Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος
Μικρή Τερέζα της Άβιλα, μικρή αδερφή και ερωμένη του Χριστού. Την ζωή σου την τραγουδούν οι πέτρες. Πρώτη ανάμεσα στους αγίους, εσύ που κάηκες τόσα χρόνια με τον πόθο του κυρίου μας. Σε στολίζουν λίθοι πολύτιμοι και τιμαλφή, εσύ που ποτέ δεν ονειρεύτηκες τα επίγεια. Στην Καστίλια λένε τ΄όνομά σου και σκύβουν το κεφάλι, προσκυνούν ή καλύτερα λυπούνται τ΄αθώο, την ευλογημένη κόρη του θεού που έζησε στην πόλη τους.
Πάνε είκοσι χρόνια που χάθηκε απ΄την Άβιλα η μικρή Τερέζα. Χαμένη μες στη σιωπή της, όλο μάκραινε απ΄τον κόσμο. Έγινε ένα απ΄εκείνα τα πράγματα που δεν σημαίνει τίποτε, που δεν σημαίνει ουρανός ή γη ή ποταμίσια προσευχή. Μετά ήρθε ο έρωτας. Η πεσμένη της ζωή κάπως ανασηκώθηκε και πήρε να εξυψώνεται μ΄αυτήν τη φοβερή φλόγα της πίστεως. Τα διψασμένα της χείλη ακουμπούν στις εικόνες και όλες οι μάχες, όλες οι υποχωρήσεις αίρονται. Όλα τ΄αγάλματα, όλα τα κορίτσια, όλες οι νύχτες θέλουν να σου μοιάσουν Τερέζα. Μες στην ερημιά των κορυφογραμμών, προβάλλει η κεφαλή σου σε βυζαντινή κατατομή, υψηλή ως πύλη και πάντα ωραία.Μια άλλη αρκαδική υγεία, τ΄απόφωνα της αγάπης για όλους τους μελλοντικούς αιώνες.
Αυτοί που συρρέουν στο σκιερό κελί της, δεν φαντάζονται, δεν τολμούν να ονειρευτούν την τόση της εξάντληση. Όταν σκύβει ενώπιον των ιεροεξεταστών της Καστίλιας , όταν γέρνει σαν δέντρο στ΄απλωμένα του χέρια, στα καρφιά του όταν κρεμά τη ζωή της η Τερέζα της Άβιλα. Στα καρφιά του κοιμάται η πίστη και ο θρύλος που ζώνει τη γη της Τερέζας. Όταν υπέργηρη, σαν σύμβολο εραλδικό κλείνει πίσω της πόρτες και χρόνια και όρκο.
Έτσι αυθεντική πέρασε απ΄τις σκοτεινές γειτονιές του Τολέδο, ξημέρωμα Μεγάλης Παρασκευής, γυρεύοντας το νεκρό της γιο. Χαίρε κεχαριτωμένη Τερέζα της Άβιλα. Εμπρός σου ανάβουν όλες οι προσωπογραφίες των πυραμίδων, ολόκληρα αφηγήματα πίστης και προσκυνήματος και απελπισίας. Μια αστραπή τεθλασμένη η γη πέρα απ΄την Ανδαλουσία, κούφιο του ουρανού του δίχως υποστυλώματα, του ουρανού που ΄χει το σχήμα της καρδιάς, δίχως δεσιές, ελεύθερος στα κύματα και τις δροσιές.
Η Τερέζα της Άβιλα, λένε ξύπνησε εμπρός στα μάτια του. Είδε τη ζωή την περασμένη και τα μελλούμενα και ανάγνωσε τ΄άλλα χρώματα, τις γραμμές που τις γεννά ο ήλιος και οι σκιές. Η Τερέζα ξύπνησε και έσκυψε στα εικονίσματα. Ένας Χριστός ζεστός, υγρός μες στα θυμίαματα. Πλάι του η μεγάλη καντήλα που ποτέ δεν σβήνει. Δείχνει το δρόμο για το σώμα του, τις πληγές, τ΄αγκάθια, όσα απ΄εκείνον απέμειναν ν΄αγαπιούνται έτσι παράφορα, έτσι δυνατά. Η Τερέζα δεν την θέλει τη ζωή της. Μονάχα τον Ιησού, μονάχα ετούτη η χαρά αυλακώνει τις πέτρες στο πρόσωπό της, όταν νύχτες ολόκληρες ζητά συγχώρεση απ΄την Παναγιά.
