Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 17

Από τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο - Ανάγνωση του Γκίντερ Βάλραφ

Από τον θαυμαστό καινούργιο κόσμο, Μαρτυρίες, Γκίντερ Βάλραφ, μτφρ. Μαρία Μουρσελά, Εκδόσεις Τόπος, 2011
                          Η στυφή όψη της ιδανικής κοινωνίας
Αν θεωρήσουμε ότι πίσω από κάθε πρόσωπο κρύβεται και ένα προσωπείο, τότε πίσω απο μια καλοκουρδισμένη κοινωνία, τι κρύβεται; Μήπως η σαθρότητα μιας εξιδανίκευσης; Και εξηγούμαστε ευθείς αμέσως. Ένας αμφιλεγόμενος, εξόχως καυστικός δημοσιογράφος και συγγραφέας ο Γερμανός Γκίντερ Βάλραφ, αναλαμβάνει την αποκάλυψη των ανήλιαγων πλευρών της γερμανικής ανάπτυξης. Οι σκιώδεις παράμετροι ενός μοντέλου ευημερίας, με στοιχεία που βγαίνουν εξαιρετικά δύσκολα στο φως. Η πλειονότητα του γερμανικού τύπου επιδίδεται στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και τους τρόπους, δηλαδή στον μονόδρομο που πρέπει να ακολουθηθεί για την επίτευξη του στόχου. Τα καθημερινά προβλήματα ως επί τω πλείστον λυμένα. Ή αν μη τι άλλο διαπραγματεύσιμα σε τεχνικό επίπεδο. Που σταματά η αλήθεια και που ξεκινά το ψευδεπίγραφο, αποτελεί το αντικείμενο των ερευνών του Βάλραφ.
Ο συγγαφέας προσπαθεί μέσω αιρετικών πρακτικών, να προσεγγίσει μοτίβα συμπεριφορών που η κυνικότητα τους, ανατριχιάζει. Για τον Βάλραφ η είδηση χρειάζεται προτίστως να είναι διεισδυτική. Η αλήθεια της κρίνεται από την Ιστορία και τους συσχετισμούς δυνάμεων της εκάστοτε περιόδου. Όπλο του η μεταμφίεση. Υπέρβαση εαυτού, αντιληπτική ικανότητα και κυρίως η αποπομπή των εγγενών χαρακτηριστικών του υποκειμένου. Η πρόσληψη μιας ιδιοσυστασίας που υιοθετεί ο ίδιος ο Βάλραφ,  θεωρείται απαραίτητη για τις εξομολογήσεις των εκάστοτε συνηδαιτιμόνων, σκιαγραφούν ένα δυσοίωνο παζλ θεσμικών ατασθαλιών. Ο Βάλραφ χρησιμοποιεί την υποκριτική μέθοδο-βεριτέ, με στόχο να εισχωρήσει στην πολυπλόκαμη ατραπό της σιωπής. Μιας σιωπής, που μεταφράζεται σε μια βουβή αποδοχή για τα κακώς κείμενα της γερμανικής ολοκλήρωσης. Η πολιτική βρίσκεται πανταχού παρούσα στο έργο και στις μαρτυρίες των βιβλίων του.
Το πυρετικό, αποσματικό του στυλ γραψίματος, φανερώνει άνθρωπο που πάσχει να περιγράψει το ορατό σύμπαν όπως και τον εκτός κάδρου χώρο, λεπτομερώς. Όταν θελήσει παίζει την διαλεκτική στα δάχτυλα, ειδικότερα εκείνη που απορέει από την σωματική επαφή. Καθόλου εύκολο, διότι ο κίνδυνος βιαιοπραγίας παραμονεύει κυριολεκτικά σε κάθε βήμα. Κατά βάθος ο Βάλραφ είναι αθεράπευτα ρομαντικός. Πιστεύει ότι όσο ο άνθρωπος ρέπει προς την διαφθορά και την μοχθηρία, τα ιδεολογικά συστήματα θα χωλαίνουν. Επίσης διατυπώνει ανοιχτά τον σκεπτικισμό του στην πάσης φύσεως εξουσία. Και όλα αυτά στην Γερμανία της οικονομικής υπερδιέγερσης. Σταθμός πρώτος: ρατσιμός. Με μια προσεκτική διαλογή πληθυσμιακών ομάδων, χώρων που συμπορεύονται με ταξικούς προσδιορισμούς, αλλά και κρατιδίων, ο Βάλραφ αναδεικνύει πως οι φυλετικές διαφορές ζουν και βασιλεύουν. Μόνο που έχουν διαφοροποιηθεί στην υφή τους, συνδιαλεγόμενες με τα όρια της ανεκτικότητας. Έτσι ο σύγχρονος ρατσιστής αναγνωρίζει με αφηρημένο τρόπο την αξιοπρέπεια των ξένων, το δικαίωμα τους να υπάρχουν. Αλλά με το εξής σκεπτικό: Δεν έχω κάτι εναντίον ενός άλλου τρόπου ζωής, ή μιας άλλης νοοτροπίας, μόνο που δεν ανταποκρίνονται στο δικό μου μοντέλο. Αν δεν γίνεις όπως εγώ, καλύτερα να κρατηθείς μακριά.
