Ώρες πληθυντικής αϋπνίας, ποιήματα, Αντώνης Τσόκος, εκδόσεις Γαβριηλίδης 2018
«Τι άθλιος ενικός που είναι το εγώ…»
Η έναρξη μιας εσωτερικής διαδρομής που θραυσματικά μάς εισάγει στον ποιητικό θάλαμο της συλλογής του Αντώνη Τσόκου, η οποία τιτλοφορείται «Ώρες πληθυντικής αϋπνίας», δεν αφήνει πολλά περιθώρια για παρερμηνείες. Το εγώ είναι ένας άθλιος ενικός. Για αυτό και οι νύχτες του διαμοιράζονται όχι σε ώρα αλλά σε ώρες πληθυντικής αϋπνίας, προφανώς σε μια προσπάθεια πολλαπλασιασμού, ανοίγματος, άρα και ολοκλήρωσης του μισού, το οποίο παραμένει πάντα ο ενικός του κάθε εγώ.
«Μια αμύθητα αισιόδοξη κοπέλα έπεσε απ’ τον ουρανό στο μαξιλάρι μου.
Φορούσε λευκό ψάθινο καπέλο και μπλε σατέν φόρεμα.
[…]
Με κοίταξε νωχελικά. Με βλέμμα απόκοσμο και μια καρφίτσα πεταλούδα στο φουστάνι»
Τα ποιητικά υποκείμενα της συλλογής είναι δύο. Ο Ονειροβάτης και η Κοπέλα. Η δράση τους κατανέμεται ισόποσα και στις εννέα αϋπνίες της συλλογής. Ο αφηγηματικός χρόνος εκτυλίσσεται γρήγορα ανάμεσα σε ερωτήσεις και απαντήσεις των δύο υποκειμένων, χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη με εννοιολογικά κενά και ποιητικές δυστοκίες. Ο χώρος, αν και ασαφής και ρευστός, έως και το τέλος της συλλογής, προσδίδει αυτήν ακριβώς τη γοητευτική ατμόσφαιρα του ευμετάβλητου και μεταφυσικού τόπου, μετατρέποντας κάθε ποιητικό υπομέρος (δηλαδή κάθε Αϋπνία) στο ιδανικό πεδίο αντιπαράθεσης του μισού εγώ με το άλλο του εγώ.
«Κοπέλα
Να βάζετε φωτιά στα άχυρα. Να καίτε και λουλούδια μαζί. Μυρίζουν οι γάτες και φτερνίζονται.
Ονειροβάτης
Δεν συμπαθώ ιδιαίτερα τις γάτες. Σε κοιτούν πάντα αφ’ υψηλού.
Κοπέλα
Είναι βαθιά θρησκευόμενα ζώα. Κάθε Κυριακή σκαρφαλώνουν στο καμπαναριό.
Ονειροβάτης
Τις Κυριακές τρώω παγωτό φιστίκι. Τις Κυριακές πιστεύω μόνο στο παγωτό.
Κοπέλα
Το παγωτό λιώνει γρήγορα κι αφήνει μουστάκια. Οι γάτες το ξέρουν. Γι’ αυτό προτιμούν τον Θεό.
Ονειροβάτης
Δεν έχω ξυρίσει ποτέ μουστάκια από παγωτό. Αφήνουν αίμα, αν δεν προσέξεις;
Κοπέλα
Τα πάντα αφήνουν αίμα. Ακόμη και η πανσέληνος»
Το εγώ, διφυές και διχοτομημένο, ανιχνεύει το κοινό σημείο επαφής μέσω αντιφάσεων και αντιθετικών σημείων εκκίνησης. Όπως όμως στον απόλυτο κύκλο του Γιν-Γιανγκ, όπου τα αντίθετα συνυπάρχουν αρμονικά επιτυγχάνοντας την απόλυτη ισορροπία του σύμπαντος, έτσι και στις εννιά αϋπνίες της εν λόγω συλλογής τα δυο ποιητικά υποκείμενα υπερασπίζονται τα χαρακτηριστικά της φύσης τους. Το ένα είναι ρεαλιστικό, τραχύ, πρακτικό, με ροπή προς το σκοτάδι, το άλλο αέρινο, ρευστό, τρυφερό με τάση να τραβήξει προς στο φως. Μαζί συνυφαίνουν το παιχνίδι των ερωταποκρίσεων και οδηγούνται αναπόφευκτα σε μια συνωμοτική πορεία ανατροπής παγιωμένων αντιλήψεων. Η Κοπέλα δείχνει να έρχεται από την άλλη όψη των πραγμάτων, την πιο βαθιά. Ο Ονειροβάτης, πάλι, αποτελεί μέρος του αισθητού κόσμο, του ορατού, αυτόν της πληγής και του τραύματος.
«Κοπέλα
Περπατώ όπως περπατούν τα δέντρα. Με τις άκρες των βλεφάρων. Όσο οι ρίζες μου μακραίνουν τόσο το βλέμμα βαθαίνει.
Ονειροβάτης
Στα μάτια σας είναι εγκατεστημένο ένα άγνωστο σε μένα τοπίο.
Κοπέλα
Το σκηνικό αυτό σας περιέχει. Γι’ αυτό σας φαίνεται άγνωστο.»
Τα όρια, ωστόσο, των πεδίων δράσης δεν είναι ξεκάθαρα. Η λύπη, η υπαρξιακή μοναξιά, η σχέση με τον Θεό, ο έρωτας, ο χρόνος που διανύει καθένας στη ζωή, οι φόβοι και η ερημιά του ανθρώπου είναι τα κύρια θέματα τα οποία απασχολούν τον ποιητή. Με γλώσσα απλή, καθόλου απλοϊκή ωστόσο, ακραγγίζει μεγάλες φιλοσοφικές αλήθειες διαθλώντας τες μέσα από το διττό πρίσμα της θέασης των πραγμάτων.
«Ονειροβάτης
Ζω, ονειρεύομαι, αγαπώ, πονώ, και ερωτεύομαι κατά το ήμισυ.
Κοπέλα
Είστε πλήρης ψευδαίσθηση ενός μισού ανθρώπου.
[…]
Ονειροβάτης
Ζω όσο ζει ένα σπίρτο. Όπως ζει ένα σπίρτο. Ζω και ταυτόχρονα καίγομαι.
Κοπέλα
Το σπίρτο ζει όσο ένα ανοιγόκλεισμα βλεφάρων. Μα είναι ικανό να κάψει ολόκληρο πλανήτη.»
Aναστασία Γκίτση
