photo © Στράτος Προύσαλης
Ο λόγος απόψε περί ποίησης και μάλιστα μια από τις υψηλότερες και ευγενέστερες μορφές της,της Ποίησης. Υπάρχουν οι λεγόμενες Καλές Τέχνες σε αντιδιαστολή προς τις χειρονακτικές. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε ελεύθερη, δημιουργική έκφραση του ανθρώπου,του καλλιτέχνη, προκειμένου να αποτυπώσει μέσω αυτής την ψυχική κατάσταση, τα συναισθήματα, την αισθητική και τους οραματισμούς του. Στη δεύτερη έχουμε την εκτέλεση ανθρωπίνων δραστηριοτήτων για την κάλυψη πρακτικών αναγκών. Οι Άγγλοι έχουν δυο διαφορετικούς όρους :για τα προιόντα αισθητικής αξίας χρησιμοποιούν τον όρο art, προερχόμενο από το Λατινικό art-artis που σημαίνει τέχνη ,και για όλα τα υπόλοιπα τον όρο craft.
Αρχικά οι Καλές Τέχνες ήσαν έξι. Ο Κώστας Βάρναλης τις διακρίνει σε τέχνες χώρου (πλαστικές -εικαστικές) Αρχιτεκτονική-Ζωγραφική-Γλυπτική, και σε τέχνες του χρόνου (ακουστικές) Λογοτεχνία, Μουσική, Θέατρο. Ο χορός είναι ανάμεσα στις τέχνες του χώρου και του χρόνου, θα λέγαμε μια τέχνη χωροχρονική για να θυμηθούμε και τη σχετικότητα του Αινστάιν. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι αδερφές Γεωργαντοπούλου διακονούν και τις δυο περιοχές: η Χριστίνα Γεωργαντοπούλου ως καταξιωμένη ζωγράφος αλλά και η Άννα Γεωργαντοπούλου με τις γνώσεις της και τις εικαστικές της δεξιότητες στην ζωγραφική του γυαλιού, τον χώρο, η δε Ντίνα ως ανερχόμενη ποιήτρια τον χρόνο. Αργότερα προσετέθη ως έβδομη τέχνη ο κινηματλογραφος, ως όγδοη η φωτογραφία, ως ένατη τα κόμικς και ως δέκατη κάτι μεταξύ μαγειρικής-γραφιστικής-ταχυδακτυλουργία-τατουάζ κλπ. Εδώ δεν υπάρχει ομοφωνία.
Είναι τυχαίο άραγε ότι ο όρος τέχνη προέρχεται από το ρήμα τίκτω, το οποίο αφορά αποκλειστικά σε γυναίκα; Ως γνωστόν ο ανήρ γεννά και η γυναίκα τίκτει. Άρα η τέχνη ,η αληθινή τέχνη, αποτελεί τοκετόν του οποίου προηγείται κυοφορία. Ίσως κάποιος θα ισχυριζόταν ότι η τέχνη στη βάση της είναι γυναικεία υπόθεση. Η τέχνη ανάγεται στα βάθη των ανθρωπίνων πολιτισμών και αποτελεί μια εκζήτηση. Όπως μας τονίζει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ο μεγάλος Έλληνας καθηγητής της Φιλοσοφίας Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος. Το έργο της τέχνης, δεν είναι πολυτέλεια αλλά επιούσιος άρτος του πνεύματος. Ο Φρειδερίκος Νίτσε έλεγε: Έχουμε την τέχνη για να μην καταστραφούμε από τη γνώση. Ο μεγάλος Αισταιν γοητευόταν από το μυστήριο που συνυπάρχει στην τέχνη. Αυτό έλεγε είναι η πηγή της αληθινής τέχνης αλλά και της επιστήμης. Δηλαδή η τέχνη έχει μια μυστηριακή διάσταση. Αλλά μήπως η φύση, την οποία μιμείται η τέχνη κατά τον Αριστοτέλη παρουσιάζεται αποκεκαλυμμένη; “Φύσις κρύπτεσθαι φιλή”υ ποστήριζε ο Ηράκλειτος.
