Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη
Συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα Τειρεσία Λυγερό με αφορμή το πρώτο του αστυνομικό μυθιστόρημα "Η μαύρη Κάντιλακ";
Ποια ήταν η αφορμή για να γραφεί το βιβλίο «Η μαύρη Κάντιλακ»;
Η αγάπη μου για την αστυνομική λογοτεχνία και για ό, τι έχει σχέση με το μυστήριο, τις δολοφονίες, τα ανθρώπινα πάθη και τα εγκλήματα. Είμαι συλλέκτης αστυνομικών βιβλίων (έχει αδειάσει πολλές φορές η τσέπη μου σε παλαιοβιβλιοπωλεία) αλλά και αστυνομικών ρεπορτάζ. Όλα αυτά τα αρχεία αστυνομικών ιστοριών που έκοβα από εφημερίδες από τα πολύ νεανικά μου χρόνια δημιούργησαν το κατάλληλο «περιβάλλον» για να γραφεί το βιβλίο. Στον «κόσμο» που έπλασα από παιδί διαβάζοντας όλα αυτά, ζούσαν πάντα κατά συρροή δολοφόνοι και άνθρωποι της διπλανής πόρτας που μέσα σε μια στιγμή από θύματα έγιναν θύτες.
Ο τίτλος που διαλέξατε είναι συμβολικός ή προσδιορίζει κάποια πρόσωπα;
Ο τίτλος έχει σχέση με την εξέλιξη της πλοκής.
Μια περίεργη δολοφονία αποκαλύπτει πράγματα που προκαλούν έκπληξη. Γιατί η κοινωνία μας είναι γεμάτη από υποκρισία και δεν αφήνει να φανεί το αληθινό της πρόσωπο;
Το κατασκεύασμα που λέγεται ανθρώπινη κοινωνία εξ αρχής ήταν γεμάτο υποκρισία. Αυτό είναι το αληθινό της πρόσωπο. Όταν παίρνεις ένα δίποδο ζωικό συνονθύλευμα και το ονομάζεις κοινωνία φορτώνοντας του τα βαρίδια του καθωσπρεπισμού, της θρησκείας, των ιδεολογιών και της «τάξης» που ενέχει η κάθε ιδεολογία και η κάθε θρησκεία τότε το αποτέλεσμα δεν μπορεί παρά να κρύβει «εκπλήξεις». Όσο βαθύτερα κρύβει ένας άνθρωπος τα πάθη που πηγάζουν από τα ένστικτα του τόσο μεγαλύτερη η υποκρισία. Βλέπετε, την υποκρισία δεν την ανακάλυψε καμία γενιά. Δημιουργήθηκε από τη στιγμή που αποφασίσαμε να ζήσουμε μέσα σε πόλεις αλληλοσυμπληρούμενοι από συμφέροντα και καταπιέζοντας αυτά που νιώθουμε. Οπότε το αποτέλεσμα δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από μια δολοφονία. Πάντα κάποιος θα επιστρέψει στη ζωώδη καταγωγή του και θα ζητήσει εκδίκηση ξεπληρώνοντας παλιούς λογαριασμούς. Και τότε όλοι μας θα νιώσουμε «έκπληξη»…
Ο αστυνόμος Σεβαστιανός προβληματίζεται από τη δολοφονία της νεαρής γυναίκας. Ποια είναι τα πρώτα βήματα που κάνει η αστυνομία για την ανακάλυψη του δράστη;
