Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 17

Όσκαρ Γουάιλντ, Μια ιδιόρρυθμη περίπτωση (β' μέρος)

Γράφει η Κατερίνα ΚαντσούΔιαβάστε το α' μέρος εδώ (τχ. 13, Μάρτιος 2011)

"Είμαι τόσο έξυπνος που μερικές φορές δεν καταλαβαίνω ούτε μία λέξη απ’ όσα λέω"
Ο.Wilde


O Oscar Fingar O’ Flahertie Wills Wilde ήταν ένας χαρισματικός και ιδιαίτερα πνευματώδης Ιρλανδός μυθιστοριογράφος, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και κριτικός- μια από τις πιο αντιπροσωπευτικές φιγούρες του τέλους της Βικτωριανής εποχής, που απόλαυσε την άνοδο στην κορυφή της κοινωνίας, αλλά και την σκληρή πτώση και την ντροπή της ταπείνωσης.

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΕΝΟΣ ΤΑΛΕΝΤΟΥ


Γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 1854 στο Δουβλίνο, το δεύτερο από τα τρία παιδιά της συγγραφέως και ποιήτριας Jane Francesca Agnes και του επιτυχημένου γιατρού και χειρούργου William Wilde. Μέχρι και την ηλικία των 9 ετών, λάμβανε μαθήματα κατ’ οίκον, ενώ την περίοδο 1864-1871 φοίτησε στο Portora Royal School, έξω απ’ την πόλη του Δουβλίνου. Γρήγορα απεδείχθη πόσο εξαιρετικός ήταν ως μαθητής κι έτσι κέρδισε μια υποτροφία για το Trinity College του Δουβλίνου. Εκεί μελέτησε τους κλασικούς λογοτέχνες, αναπτύσσοντας ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τους Έλληνες φιλόσοφους και τον Ελληνικό τρόπο ζωής. Για τις εξαιρετικές επιδόσεις του ως φοιτητής, έλαβε το Χρυσό Μετάλιο Μπέρκλεϊ, το οποίο αποτελούσε την μεγαλύτερη τιμητική διάκριση για φοιτητή του κολεγίου. Στη συνέχεια, κέρδισε άλλη μια υποτροφία για το Magdalen College Oxford University, όπου και φοίτησε από το 1874 ως το 1878. Εκεί ανέπτυξε τις ποιητικές του ευαισθησίες και την αγάπη του για τη λογοτεχνία κι έλαβε το βραβείο Newdigate για την ποιητική του σύνθεση με τίτλο ‘Ραβέννα’ κι αποφοιτώντας με άριστα.

Ήταν εκείνη την περίοδο που επηρεάστηκε από το συγγραφέα και κριτικό Walter Pater, τον οποίο και βοήθησε να φτιάξουν μαζί το Αισθητικό Κίνημα ‘Η Τέχνη για την Τέχνη’. Σύμφωνα με το κίνημα του Αισθητισμού, η Τέχνη δεν συνδέεται με την ηθική. Πίστευαν ότι ο ρόλος οποιασδήποτε μορφής τέχνης είναι να παρέχει εκλεπτυσμένη αισθησιακή ηδονή, παρά να εκφράζει ηθικά ή συναισθηματικά μηνύματα. Η Τέχνη δεν έχει κάποιο διδακτικό σκοπό, χρειάζεται απλά να είναι όμορφη. Την ομορφιά θεωρούσαν ως τον βασικότερο παράγοντα στην Τέχνη και την αντίληψη πως η ζωή πρέπει να αντιγράφει την Τέχνη.

Μετά την αποφοίτησή του από το κολέγιο, ο Wilde εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο. Και ήταν εκεί όπου άρχιζε σιγά-σιγά να εισχωρεί στην υψηλή κοινωνία και να γίνεται γνωστός ως συγγραφέας και διανοούμενος.  Ήταν απ’ τις πρώτες διασημότητες της εποχής. Το 1881 δημοσίευσε την πρώτη του ποιητική συλλογή ‘Poems’, η οποία και έλαβε θετικές κριτικές. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ταξίδεψε στη Νέα Υόρκη για να δώσει μια σειρά διαλέξεων γύρω από το αισθητικό κίνημα στη Βρετανία. Αρχικά, είχε προγραμματίσει να δώσει πενήντα διαλέξεις σε διάστημα τεσσάρων μηνών, ωστόσο η παραμονή του στις Ηνωμένες Πολιτείες διήρκεσε περίπου ένα χρόνο, δίνοντας στο διάστημα αυτό συνολικά 140 διαλέξεις.

