Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 11

Ρετρό : "Έρωτικά ποιήματα" του Καρλ Μαρξ

της Ανθής Ντάρδη

Ερωτικά ποιήματα, Ποίηση, Καρλ Μαρξ, μτφρ. Ευγένιος Αρανίτσης, Εκδόσεις Ερατώ, 2008 (επανέκδοση)

Τζένη Φον Βεστφάλεν, το μεγαλόπρεπο όνομα της ίσως να μην αποτελεί πόλο έλξης για τους περισσοτέρους επειδή απλά τους είναι άγνωστο. Η αριστοκρατική της καταγωγή, το καθαρό της πνεύμα, το δυνατό της μυαλό και η αλαβάστρινη ομορφιά της είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία μια πολύπλευρης προσωπικότητας που συντάραξαν τον κόσμο του Καρλ Μαρξ. Για τον νεαρό Μαρξ, ήταν μόλις δεκαοκτώ ετών όταν την γνώρισε, η Τζένη ήταν συνώνυμο του έρωτα, της λατρείας και του αέρα που ανέπνεε. Η αγάπη του γέμισε τέσσερις τόμους ρομαντικών τραγουδιών και στίχων!  Μια επιλογή αυτών των ποιημάτων του Καρλ Μαρξ αποτυπώθηκαν για την ελληνική πραγματικότητα από τις εκδόσεις ΕΡΑΤΩ σε πρόλογο και μετάφραση του Ευγένιου Αγανίτση. Ο Λώρενς Φερλινγκέτι υποστηρίζει πως τα ερωτικά ποιήματα του Καρλ είναι θέμα “άγνωστο στους κριτικούς της λογοτεχνίας και αποτελεί ταμπού για τους μαρξιστές”. Δεν παύει όμως, η ποίηση του να είναι αληθινή και ταυτόχρονα να αποτελεί αναλλοίωτο  αποδεικτικό στοιχείο πως ένα από τα μεγαλύτερα πνεύματα και μυαλά της ανθρωπότητας, που κατάφερε να χωρίσει τον κόσμο στα δύο είχε απτή παρουσία και δεν ήταν μόνο μια παραγωγική μηχανή ανατρεπτικών ιδεών. Ο Καρλ Μαρξ είχε τις δικές του αδυναμίες, ανασφάλειες , τις προσωπικές του ερωτικές σκέψεις, χαρακτηριστικά που φανερώνονται μέσα από αυτή τη συλλογή και σφραγίζουν την ύπαρξη του. Ο Ευγένιος Αγανίτσης πολύ ορθά τονίζει πως “το σημαντικό με την ρομαντική ποίηση που έγραφε ο Μαρξ δεν βρίσκεται ούτε στο ότι είναι ρομαντική, ούτε στο ότι αποτελεί καλή ή κακή ποίηση, αλλά στο ότι την έγραφε ο Μαρξ”.

Η ποίηση του Καρλ Μαρξ δεν είναι παράδειγμα λυρισμού και ρυθμικότητας. Είναι ο ενθουσιασμός ενός ερωτευμένου νεαρού που προσπαθεί με τους στίχους του να γοητεύσει το αντικείμενο του πόθου του, να υποσχεθεί στην αγαπημένη του αιώνια πίστη και αφοσίωση και να αποσπάσει την δικιά της. Επειδή ακριβώς οι στίχοι του Μαρξ βασίζονται στα συναισθήματα του ακροβατούν ανάμεσα σε τεντωμένα σχοινιά και παρασύρονται ενίοτε από την θλίψη  και την μελαγχολία του, ενίοτε από την ασυγκράτητη αγωνία του και ενίοτε από τον ονειροπλασμένο έρωτα του. Ο Μαρξ με την ποίηση του δημιουργεί ένα ρομαντικό παραμύθι με το παλιό του βασίλειο, τα όμορφα λιβάδια, τα καρποφόρα δέντρα, τον γαλανό ουρανό και έναν κόσμο που χωράει μόνο δύο… Εκείνον και την Τζένη του. Κόσμος που γίνεται αρκετά εύκολος και αναγνωρίσιμος στον αναγνώστη λόγω των εξαιρετικά γλαφυρών εικόνων που κατασκευάζει ο δημιουργός. Η ποίηση του Μαρξ δεν κατακλύζεται από βαρύγδουπα ή πολυδιάστατα νοήματα που ο καθένας από εμάς μπορεί να αντιληφθεί με διαφορετικό τρόπο. Είναι ποίηση πάνω από όλα ειλικρινής, απλή χωρίς να έχει βέβαια τις «σωστές δόσεις» ρομαντισμού και λυρισμού  αλλά με τις υπερβολές της πένας ενός ανθρώπου που δεν διεκδίκησε ποτέ τον τίτλο του ποιητή.

Διαβάζοντας ολόκληρη την ποιητική συλλογή του Καρλ Μαρξ, συνειδητά ή όχι στο πρόσωπο σου ζωγραφίζεται ένα χαμόγελο. Χαμόγελο που περικλείει νοσταλγία και αναμνήσεις. Καθώς οι στίχοι του Μαρξ σου φέρνουν στο μυαλό ερωτικά ραβασάκια, λέξεις χαραγμένες πάνω σε πολυκαιρισμένα αντικείμενα. Η ποίηση του είναι σαν παλιές αναπαραστάσεις πλατωνικών, ρομαντικών ερώτων , σκηνών  που διαδραματίζονται κάτω από το ολόγιομο φεγγάρι που πλέον κοσμούν τα αντικείμενα αντίκες. Μπορεί στον σύγχρονο άνθρωπο αυτά τα αντικείμενα να φαίνονται παρωχημένα πια, όπως και η ίδια η  ποίηση του Μαρξ. Άλλα η ποίηση του   είναι άξια σεβασμού για την διαχρονική καλλιτεχνική της υπόσταση από την στιγμή που γεννήθηκαν αυτοί οι στίχοι  σαν σκέψεις στο μυαλό που ανθρώπου που γέννησε το Κεφάλαιο. Ο Μαρξ μας απέδειξε πως η παραμυθένια αγάπη των νεανικών χρόνων δεν είναι πόλεμος που στο όνομα της πρέπει να θυσιάσεις τις υπόλοιπες πτυχές του εαυτού σου, αλλά εφόδιο για να κατακτήσεις τον έλεγχο της σκέψης σου, της αυτοκυριαρχίας σου και της συντροφικότητας…


“Θαρραλέα ντυμένες με χιτώνες φωτιάς
Που κυματίζουνε, περήφανες καρδιές εξυψωμένες
Και μετά μεταμορφωμένες απ’ το διάφανο φως,
Ελεύθερες τώρα δεσπόζουν  για πάντα,
Κι έτσι εγώ σταθερά θα μπορώ να πατήσω
Μέσα στο απέραντο διάστημα,
Νικώντας κάθε πόνο στη λάμψη του προσώπου σου
Τη στιγμή που τα όνειρα πάλι προβάλλουν
Σαν αστραπές γύρω απ’ το Δέντρο της Ζωής.”
(Απόσπασμα από το ποίημα
«Τελευταίο σονέτο για την Τζένη»)