Ψάχνει, αναζητά και ξετυλίγει το νήμα. Η αστυνομία, βέβαια, την οποία πληρώνουμε με τους φόρους μας έχει μια εντελώς αντίθετη λειτουργία από την «αστυνομία» που βρίσκεται κλεισμένη μέσα σε ένα βιβλίο. Τώρα θα μού πείτε και αυτήν την πληρώνουμε αλλά το κόστος ενός βιβλίου δεν είναι το ίδιο με την κρατική φορολόγηση. Οι αστυνομικοί στα μυθιστορήματα παίζουν σε σικέ αγώνα. Η λύση πάντα θα βρεθεί όσο σκράπας κι αν είναι ο μπάτσος. Μεταξύ λογοτεχνίας και πραγματικότητας ΠΑΝΤΑ θα υπάρχει διαφορά. Κι αυτοί που ψάχνουν για αληθοφάνεια καλύτερα να αρκεστούν στα αστυνομικά δελτία των εφημερίδων. Εκεί σταματάει η αληθοφάνεια. Στα αστυνομικά μυθιστορήματα ο μπάτσος, ο δημοσιογράφος, ο μπακάλης, ο οποιοσδήποτε ήρωας θα καταφέρει και θα λύσει τελικά το μυστήριο. Το θέμα είναι το υπόλοιπο κείμενο. Τι θα μπορέσει ο εκάστοτε αστυνομικός συγγραφέας να κάνει ώστε να διαφοροποιηθεί από αυτόν τον τυφλοσούρτη της αστυνομικής λογοτεχνίας: «Δολοφονία- έρευνα- λύση». Διότι μια δολοφονία πέρα από το μυστήριο που προσφέρει, μπορεί να ξετυλίξει ένα ολόκληρο κοινωνικό δίχτυ, να φανερώσει κοινωνικές και πολιτικές αλήθειες και να μας δείξει με το χειρότερο τρόπο σε ποια πραγματικότητα ζούμε.
Η μια δολοφονία ακολουθεί την άλλη. Αυτός ο κύκλος δεν έχει κάποιο αδύναμο κρίκο που θα φανερώσει νέα στοιχεία για τα θύματα;
Σε ένα αστυνομικό μυθιστόρημα πάντα θα υπάρχουν παράπλευρες απώλειες. Πάντα ο δολοφόνος θα κάνει λάθη. Πάντα ο ένας φόνος φέρνει τον άλλο. Αν πράγματι υπήρχε αδύναμος κρίκος τότε οι κατά συρροή δολοφόνοι θα είχαν ψηθεί όλοι σε ψηλές θερμοκρασίες «αναπαυτικών» πολυθρόνων. Από την άλλη εξαρτάται από τον εκάστοτε συγγραφέα το πώς θα πλέξει τα νήματα της ιστορίας.
Στο μυθιστόρημα, οι χαρακτήρες έχουν κάποια στοιχεία από άλλους ήρωες αστυνομικών μυθιστορημάτων ή είναι δικές σας επινοήσεις;
Δεν υπάρχει παρθενογένεση. Ο αστυνόμος Αντρέας Σεβαστιανός είναι φτιαγμένος με υλικά παρμένα από το Γιώργο Μπέκα του Γιάννη Μαρή αλλά εκφράζεται σαν τον Μπουκόφσκι και τον Πέδρο Χουάν του Γκουτιέρες. Δεν πρόκειται για τον αλάνθαστο και ατσαλάκωτο αστυνόμο με το χαμόγελο για διαφήμιση οδοντόκρεμας ούτε για τον τέλειο επιθεωρητή του Βορρά με το μαθηματικό μυαλό. Είναι αυτό που θα λέγαμε «μπάτσος» (Διευκρίνιση: άλλο μπάτσος και άλλο αστυνομικός) με όλη τη σημασία της λέξης. Κυνικός, άξεστος, βίαιος, εριστικός και όχι ιδιαιτέρως αποτελεσματικός. Πρόκειται για έναν τύπο που ξέρει πολύ καλά να κρύβει τα τραύματα και τις ανασφάλειες του, γεμάτος πολιτικά και κοινωνικά στερεότυπα αλλά παρόλα αυτά επίμονος για να επικρατήσει ο νόμος.
Το βιβλίο σας μοιάζει με πολιτικό θρίλερ. Παρόλα αυτά εκθειάζετε τη φιλία, την αλληλεγγύη και την αγάπη. Αυτά τα στοιχεία γιατί είναι απαραίτητα στη σημερινή κοινωνία μας;
Αυτά τα στοιχεία είναι απαραίτητα για κάθε κοινωνία. Αν θέλουμε να λέμε ότι έχουμε φτιάξει κοινωνίες τουλάχιστον ας προσπαθήσουμε να τις κάνουμε βιώσιμες. Διαφορετικά μια χαρά θα ζούσαμε απογυμνωμένοι από όσα μας καταδυναστεύουν γύρω μας.