Με την άφιξή του στην Αμερική, έκανε αμέσως εμφανή την επιδεικτική του προσωπικότητα: φορούσε μακριές, μεταξωτές κάλτσες, έναν ασυνήθιστο τύπο φορέματος, κι είχε μακριά ανέμελα μαλλιά που έδιναν την εντύπωση της θηλυπρέπειας κι ενός αέρα ευφυϊας, επιτήδευσης κι εκκεντρικότητας. Αυτό ήταν και που τον χαρακτήριζε- ήταν ειδικός στο να κηρύττει την αξία και τη σημασία του στυλ στη ζωή και στη τέχνη και να επιτίθεται έτσι στη στενότητα του πνεύματος που χαρακτήριζε την εποχή του. Εκείνα που διακήρυττε και εκείνα που αποτελούσαν γι’ αυτόν θεμελιώδεις απόψεις για τη ζωή, τη σκέψη και την τέχνη, τα έκανε και πράξη στην ζωή του, στην καθημερινότητά του, δεν ήταν απλά λόγια και θεωρίες, μα και πράξη και τα ενσωμάτωνε σ’ ένα γενικότερο πλαίσιο συμπεριφοράς και τρόπου ζωής.

ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Επιστρέφοντας από την Αμερική, ο Wilde επισκέφτηκε το Παρίσι, όπου ολοκλήρωσε το δεύτερο θεατρικό του έργο ‘Η δούκισσα της Πάδοβας’. Αργότερα, πραγματοποίησε διαλέξεις στη Βρετανία και την Ιρλανδία. Κατά την παραμονή του στο Δουβλίνο, το καλοκαίρι του 1884 γνώρισε την Constance Mary Lloyd (1858-1898), κόρη εύπορης Ιρλανδικής οικογένειας, την οποία παντρεύτηκε και μαζί απέκτησαν δύο γιους, τον Cyril, o οποίος σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τον Vyvyan, ο οποίος αργότερα έγινε συγγραφέας και εξέδωσε ένα βιβλίο με τη βιογραφία του Oscar Wilde το 1960.
Για να συντηρεί οικονομικά την οικογένειά του, ο Wilde εργάστηκε σε διάφορα περιοδικά κι εφημερίδες της περιοχής, όπως η Paul Mall Gazette και η επιθεώρηση Dramatic Review, γράφοντας δημοσιογραφικά κείμενα και κριτικές.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΕΡΓΟ


Τα επόμενα χρόνια αποτέλεσαν μία ιδιαίτερα παραγωγική περίοδο σε ότι αφορά το έργο του Wilde. Το 1888 εκδόθηκε ένα απ’ τα πιο γνωστά έργα του, ‘Ο Ευτυχισμένος Πρίγκηπας κι άλλα παραμύθια’, περιλαμβάνοντας ιστορίες όπως  ‘Ο εγωιστής γίγαντας’ και ‘Το Αστερόπαιδο‘, ιστορίες που έχουν μείνει ανεξίτηλες στο χρόνο, ζωντανές στη φαντασία και το μυαλό μεγάλων και μικρών αναγνωστών και που συνεχίζουν ακόμη και σήμερα να εμπνέουν, να μαγεύουν και να καθοδηγούν.

Το μοναδικό μυθιστόρημά του, ‘Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι’, εκδόθηκε στην τελική του μορφή το 1891, προκαλώντας έντονη αμφισβήτηση απ’ την μια πλευρά, μιας και κάνει εμφανή επίθεση στην υποκρισία της Αγγλίας κι απ’ την άλλη, απ’ το ομοφυλοφιλικό του περιεχόμενο. Το ίδιο βιβλίο χρησιμοποιήθηκε εναντίον του κατά τη διάρκεια της μεταγενέστερης δίκης του, κατηγορούμενος για ομοφυλοφιλία. Παρ’ όλα αυτά, η αξία του βιβλίου παραμένει μέχρι σήμερα αδιαμφισβήτητη κι έχει ερμηνευτεί στο θέατρο, την τηλεόραση και δύο φορές στον κινηματογράφο.  Το 1997, γυρίστηκε η ταινία ‘Wilde’, με πρωταγωνιστές τον Stephen Fry ως Oscar Wilde και τον Jude Law ως τον Lord Alfred Douglas. Μιλάει για την ιστορία ενός νεαρού, πανέμορφου άντρα που πουλάει την ψυχή του στο ίδιο του το πορτραίτο για να έχει ο ίδιος αιώνια νιάτα και ομορφιά, ενώ η κακή φύση και η ασχήμια του καθρεφτίζονται στο πορτραίτο του, καθώς εκείνο γερνάει και τον στοιχειώνει με τη μορφή του, θυμίζοντάς του ποιος πραγματικά είναι, μέχρι που το σκοτώνει για να σκοτωθεί και ο ίδιος και να λυτρωθεί.

