Λουτρό Οξυτοκίνης, διηγήματα, Κατερίνα Κονιδάρη, εκδόσεις Βακχικόν 2017
Διαβάζω κάπου στο Λουτρό Οξυτοκίνης: Παραιτούμαι, πόσες φορές το είχα πει; Αν οι θεραπευτές διάλεγαν τη ζωή, θα σας είχαν παρατήσει όλους, αλλά, όχι, δεν διαλέγουν τη ζωή, την αρρώστια διαλέγουν, τη βρόμα και την κατάντια. Μετά πεθαίνετε στα παγκάκια, οι καλλιτέχνες βγάζουν σκοτεινές φωτογραφίες με ποιητικές λεζάντες και οι εφημερίδες γράφουν: «Πού είναι οι υπηρεσίες».
Με διχάζει ως θεραπευτή. Μέσα μου παλεύω να επεξεργαστώ αυτό που μόλις διάβασα. Ένα κομμάτι μου συμφωνεί, ένα κομμάτι μου αντιστέκεται. Η τέλεια αμφιθυμία. Είμαι θεραπευτής… δεν επιτρέπεται να σκέφτομαι έτσι…
Είμαι άνθρωπος, έχουν υπάρξει φορές που η κούραση και η απογοήτευση, έχουν φέρει και εμένα σ ένα τέτοιο σημείο… Νιώθω. Όπως στα κινούμενα σχέδια που εμφανίζεται στο κεφάλι του ήρωα ένα αγγελάκι και ένα διαβολάκι και του μιλάνε … Όχι, οι θεραπευτές δεν σκέφτονται έτσι, λέει το αγγελάκι… ο καλός θεραπευτής δεν κουράζεται ποτέ, δεν θα μιλούσε ποτέ έτσι….
Παράτα τους όλους, λέει το διαβολάκι, παράτα τους, είναι μάταιος ο αγώνας... Θα καείς… θα καταστρέψεις τη δική σου ζωή …σώσε τον εαυτό σου…
Στο διήγημα τελικά νικάει το διαβολάκι. Λέει στο τέλος η ηρωίδα σκεπτόμενη μια θεραπευόμενη της τη Μιλένα μια εξαρτημένη χρήστρια σε απεξάρτηση. Είχα παραιτηθεί εδώ και μια εβδομάδα, το έκανα τελικά, το είχα πει, σε εγκαταλείπω Μιλένα. Σε σιχάθηκα. Το κάνω. Διαλέγω τη ζωή.
Νιώθω γυμνός μ' αυτά που διαβάζω… Εκτεθειμένος… Νιώθω σαν να μπήκε στο μυαλό μου η συγγραφέας και να με φωτογράφισε το πρωί όταν ξυπνάω και σκέφτομαι τη μέρα που έρχεται… Με πόσους δράκους θα παλέψω… Πόσους θα νικήσω και πόσοι θα με νικήσουν… Ή σαν να με παρακολούθησε κάποια βράδια στο ιατρείο…
Κάποια βράδια όταν φεύγει το τελευταίο ραντεβού και εγώ νιώθω νικημένος… Τότε που εξαντλημένος για να φύγω… χαμηλώνω τα φώτα και μένω εκεί… στην καρέκλα του θεραπευτή.... προσπαθώντας να αδειάσω την ψυχή και το μυαλό μου από αυτά που άκουσα και ένιωσα…
Δεν κάνει να τα λέμε αυτά Κατερίνα… Τι θα πει ο κόσμος διαβάζοντας το βιβλίο σου… Τι γνώμη θα σχηματίσει για μας… Στα περισσότερα βιβλία οι θεραπευτές παρουσιαζόμαστε ως ακούραστοι υπερήρωες που όλα τα γιατρεύουμε …όλα. Δαιμόνια ξορκίζουμε… Λεπρούς θεραπεύουμε… νεκρούς ανασταίνουμε… είμαστε θεραπευτές… οι θεοί επί της γης… οι μεσσίες που υπόσχονται γιατρειά… Κανείς δεν τολμά να θίξει εμάς…
Κανείς δεν μας αγγίζει… Εσύ πως τολμάς… Δεν είναι σωστό… Δεν είναι πρέπον. Είμαστε θεραπευτές… Στις ταινίες παρουσιαζόμαστε ως σοφιστικέ τύποι με ζιβάγκο και μια πίπα στο χέρι Οι δε γυναίκες ψυχοθεραπεύτριες φοράνε πέρλες… Μας παρουσιάζουν γαλήνιους και ζεν… Δεν ταραζόμαστε ποτέ… έχουμε αστείρευτη υπομονή …καταλαβαίνουμε τα πάντα …διαβάζουμε τη σκέψη …προβλέπουμε το μέλλον …έχουμε το κληρονομικό χάρισμα.