Άβε Μαρία, δόξα των αιώνων, ανθέ της θάλασσας, ελιά της έρημου νήσου. Που γνωρίζεις τις μυστικές μουσικές και όλες τις ζωντανές ποσότητες, τα μέτρα, τα σταθμά και τις αναλογίες. Στα πόδια σου σκύβω, τα φιλώ, να με συγχωρέσεις για την τόση μου αγάπη. Εμένα που ποτέ δεν στάθηκε άξια Μαρία, εμένα με την παλιά ζωή μου που δεν ήταν τίποτε. Μονάχα χαμένο χρώμα, Μαρία, πριν απ΄εκείνον, μονάχα αποσπάσματα και τ΄όνειρο για τους αλλοτινούς, τους κήπους των πριγκήπων Μαρία.
Η Ισπανία του Έλληνα Γκρέκο, με τις ψηλόλιγνες μορφές του, η Ισπανία του Γκόγια με τις αποστροφές του, με τις σκληρές, τις ζωγραφισμένες παραδόσεις. Στα πόδια τους κυλούν όσα κάποτε έθρεψαν την παλιά, ισπανική τέχνη, λέει ο Θεόφιλος Γκωτιέ πίσω απ΄τα σβησμένα φώτα του Πέραν για τις δυο κορυφαίες τάσεις της ισπανικής, ζωγραφικής τέχνης.Στις σελίδες του Μαύρου Θρύλου περιλαμβάνονται τα έργα και οι ημέρες της τρομερής Εξέτασης του 1578. Ετούτη η εποχή που ατίμασε την Ισπανία, που χαμήλωσε για πάντα τον θεό εμπρός στα μάτια του λαού της. Θεός του αίματος και της τιμωρίας κρυμμένος μες στους ρυθμούς των Βησιγότθων και τα οξυκόρυφα τόξα. Κάτω απ΄τον υδράργυρο κοιμάται η ιστορία της Ισπανίας, ο ωραίος της θεός που έμελε να κατακτήσει ολόκληρη την πεδιάδα της γης. Η Τερέζα της Άβιλα που τόσο αγάπησαν και θ΄αγαπούν οι Ισπανοί, αντλεί από μια μυστική καταγωγή. Εκείνη τη δυναστεία που ήδη απ΄τον καιρό της Μανρέζα διψά να υψωθεί ίσαμε το μυστήριο ετούτου του κόσμου. Ο Κώστας Βάρναλης το΄πε με τον πιο γνήσιο, με τον πιο πρέποντα τρόπο. Η Τερέζα της Άβιλα λατρεύεται σήμερα σαν Παναγιά. Όχι για τα θαύματά της, όχι για το σφυγμό της που κορυφώνεται καθώς αγγίζει τον Χριστό. Μα για την απαντοχή της, για όσα υπέμεινε ως εκείνη τη στιγμή που αρνείται τη ζωή της για λίγη απ΄τη χάρη του. Είναι πολλά τα πρόσωπα της Ισπανίας. Όμως ο θρύλος της Άβιλα, η μικρή Τερέζα των έρημων τοπίων και των κλεισμένων κάστρων, συνιστά μια εκδοχή της Ισπανίας κυρίαρχη και ανυπέρβλητη. Η Τερέζα της Άβιλα που πρώτος αφηγήθηκε στην λαλιά μας ο Βάρναλης αναπαράστησε διάφανα αυτήν την ατμόσφαιρα που κυριαρχεί ανάμεσα στον θεό του αιώνα μας και τη μεγάλη μητέρα της Γκουαδαράμας.
Για την ιστορία της αγίας, αρκεί μια επιφανειακή θεώρηση και ευθύς αποκαλύπτονται οι πτυχές που ανέδειξαν το πρόσωπο αυτό.