Τον Δεκέμβριο του 1892, παρουσιάστηκε η θεατρική του κωμωδία ‘Η Βεντάλια της λαίδης Ουίντερμηρ’, η οποία έτυχε θερμής υποδοχής. Άλλα θεατρικά του έργα είναι τα ‘Μία γυναίκα χωρίς σημασία’, ’Η Φλωρεντιανή τραγωδία’ (1893), ΄Σαλώμη’ (1894), ‘Ένας ιδανικός σύζυγος’ και ‘Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός’ (1895).

Κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του, έγραψε το σπαρακτικό, ερωτικό γράμμα του το ’’De Profundis (Εκ βαθέων)’, που απευθυνόταν στον άνθρωπο που τον οδήγησε στη φυλακή, αλλά παρ’ όλα αυτά πολύ αγαπημένο του Lord Alfred Douglas, το οποίο εκδόθηκε στην πλήρη μορφή του το 1962. Όσο βρισκόταν στη φυλακή, δεν του επιτρεπόταν να γράφει παραπάνω από μία σελίδα κάθε μέρα και για χαρτί του παραχωρούσαν όχι τίποτε άλλο από χαρτί υγείας, πάνω στο οποίο προσπαθούσε να χωρέσει και ν’ αποτυπώσει τις σκέψεις του.

Τις εμπειρίες που έζησε στη φυλακή τις κατέγραψε αργότερα μετά την αποφυλάκισή του τον Μάϊο του 1897, στο ποίημά του ‘Η Μπαλάντα της φυλακής του Ρήντινγκ (The Ballad of Reading Gaol)’.

Τα γραπτά του εκφράζουν την παράδοξη άποψη που είχε για τη ζωή, δείχνοντας ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι όπως εμφανίζονταν. Ο βιογράφος του Richard Ellman γράφει για τον Oscar: ‘Μαζί με τον Μπλέικ και τον Νίτσε, έλεγε πως το καλό και το κακό δεν είναι αυτό που φαίνονται κι ότι οι ηθικές ταμπέλες δεν μπορούν να συνάδουν με την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς’.

Η ικανότητα του γραπτού λόγου του παραμένει αναμφισβήτητη και τα έργα του έχουν εμπνεύσει αμέτρητους συγγραφείς, έχουν μεταφραστεί σε πολυάριθμες γλώσσες κι έχουν μεταφερθεί αρκετές φορές στο θέατρο και τον κινηματογράφο.

ΤΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ


Το 1891, ο Wilde γνώρισε και συνδέθηκε ερωτικά με τον Άγγλο ποιητή Lord Alfred Douglas, έναν σνομπ, κακομαθημένο αριστοκράτη κι αρκετά μικρότερό του, γνωστό και με το ψευδώνυμο ‘Bosie’, γιο του John Douglas, του 9ου Μαρκήσιου του Queensberry. Ήταν η αρχή μιας θυελλώδους σχέσης που θα προκαλούσε πολλά προβλήματα στον ίδιο και που τελικά θα τον οδηγούσε στην πνευματική και οικονομική πτώση του. Ο Alfred είχε μια αρκετά ταραχώδη σχέση με τον πατέρα του, ο οποίος και κατέκρινε τον τρόπο ζωής του κι όταν έμαθε για τη σχέση και την συγκατοίκηση του γιου του με τον Wilde, αποφάσισε να στραφεί εναντίον του τελευταίου. Στα εγκαίνια της παράστασης ‘Η σημασία του να είναι κανείς σοβαρός’ το 1895 στο θέατρο St. James στο Λονδίνο, ο Μαρκήσιος σχεδίαζε να εκθέσει και να ταπεινώσει δημόσια τον Wilde. Εκείνος πήρε νομικά μέτρα, προκειμένου να προστατεύσει τον εαυτό του, αυτή όμως η πράξη του, στράφηκε τελικά εναντίον του, καθώς βρέθηκε ο ίδιος κατηγορούμενος για ομοφυλοφιλία κι άσεμνες πράξεις.