Ο Ελληνικός πολιτισμός είχε ανέκαθεν υψηλή αντίληψη για την τέχνη αλλά και μεγάλες απαιτήσεις από αυτήν. Δείτε για παράδειγμα: Οι Έλληνες ένα δημιούργημα της Γλυπτικής το απεκάλεσαν άγαλμα δηλαδή το “εφ ω τις αγάλλεται” εκείνο στη θέα του οποίου νοιώθει κανείς συγκίνηση, αισθητική απόλαυση. Διαφορετικά το αναγνωρίζει ως έργο τέχνης. Στο Ρωμαικο πολιτισμό, οι Λατίνοι το αντίστοιχο το αποκαλούσαν statua, από το ρήμα sto που σημαίνει στέκομαι, δηλαδή κάτι που στέκεται. Η διαφορά θεωρώ ότι είναι εμφανής.
Στις Καλές Τέχνες υπάγεται και η τέχνη του Λόγου, η Λογοτεχνία. Ο λόγος άλλοτε είναι πεζός και έχουμε πεζογραφία, άλλοτε είναι ποιητικός και έχουμε ποίηση. Στην προκειμένη περίπτωση μας απασχολεί ο ποιητικός λόγος. Το αφηρημένο ουσιαστικό ποίηση προέρχεται από το ρήμα ποιώ. Η Ελληνική έχει συνώνυμα όπως τα: πράττω -δρω, εργάζομαι -έρδω-ρέζω. Το ποιώ όμως είχε κυρίως χρήση επί δημιουργημάτων έργων τέχνης. Στο τεράστιο άγαλμα του Διος στην Ολυμπία στη βάση του υπήρχε η επιγραφή: “Φειδίας Χαρμίδου υιός μ’ εποίησε Αθηναίος”. Πρώτος ασχολήθηκε συστηματικά με το θέμα ο μεθοδικότερος και πολυμερέστερος νους του Αρχαίου Κόσμου, αποτελέσας και το θεμέλιον του Ευρωπαικού Πνεύματος, ο Αριστοτέλης στο έργο του ‘Ποιητική. Εκεί υπάρχει και ο περίφημος ορισμός της τραγωδίας “Έστιν ουν τραγωδία....” καθώς και η άποψη ότι “Η Τέχνη μιμείται την φύσιν". Την ευχαρίστηση που νοιώθει κανείς από την επαφή του με την ποίηση, την ανάγει στο υψηλότερο επίπεδο, χρησιμοποιώντας τον όρο ηδονή. Κατά καιρούς στην ποίηση παρατηρούμε διάφορες τεχνοτροπίες. Κλασικισμό-Ρομαντισμό-Νατουραλισμό-Ρεαλισμό-Συμβολισμό κλπ. Το 1924 στη Γαλλία κάνει την εμφάνιση του ένα νέο κίνημα ο Υπερ-ρεαλισμός η Σουρεαλισμός.
Βασικός αφηγητής και αρχηγός αυτής της σχολής είναι ο Αντρέ Μπρετόν, ο οποίος ήταν γιατρός και μάλιστα Ψυχίατρος. Επομένως αρχικά τουλάχιστον ο υπερρεαλισμός εχει αναφορές στις θεωρίες του Φρόυντ και σε παρακλάδι του έχει αναφορές και στον Μαρξ. Εδώ οι ποιητές επιθυμούν να υπερβούν τον αισθητό κόσμο και να εξωτερικεύσουν τις υπο-συνείδητες ενέργειες της ψυχής. Δεν τηρούν τάξη-ακρίβεια-ενότητα-συμμετρία. Κάνοντας αναφορά στη Φυσική θα λέγαμε ότι έχουμε μια περίπτωση εντροπίας, δηλ. αταξίας. Θυμίζουν ίσως τη θεωρία του χάους του Ilya Prigozin όπου εξετάζοντας καταστάσεις στη φύση πέραν της ισορροπίας. Προσοχή όμως: Δεν πρόκειται για πλίνθους και κεράμους ερριμένους ατάκτως, αλλά εξωτερίκευση συναισθημάτων με οδηγό όχι την συνείδηση με τις συμβάσεις, δεσμεύσεις και σκοπιμότητες της, αλλά το υπο-συνείδητο με την αγνότητα και την ανιδιότελεια του (Freud). Για αυτό και υιοθετείται η λεγόμενη “αυτόματη γραφή", δηλαδή η υπαγόρευση στην γράφουσα χείρα προέρχεται κατ΄ευθειαν από το υποσυνείδητο. Εδώ έχουμε κάτι το οποίο είναι υπερ-λόγον. Ό,τι όμως είναι υπερ-λόγον δεν είναι και κατ΄ανάγκη και παρα-λόγον. Ακόμα και το Θείον είναι “άπειρον και ακατάληπτον" κατά Ιωάννην Δαμασκηνόν, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αυτομάτως απορρίπτεται ως παραλογισμός.
