ραραού, Γιόχαν, Λεχ, Charles Fourier, ο αναγνώστης -αν και συχνά καταλήγει στον προφητικό στίχο του Τάσου Λειβαδίτη: Τὰ παιδιὰ κοιμόντουσαν ὠχρά, / δαγκωμένα ἀπ᾿ τὰ γαβγίσματα τοῦ ταξιδιοῦ- ταυτίζεται ωστόσο με την Alice in Damageland του καταληκτικού ποιήματος της συλλογής.
Προσπερνώντας / θα επιβιώσω / της ζωής μου / καθώς επίσης παίζοντας: /
Τραμπάλα, κρυφτό / τυφλόμυγα / κυνηγητό / και άλλα / χρήσιμα παιδικά παιχνίδια.
Αναστασία Γκίτση