Η ομοφυλοφιλία ήταν απαγορευμένη εκείνη την εποχή στη Βρετανία κι έτσι καταδικάστηκε στις 25 Μαϊου 1895 σε καταναγκαστικά έργα 2 ετών στη φυλακή του Reading Gaol έξω απ’ το Λονδίνο. Η καταδίκη του έδωσε λαβή για έντονα σχόλια, κουτσομπολιά και κερδοσκοπία ανάμεσα στο φιλικό και όχι μόνο περίγυρό του και για πολλά χρόνια τ’ όνομά του παρέμεινε συνδεδεμένο με αυτό το σκάνδαλο και τις επιπτώσεις του.

ΦΥΛΑΚΙΣΗ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΣ

Η εμπειρία της φυλακής τάραξε και επηρέασε σε μεγάλο εσωτερικό βαθμό την ψυχολογία και κατ’ επέκταση την υγεία του συγγραφέα. Ποτέ δεν κατάφερε να το ξεπεράσει και ν’ ανακτήσει την προηγούμενη διάθεση και συμπεριφορά του.  Μετά την αποφυλάκισή του, η σύζυγός του είχε αλλάξει το επίθετό της και των παιδιών της σε Holland και οι φίλοι του είχαν εξαφανιστεί απ’ το πλευρό του.

Απομονωμένος απ’ τον κοινωνικό του περίγυρο και φτωχός καθώς ήταν, υιοθέτησε το όνομα Sebastian Melmoth και πήγε στο Παρίσι, όπου ξαναήρθε σ’ επαφή με τον φίλο κι άλλοτε εραστή του Καναδό δημοσιογράφο Robert Baldwin Ross. Συνέχισε να γράφει, χωρίς όμως, όπως ο ίδιος είχε πει, ν’ απολαμβάνει τη διαδικασία του γραψίματος. Ο Jonathan Fryer σχολίασε για τις τελευταίες μέρες του πως ’ήταν ητημμένος, αλλά όχι σκυφτός. Ένας κλόουν πίσω από μια μάσκα τραγωδίας’.


Λίγο πριν τον θάνατό του ασπάστηκε τον Καθολικισμό. Πέθανε στις 30 Νοεμβρίου 1900 από μηνιγγίτιδα, σε ηλικία μόλις 46 χρονών και ο τάφος του βρίσκεται μέχρι σήμερα στο νεκροταφείο Pere Lachaise στο Παρίσι.
ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ

Μυθιστόρημα

•    The Picture of Dorian Gray (1890)

Ιστορίες

•    The Portrait of Mr. W. H. (1889)
•    The Happy Prince and Other Tales (1888)
•    A House of Pomegranates (1891)
•    Lord Arthur Savile's Crime and Other Stories (1891)

Ποιήματα

•    Ravenna (1878)
•    Poems (1881)
•    The Sphinx (1894)
•    Poems in Prose (1894)
•    The Ballad of Reading Gaol (1898)

Θεατρικά

•    Vera; or, The Nihilists (1880)
•    The Duchess of Padua (1883)
•    Lady Windermere's Fan (1892)
•    A Woman of No Importance (1893)
•    Salome  (1893)
•    An Ideal Husband (1895)
•    The Importance of Being Earnest (1895)
•    La Sainte Courtisane and A Florentine Tragedy  (1908)
QUOTES


‘Πάντα να συγχωρείς τους εχθρούς σου. Τίποτα δεν τους ενοχλεί περισσότερο’.

‘Μια ιδέα που δεν είναι επικίνδυνη, δεν αξίζει καν να λέγεται ιδέα’.

‘Η φιλοδοξία είναι το τελευταίο καταφύγιο της αποτυχίας’.

‘Ένα έργο τέχνης είναι το μοναδικό αποτέλεσμα μια μοναδικής ιδιοσυγκρασίας’.

‘Ένας ποιητής μπορεί ν’ αντέξει τα πάντα, εκτός από ένα τυπογραφικό λάθος’.

‘Η Τέχνη είναι η πιο έντονη μορφή ατομικισμού που έχει γνωρίσει ο κόσμος’.