Γιατί στο βιβλίο σου δεν τα λες έτσι; Γιατί μας χαλάς την εικόνα; Έτσι έχουμε συνηθίσει να τ’ ακούμε… Από τις πρώτες κιόλας σελίδες που διάβασα… αυτό το βιβλίο κατάφερε να με προβληματίσει. Και να φανταστείτε όταν πήρα το βιβλίο στα χέρια μου νόμιζα ότι πρόκειται για ρομαντική νουβέλα.
Με μπέρδεψε ο τίτλος, αυτό το Λουτρό Οξυτοκίνης. Αφού Οξυτοκίνη είναι η ορμόνη της αγάπης. Δεν μπορεί, σκέφτηκα ως γνήσιος ρομαντικός θεραπευτής, αυτό θα είναι ένα βιβλίο που μιλάει για αγάπη. Ροζ καρδούλες, πολύχρωμες πεταλούδες και ήρωες αισθηματίες άρχισαν να έρχονται στο μυαλό μου.
Όταν διάβασα το οπισθόφυλλο κατάλαβα. Μια ηρωίδα του βιβλίου, λέει, για να διασωθεί από τη συγκίνηση μιας αγκαλιάς, παραδέχεται πως ναι, νιώθει κάτι σαν αγάπη αλλά αυτό μάλλον είναι απλά αποτέλεσμα μιας χημικής αντίδρασης της Οξυτοκίνης. Προσγειώθηκα απότομα ο αφελής ρομαντικός. Πάνε οι καρδούλες, πάνε και οι πεταλούδες, το δε ροζ άρχισε να βάφεται γκρι όσο διάβαζα το βιβλίο. Όσο όμως και αν στο βιβλίο η ηρωίδα αποδίδει τα συναισθήματα σε χημικές αντιδράσεις της Οξυτοκίνης το σίγουρο είναι ότι διαβάζοντας το κάποιος, σίγουρα θα νιώσει και τη δική του Οξυτοκίνη να εκρήγνυται και να αντιδρά. Γιατί μπορεί το βιβλίο να μην είναι ροζ, δεν στερείται όμως συναισθημάτων.
Πρόκειται για μικρά διηγήματα, σύγχρονα, χωρίς περιττές λεπτομέρειες, καλολογικά στοιχεία και φτιασίδια. Οι ήρωες του βιβλίου πολλοί και όλοι κρατούν την ανωνυμία τους. Δεν έχουν όνομα. Μπορούμε να τους πούμε εμείς όπως θέλουμε. Γιώργο, Μαρία, Παντελή, Μοχάμεντ, Τατιάνα, Αμίρ… Το ίδιο φειδωλή είναι η συγγραφέας και στην εξωτερική περιγραφή τους. Για κανέναν δεν μας λέει αν είναι ψηλός ή κοντός, ξανθός ή μελαχρινός. Τι σημασία έχει; Δεν είναι αυτός ο σκοπός της. Απλά περιγράφει μορφές που ζουν και κινούνται γύρω μας. Φαντάσματα της καθημερινότητας. Στιγμιαία κλικ στην κάμερα του κινητού. Φευγαλέες εντυπώσεις. Θολές αναμνήσεις. Δεν χρειάζεται κάτι παραπάνω. Είναι τόσο έντονη η ψυχική τους χαρτογράφηση, που στο τέλος, παρά την ασαφή εξωτερική εικόνα των ηρώων, μας γίνονται οικείοι. Μπαίνουμε στις πιο μύχιες περιοχές του μυαλού και της ψυχής τους. Αφουγκραζόμαστε το κλάμα τους, τους φόβους και τις αγωνίες, τα πάθη και τις αδυναμίες τους, τις ελπίδες και τις προσμονές τους.
Σκληρά διηγήματα, ιστορίες ξυραφιές, κόβουν άσχημα. Συλλογή διηγημάτων είναι λέει το βιβλίο. Συλλογή εμπειριών λέω εγώ. Συλλογή στιγμών από ανθρώπους που έχουν βιώσει την πτώση. Δαίμονες και εφιάλτες μιας στραπατσαρισμένης κοινωνίας.