Πρέπει οι συγγραφείς να εκφράζουν τη γνώμη τους για σοβαρά κοινωνικά προβλήματα;
Ο συγγραφέας ζει σε μιαν κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική πραγματικότητα. Αναγκαστικά βιώνει όλα τα κοινωνικά προβλήματα είτε νιώθοντας τα στο πετσί του είτε ως παρατηρητής. Δεν είναι ανάγκη να έχεις πεινάσει για να ξέρεις πως νιώθει ο πεινασμένος. Τώρα, αν ο καθένας (όποιος κι αν είναι) θέλει να εκφράσει τη γνώμη του για όσα βλέπει γύρω του, αυτό είναι αναφαίρετο δικαίωμα του. Εγώ θα προτιμούσα οι συγγραφείς να τα περνούν αυτά μέσα από τα βιβλία τους χωρίς παρωπίδες, κλάψες και ηχηρές ψαγμένες ψευδοεπαναστάσεις του μελανιού που ψάχνουν να πλάσουν γενιές ανάλογα με το ιδεολογικό τους χρώμα.
Θα σας ενδιέφερε να εκδώσετε κάποιο αστυνομικό μυθιστόρημα μόνο σε ψηφιακή μορφή; Διαβάζετε μυθιστορήματα σε ψηφιακή μορφή;
Για να είμαι ειλικρινής προτιμώ τις έντυπες εκδόσεις. Πλέον, όμως, ενημερώνομαι αποκλειστικά από διαδικτυακές εφημερίδες και σταδιακά αρχίζω να διαβάζω ψηφιακά βιβλία. Ναι, θα με ενδιέφερε στο μέλλον να εκδώσω κάποιο αστυνομικό μου ψηφιακά. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύω θα «ταξιδέψει» πολύ πιο μακριά απ’ ότι στην παραδοσιακή του φόρμα.
Ποια αστυνομικά μυθιστορήματα θα μας προτείνατε να διαβάσουμε;
Θα προτείνω συγγραφείς και όχι βιβλία. Έτσι δίνεις κατευθυντήριες χωρίς, όμως, να μεταφέρεις τον άλλο εκεί που θες. Λοιπόν: Γιάννη Μαρή, Πέτρο Μάρκαρη, George Simenon, Andrea Camilleri, Ανδρέα Αποστολίδη, Νεοκλή Γαλανάκη, Έντγκαρ Άλλαν Πόου, Robert Van Gulik, Άγκαθα Κρίστι, Patricia Highsmith, James Ellroy. Και για αυτούς που το ψάχνουν πολύ, μια βόλτα στα παλαιοβιβλιοπωλεία μπορεί να τους φέρει «αντιμέτωπους» με το Μάριο Βαλέρη, το Νίκο Μαράκη, το Χρήστο Χαιρόπουλο, τον Τάκη Παπαγεωργίου, τον Ανδρόνικο Μαρκάκη και άλλους των δεκαετιών 50-60. (Να ξέρετε, όμως, ότι εμείς οι συλλέκτες έχουμε άγρυπνα μάτια γύρω από αυτά που ψάχνουμε και δεν θα διστάσουμε να τα αποκτήσουμε με κάθε τρόπο).
Τι θα απευθύνατε στους αναγνώστες που διαβάζουν τη συνέντευξή σας;
Μην φοβάστε τα σκοτάδια και τη μοναξιά σας. Ο δολοφόνος παραμονεύει πάντα μέσα μας και είναι ο εαυτός μας με τα τραύματα που κουβαλά. Μια αστυνομική ιστορία (αν είναι η « Μαύρη Κάντιλακ» ακόμα καλύτερα) συντροφιά με μια γάτα απέναντι από την καλοκαιρινή ή τη χειμερινή θάλασσα ίσως να είναι πανάκεια για την ψυχή μας...