‘Μεταξύ αντρών και γυναικών, δεν υπάρχει πιθανή φιλία. Υπάρχει πάθος, εχθρότητα, λατρεία, αγάπη, αλλά όχι φιλία’.

‘Τα παιδιά ξεκινούν με το ν’ αγαπούν τους γονείς τους. Αργότερα, τους κρίνουν. Σπάνια, κάποτε, τους συγχωρούν’.

‘Κάθε άγιος έχει ένα παρελθόν και κάθε αμαρτωλός ένα μέλλον’.

‘Εμπειρία είναι απλώς το όνομα που δίνουμε στα λάθη μας’.

‘Μου αρέσουν οι άνθρωποι περισσότερο απ’ τις αρχές και μου αρέσουν οι άνθρωποι με καθόλου αρχές περισσότερο από οτιδήποτε στον κόσμο’.

‘Καταλαβαίνω όταν οι άντρες αγαπούν μια γυναίκα. Της δίνουν λίγη απ’ τη ζωή τους. Αλλά οι γυναίκες όταν αγαπούν δίνουν τα πάντα’.

‘Η ψευδαίσθηση είναι η πρώτη απ’ όλες τις απολαύσεις’.

‘Εάν δεν αργήσεις πολύ, θα σε περιμένω εδώ όλη μου τη ζωή’.

‘Ο Έρωτας είναι θαυμαστότερο πράγμα απ’ την Τέχνη’.

‘Οι ιδανικότεροι έρωτες είναι εκείνοι που δεν ζήσαμε’.

‘Οι χωρίς βάθος έρωτες επιζούνε. Οι μεγάλοι έρωτες καταστρέφονται απ’ την πληρότητά τους’.

‘Αν μπορούσαμε μονάχα να διαλέξουμε τη φύση μας. Μακάρι να μπορούσαμε..’

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο Stephen Fry έγραψε γι’ αυτόν: ‘Τι να πω για τον άνθρωπο Wilde; Ήταν εκεί για την Τέχνη. Δεν υπερασπίστηκε τίποτα λιγότερο σε όλη του τη ζωή. Είναι ακόμη πολύ υποτιμημένος σαν καλλιτέχνης και σαν στοχαστής. Ο Wilde ήταν ένας υπέροχος συγγραφέας κι ένας υπέροχος άνθρωπος’.

Η ζωή του υπήρξε ταραχώδης κι άστατη. Αντανακλούσε τις δικές του εσωτερικές επαναστατικές και παράδοξες απόψεις γι΄αυτήν. Ήταν ταυτόχρονα άγιος κι αμαρτωλός και καλώς ή κακώς τον θυμούνται περισσότερο για τη ζωή του, παρά για τα γραπτά του. Όπως και ο ίδιος έχει πει: ‘Έχω βάλει το ταλέντο μου στο γράψιμο, την ιδιοφυία μου την κράτησα για τη ζωή’.

Παραμένει ως και σήμερα μια γοητευτική και συναρπαστική προσωπικότητα. Ένας άνθρωπος που έζησε τη ζωή δυνατά, βιώνοντας τη χαρά αλλά και την τραγωδία των αμφιταλαντευομένων κρίσεων της τότε πουριτανικής και συντηρητικής κοινωνίας που τόσο πολύ πάλεψε να της πάει κόντρα. Στο τέλος τον νίκησε.

Αγάπησε το ίδιο παθιασμένα κι έντονα τη ζωή, την τέχνη, τον έρωτα.  Δόθηκε σ’ αυτά και τα υπερασπίστηκε μέχρι την τελευταία στιγμή.  Έφυγε σύντομα απ΄ τη ζωή, εξύμνησε την τέχνη, καταστράφηκε απ’ τον έρωτα. Εξύψωσε το πνεύμα σε ανώτερα επίπεδα, διέθετε φαντασία, χιούμορ, κυνισμό. Δεν αντιστάθηκε στα πάθη και τους πειρασμούς, αλλά αφέθηκε να παρασυρθεί απ΄αυτά. Ήταν ένας γνήσιος καλλιτέχνης.

Τα αθάνατα λεγόμενά του (quotes) είναι ο τελευταίος αρμόζων φόρος στην μεγαλοφυία του πνεύματός του.
‘Όλοι γεννιόμαστε βουτηγμένοι στο βούρκο. Κάποιοι όμως, από εμάς έχουν τη δύναμη ν’ ατενίζουν τ’ άστρα...’