Το τέμπο των καιρών, ποίηση, Κατίνα Βλάχου, εκδόσεις Περισπωμένη, 2015
Η τελευταία ποιητική συλλογή της Κατίνας Βλάχου, «το τέμπο των καιρών» (περισπωμένη, 2015), έρχεται τη στιγμή που η δημιουργός συμπληρώνει 20 έτη σταθερής παρουσίας στα ελληνικά γράμματα και αποδεικνύει πως ο χρόνος που πέρασε από την προηγούμενη συλλογή της ήταν ιδιαίτερα γόνιμος.
Πρόκειται για ποιητική πρόζα, με ιδιαίτερη ρυθμική ελευθεροστιχία που ακροβατεί πάνω στο τεντωμένο σκοινί της ελλειπτικής προφορικότητας με την επιλεγμένη θέση των λέξεων και την αξιοποίηση των φωνηέντων (μοιραία, ο σταυρός, όπως κι εγώ) και των επαναλήψεων (αμήν, πατρίδα, η εποχή της ενοχής, πάντα ανέτοιμη, προσωπική επικαιρότης, για να μη βλέπει). Ο θρυμματισμένος στίχος διαμορφώνει το ρυθμό με την εκφραστική ελλειπτικότητα και την κυριαρχία των ουσιαστικών και ρημάτων (πάνω σε τεντωμένο νήμα, ο θόρυβος, όπως και εγώ, για να μη βλέπει, πληγές, απ-ουσία).
Η Βλάχου συνδέεται με την ποίηση της περιφέρειας με έναν κοινωνιοϋπαρξιακό προσανατολισμό. Στοιχεία της φύσης εντάσσονται στη στιχουργική της με χαρακτηριστική φυσικότητα. Το φυσικό στοιχείο κατέχει λειτουργικό ρόλο στο ποιητικό κέντρο των αναζητήσεών της (φύσηξε αγέρι, σαν άχρονο θαύμα, μοιραία, το λουλούδι, έφεξε, υπόσχεση, όπως κι εγώ, εσχάτως, όπως ρόδο αμάραντο, ας ήταν, πατρίδα).
Η ποιήτρια αποφεύγει να δώσει ένα φυσιολατρικό ύφος ή να υιοθετήσει μία λυρική εικαστική. Το τοπίο συνδέεται με την ανθρώπινη παρουσία και δράση με ένα βαθύ υπαρξιακό δέσιμο (σπόροι ροδιού, κήπος, σε φαντάστηκα μόνο, ανυποψίαστη). Η εικονοπλασία διαμορφώνει το φόντο του ποιητικού χώρου. Αποφεύγει η εικαστική της να μονοπωλήσει την προσοχή του κοινού αλλά μόνο δίνει έμφαση στο υπαρξιακό περιεχόμενο και την κοινωνική αλληγορία μέσα από το συναίσθημα.
Χαρακτηριστική είναι η παντελής απουσία ρομαντικής διάθεσης που επιφέρει η αγωνία της δημιουργού για αντίσταση στη φθορά της ζωής και τις μεταβολές της. Η αντιρομαντική αυτή στάση ισορροπεί αισθητικά με τους ανοιχτούς χώρους και τη φωτεινότητα του κάδρου και με την λιτή παρουσία του πολύχρωμου φυσικού στοιχείου σε μία συνεχή κίνηση. Το διάχυτο ελληνικό φως ενδυναμώνει το αίσθημα του οπτιμισμού με τη διάθεση για αντίσταση στον πόλεμο με τον χρόνο ή στον αγώνα για το όνειρο και την ουτοπία αντικρούοντας έτσι την ποιητική μελαγχολία.
Οφείλουμε όμως να υπογραμμίσουμε και τη λεπτή ειρωνεία που διαπερνά τις συνθέσεις της συλλογής. Μία ειρωνεία που θεμελιώνεται εκφραστικά στο απροσδόκητο κλείσιμο (τώρα που ξέρω, υπόσχεση, πάνω σε τεντωμένο νήμα, ανοιχτά των Χριστουγέννων), την έκφραση έντονου πόνου (μοιραία) ή την πικρή αντίθεση (για να μη βλέπει, εσχάτως, αμυδρά ίχνη). Άλλοτε η ποιητική ειρωνεία εκφράζεται με τον μεταφορικό λόγο και τους συνδέσμους που αυτός γεννά μέσα σε ένα στοχαστικό ύφος (πληγές, για να μη βλέπει, προσωπική επικαιρότης, σε φαντάστηκα μόνο, Ιφιγένεια, αμήν, σπόροι ροδιού).
Ωστόσο η Βλάχου αποφεύγει τη ρητορική στιχουργία. Οδηγός της είναι το συναίσθημα και οι συνειρμοί που γεννά η ποιητική της στο κοινό. Προσπαθεί να αντισταθεί στο αίσθημα της ήττας (το λουλούδι, υπόσχεση, για να μη βλέπει, ανυποψίαστη, σαν άχρονο θαύμα) με το βλέμμα στην ουτοπία και το όνειρο (όπως ρόδο αμάραντο, προσωπική επικαιρότης, δεν έμαθες ακόμα, πάνω σε τεντωμένο νήμα, φύσηξε αγέρι) ή με εκχύσεις αισιοδοξίας (έφεξε, μοιραία, πληγές, τώρα που ξέρω, εσχάτως).
Επιλογικά, η Κατίνα Βλάχου καταφέρνει στην ποιητική της να συνδυάσει την λιτή εικονοποιία με το στοχασμό και την κοινωνική παρατήρηση ή την υπαρξιακή αναζήτηση, κάτι που σπανίζει και αποδεικνύει ότι τελικά η τέχνη της ποίησης μπορεί να σταθεί στα πόδια της με οδηγό το συναίσθημα. Κόντρα στο πνεύμα των καιρών και την κυριαρχία της εικόνας στην ποίηση ή τη στείρα ρητορεία η Κατίνα Βλάχου δίνει έμφαση ακριβώς στο Λόγο και το Συναίσθημα που αυτός φέρει εντός του.
Δήμος Χλωπτσιούδης