Σταθμός δεύτερος: Κοινωνική πρόνοια. Άσυλα αστέγων στην Κολονία, το Αννόβερο, την χρηματιστηριακή Φρανκφούρτη, το Αμβούργο, στο τσιμέντο του δρόμου υπό το μηδέν. Γραφειοκρατεία που τσακίζει κόκκαλά και λυγίζει νεύρα. Απαξιωτικές συνθήκες στρατοπέδων, καταναγκαστικής εργασίας. Στην διάρκεια των χιτλερικών χρόνων οι ανέστιοι προπηλακίσθηκαν και βασανίστηκαν. Μετά την απελευθέρωση, τόσο στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία όσο και στην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας αρνήθηκαν στους επιζώντες, την οποιαδήποτε αποζημίωση. Στα καταφύγια της ντροπής, η ανθρωπογεωγραφία εκπλήσσει: Από άπορους μετανάστες και ναρκομανείς μέχρι καθωσπρέπει εμπόρους και επιστήμονες. Ο κοινός τους παρονομαστής, τι άλλο η πτώχευση. Ζόμπι, που «οφείλουν» να παραμείνουν αθέατα. Σταθμός τρίτος: Τηλεφωνικές πωλήσεις. Στον επιβλητικό πύργο της Κολονίας στεγάζονται πλείστες όσες επιχειρήσεις που εκπροσωπούν τον νέο εργασιακό κόσμο της χώρας.
Όπως και στο θεατρικό έργο του Ντέιβιντ Μάμετ «Οικόπεδα με θέα», το σύνθημα ανάγεται στην εντολή, πωλήσεις με κάθε κόστος. Η φοροδιαφυγή έχει αναχθεί σε επιστήμη. Διαχείρηση τηλεφωνικών κλήσεων, τζόγος. Η ραχοκοκαλιά της εθνικής λοταρίας, που εμπορεύεται τρόφιμα, ασφαλιστικά συμβόλαια, ταξίδια και αμοιβαια κεφάλαια υψηλού κινδύνου. Προϊόντα υπερτιμολογημένα και συνήθως άχρηστα. Εκατομμύρια ευρώ, καταλήγουν σε χέρια επιτήδειων. Οι εργαζόμενοι καταλήγουν σε ψυχοσωματικές ασθένειες και ευρεία χρήση ναρκωτικών. Σταθμός τέταρτος: Σούπερ-μάρκετ τροφής και ψυχαγωγίας «Lidl» και «Starbucks». Εργατικά «ατυχήματα» και αμφιβόλου καταγωγής προϊόντα. Φρέσκο, εκθαμβωτικό περιτύλιγμα και από κάτω η μούχλα ανθίζει. Σταθμός πέμπτος: Οργανισμός Σιδηροδρόμων. Κατασκοπεία, παρακολουθήσεις απόρρητων οικονομικών και ιατρικών δεδομένων των υπαλλήλων. Εξαντλητική πολιτική λιτότητας για τους περισσότερους και για τους «άριστους» ειδικούς συμβούλους, αφορολόγητα μπόνους. Το μοντέλο ανάπτυξης δηλαδή που ευαγγελίζονται οι επενδυτικοί καρχαρίες κατά την έκφραση του Ιγνάθιο Ραμονέ. Οι  μάνατζερ απαιτούν επιδόσεις, σε έναν χάρτινο πύργο. Οι υπεξαιρέσεις γίνονται καθημερινή ρουτίνα. Το μέλλον; Παραχώρηση εθνικών πόρων.
Σταθμός έκτος: Πλήρης απασχόληση, ένας μύθος. Εργασιακές σχέσεις ασταθείς έως και ανύπαρκτες. Η επιστροφή στον Μεσαίωνα, πραγματοποιείται μέρα με την ημέρα. Από το 2004 ο Μίχαελ Ρογκόφσκι, πρόεδρος του Ομοσπονδιακού Συνδέσμου Γερμανικής Βιομηχανίας διακύρρητε, πως η εργασία δεν είναι κανένα σταθερό μέγεθος. Είναι ζήτημα τιμής. Γι αυτό και οι κατώτατοι μισθοί θα πρέπει πάψουν να υφίστανται. Το βιβλίο του Γκίντερ Βάλραφ, μας κάνει να μην αισθανόμαστε καθόλου...γουρούνια. Στην μετά-υπερμοντερικότητα οι άνθρωποι «πρώτης διαλογής» θα κατέχουν την εξουσία, ενώ στα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας θα εξασκούνται ασίγαστες πιέσεις για να συγχωνευτούν σε μια ομογενοποιημένη μάζα, όπου θα φτωχοποιείται. Η ενότητα, η αγωνιστικότητα, η αλληλεγγύη και πάνω απ’όλα η κριτική σκέψη θα αποδιώξει τα σύννεφα. Ένα βιβλίο που σε άλλες εποχές θα ήταν λογοκριμένο. Θα μου πείτε, ποτέ δεν είναι αργά...
Νίκος Κουρμουλής