Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 39

Μανόλης Αναγνωστάκης, ο μαρξιστής ποιητής

Γράφει ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης είναι από τους κορυφαίους εκπροσώπους της «ποίησης της ήττας». Με προσωπικό ύφος που το διακρίνει ο σαρκασμός και η συγκρατημένη οργή εξέφρασε τη διάψευση μιας γενιάς που πίστεψε και αγωνίστηκε για τα ιδανικά της Αντίστασης.

Στην ποίησή του, η αμφισβήτηση της νέας τάξης πραγμάτων αρθρώνεται όλο και περισσότερο με τη δριμύτητα και τη συγκρατημένη αγωνία του επιγράμματος.1

Ήδη από τις πρώτες ποιητικές συλλογές του είναι έκδηλη η πεποίθησή του ότι η ανθρώπινη ζωή σφραγίζεται από τα ιστορικά γεγονότα που την πλαισιώνουν. Είναι γεγονός ότι ο Αναγνωστάκης επηρεάστηκε από τους Γάλλους επιγόνους του συμβολισμού υιοθετώντας δραματικό ύφος και καυτηριάζοντας την κατάπτωση των κοινωνικών και πολιτικών ηθών. Η ποίησή του διακρίνεται από δύο βασικά στοιχεία: την πολιτική αλλά και το αίσθημα της χαμένης αθωότητας και την απαισιοδοξία των αριστερών της πρώτης γενιάς μετά την ήττα στον Εμφύλιο.

Μέσα στους στίχους του γίνεται φανερή η διάθεση του ποιητή να εκφράσει τη σταδιακή αναδίπλωση του ποιητικού υποκειμένου ως τελευταίου ατομικού «θύλακα αντίστασης» που προσπαθεί να διατηρήσει την ευαισθησία, τη συνείδηση και την εσωτερική ελευθερία του μέσα στην ηθική παράλυση του μεταπολεμικού κόσμου.

Τα ποιήματα του Αναγνωστάκη κρατούν τόνο χαμηλό, εξομολογητικό, καθώς ο ποιητής βρίσκεται αντιμέτωπος με τη διάψευση των ελπίδων της γενιάς του, την αδυναμία να επιφέρει οποιαδήποτε αλλαγή, σε πολιτικό ή κοινωνικό επίπεδο.2

Τραγικές εμπειρίες διοχετεύονται σε έναν ποιητικό λόγο, ηλεκτρίζονται από μια έντονη δραματική κίνηση και η απόγνωση μεταπίπτει σε πρόκληση. Ο αναγνώστης δεν μπορεί να μείνει αμέτοχος θεατής.

Η διαύγεια, η διεισδυτικότητα και η εντιμότητα διακρίνουν τη σκέψη του Αναγνωστάκη, διαγράφοντας μια φυσιογνωμία τίμια, αδρή, επιβλητική στην ταραχώδη μεταπολεμική πνευματική αρένα της χώρας.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης θεωρείται ο αντιπροσωπευτικότερος από την ομάδα των μαρξιστών ποιητών, παρέμεινε μάλιστα σταθερός στις ιδέες του μέχρι τέλους χωρίς να χάσει την ευθυκρισία του.

Νιώθουμε ότι τα ποιήματά του δεν έχουν παλιώσει, ότι άντεξαν και αντέχουν στο χρόνο, ίσως γιατί ο Αναγνωστάκης όχι μόνο αγαπήθηκε από τους ποιητές της γενιάς του αλλά εξακολουθεί να διαβάζεται με ενδιαφέρον από τους νεότερους, που βρίσκουν στους στίχους του τη γνησιότερη και πιο ουσιαστική απεικόνιση της εποχής του.

Σημειώσεις
1. Δ. Κούρτοβικ, Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς, Πατάκης, 1995.
2. R. Beaton, Εισαγωγή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία, Νεφέλη, 1996.