Άνθρωποι καθημερινοί , ρεαλιστικοί… Άλλοι φοβισμένοι, άλλοι οργισμένοι… Άλλοι τρυφεροί, άλλοι απελπισμένοι. Κάποιοι περιθωριακοί, απόκληροι… Κάποιοι από την άλλη πλευρά, καθώς πρέπει, του συστήματος… Όλοι όμως αληθινοί… Άλλοι τραγικοί, άλλοι υποταγμένοι, άλλοι δυνατοί. Όλοι παλεύουν για την ψυχική τους επιβίωση.
Χωρίς να πουλάει αυθεντία, η Κατερίνα Κονιδάρη είναι αυθεντική… Χωρίς διδακτισμό, διδάσκει… Χωρίς να ηθικολογεί, ποιεί ήθος… Χωρίς φτηνούς συναισθηματισμούς, προκαλεί συναισθήματα…
Δεν ακολουθεί το εκδοτικό μάρκετινγκ της πρόκλησης για να εντυπωσιάσει. Θα μπορούσε να το κάνει. Είχε όλο το υλικό για να προκαλέσει και να ιντριγκάρει. Ουσίες και ναρκωτικά, πρεζόνια, πόρνες και μετανάστες, ανθρώπους με ψυχικές ή σωματικές αναπηρίες. Μαζί με μερικά χυδαιόμορφα λόγια και γαργαλιστικούς διαλόγους και θα είχε την τέλεια πρόκληση για την πρόκληση.
Δεν το κάνει όμως. Η Κατερίνα σέβεται και αγαπάει τους ήρωες της. Έχει ζήσει μ αυτούς, τους έχει συναναστραφεί. Είναι μία απ αυτούς. Η Κατερίνα δεν φοράει πέρλες.
Μιλά για αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, έτσι απλά, τόσο όσο. Κρίνει χωρίς να καταδικάζει ή να υψώνει διδακτικά το δάχτυλο. Αμφισβητεί χωρίς να διαλέγει πλευρά. Απορρίπτει αλλά δεν ευτελίζει.
Καθένα διήγημα και ένας κλυδωνισμός. Λυτρωτικός; Δεν ξέρω… Δεν έχει απαραίτητα κάθαρση στο τέλος των ιστοριών της. Δεν ξέρω καν αν έχει τέλος στις ιστορίες της. Απλά ολοκληρώνει την αφήγηση και κρατά λίγο φως, μια υποψία ελπίδας, μια χαραμάδα αισιοδοξίας. Άλλωστε τι νόημα θα είχε ένα happy end; Πόσο αφελές και κοινότυπο θα ήταν κάτι τέτοιο…
Όχι… Η Κατερίνα έρχεται να δείξει την αλήθεια αποενοχοποιημένα και τολμηρά. Δεν είναι όλα ρόδινα αλλά ούτε και μαύρα. Και αυτό το γνωρίζει η Κατερίνα και αυτό προβάλει. Τολμά να αμφισβητήσει, να θυμώσει, να ειρωνευτεί, να φωνάξει. Τολμά να μιλήσει για όσα δεν επιτρέπεται. Μοιάζει σαν ένα αιχμηρό βέλος ενάντια στην κατεστημένη αδιαφορία και ενάντια στην εξουσία της θεραπευτικής αυθεντίας. Θα τα καταφέρει; Δεν ξέρω… Ξέρω όμως ότι πρέπει να συνεχίσει μέχρι να τη δουν…
Σε μια ομιλία του ο Ντοστογιέφσκι είχε πει: να είσαι ο ήλιος και όλοι θα σε βλέπουν. Αυτό προσπαθεί και η Κατερίνα με τη σοφία που μας παραθέτει σ αυτό το βιβλίο… Να γίνει ο ήλιος που θα φωτίσει τις σκοτεινές και ανήλιαγες πλευρές της ζωής…
Ένας ήλιος λαμπρός για τους άλλους, πυρακτωμένος χάλυβας για την ίδια, έτοιμος να κατακάψει τις σάρκες της… Δεν σε φοβάμαι όμως Κατερίνα, δεν καίγεσαι έτσι εύκολα εσύ. Συνέχισε να φωτίζεις….
Διογένης Κοπανάκης
