To κτίσμα, διηγήματα, Φραντς Κάφκα, μτφρ. Αλ. Ρασιδάκη, εκδόσεις Άγρα 2018
Δεν ξέρω τι στο καλό μ’ έπιασε κατακαλόκαιρο κι επέλεξα ανήλιαγο Κάφκα. Ούτε κατάλαβα πώς μπλέχτηκα μέσα στο κτίσμα. Σαν μπήκα, δεν μπορούσα να βγω, ήμουν περίεργη επιπλέον, συνετέλεσε και η έκταση του κειμένου, ευτυχώς ήταν σύντομο, και βγήκα πριν με πιάσει για τα καλά ο πανικός του εγκλεισμού σε λαβυρινθώδεις διαδρόμους και τυφλά δωμάτια κάτω από τη γη, με μόνη σίγουρη διέξοδο στο δάσος μια κρυφή καταπακτή καλυμμένη με βρύα. Το κτίσμα ως δημιούργημα ενός όντος που δεν προσδιορίζεται ακριβώς αν είναι ζώο ή τι είδους ζώο, αποτελεί το περιβάλλον του δημιουργού, ένα μεγαλειώδες επίτευγμα για το οποίο είναι ο ίδιος υπερήφανος αλλά και ανασφαλής, μια ευφυής σύλληψη σχεδιασμένη με σχεδόν ψυχαναγκαστική προσήλωση, καταδικασμένη σε μια ατέρμονη τελειοθηρική διαδικασία, ένα δίπολο όπου η ίδια σωστή κίνηση μπορεί να αποδειχθεί λανθασμένη, κάθε μέτρο πρόληψης και προστασίας μπορεί να αποβεί μοιραίο και καταστροφικό, κάθε σοφή προσπάθεια να αποφευχθούν τα χειρότερα είναι πιθανό να αντιστραφεί σε αφελές κάλεσμα για να κεντρίσει τον εχθρό, όλα είναι διττά, όπως και στη ζωή, κάθε επιλογή εμπεριέχει το κόστος, την καλή και την ανάποδη πλευρά, τίποτα δεν μπορεί να προβλεφθεί απόλυτα και επιτυχώς πάντα, γιατί η αλληλεπίδραση με τον κόσμο είναι πολυδιάστατη και δε λείπουν οι δυσάρεστες εκπλήξεις, όσο προνοητικός ή προσεκτικός κι αν είσαι, όσο διορατικός και επίμονος, όσο καλά μελετημένος όσο κι αν δουλεύεις σκληρά.
Ο Κάφκα είναι ο Κάφκα και «Το Κτίσμα» είναι όπως ο ίδιος είχε πει πως πρέπει να είναι ένα βιβλίο «τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα εντός μας». Και είναι αξιοθαύμαστο για άλλη μια φορά πώς καταφέρνει στο κείμενο αυτό να περιγράψει -μέσα από την αγωνία και τον τιτάνιο αγώνα ενός σαρκοφάγου ζώου να εξασφαλίσει την ησυχία, την απομόνωση και την ηρεμία κατασκευάζοντας ένα υπόγειο αρχιτεκτόνημα, διανοίγοντας τρύπες, σκάβοντας διαδρόμους, σχηματίζοντας πλατείες με επαρκείς προμήθειες και επινοώντας μυστικές εξόδους- αλληγορικά αλλά και με σαφήνεια για τη φύση της ζωής και τα απρόοπτά της, την τεράστια ανασφάλεια του μοναχικού όντος που διαρκώς στοχάζεται και παρατηρεί, ενδοσκοπώντας και περιπολώντας, όλες τις μεταβολές που συμβαίνουν κατά τη διάρκεια της επίφοβης παραμονής του στον κόσμο όπου μπορούν τα πάντα να συμβούν και όλες οι ισορροπίες να ανατραπούν. Η εμπιστοσύνη είναι δυσεύρετος χρυσός, οι απειλές αμέτρητες και μόνο η ελπίδα είναι αυτή που σε κρατάει ζωντανό και όρθιο. Οι μικροκίνδυνοι αποδεικνύονται μικροπροβλήματα σε σχέση με ένα μεγάλο πρόβλημα και τότε είναι που ο δημιουργός αισθάνεται ακόμη πιο ευάλωτος και αδύναμος να προστατέψει τον εαυτό του και το δημιούργημά του.
Το κείμενο τελειώνει δίχως τέλος, με μια μετέωρη φράση σαν μια προσπάθεια να προστεθεί ένα ακόμη στεγανό στοιχείο στο φιλόδοξο οικοδόμημα, αλλά ίσως ένας εσωτερικός ή εξωτερικός εισβολέας την διέκοψε και η συνέχεια αφήνεται στην ευχέρεια του κάθε αναγνώστη να τη φανταστεί. Αν πάσχετε από κλειστοφοβία, ψυχαναγκασμούς, σύνδρομα καταδίωξης, εμμονές, διαρκή αμφιβολία, αμφιθυμία, κλονισμούς και λοιπά, διαβάστε το. Θα βιώσετε την αγωνία και θα νιώσετε τη συντροφιά του συμπάσχοντος όπως όταν κάποιος μονολογεί και μοιράζεται με ειλικρίνεια το βάσανό του που είναι και δικό σας. Αν σας ενδιαφέρει να διεισδύσετε στη σχέση μεταξύ δημιουργού και δημιουργήματος, σ’ αυτό το τόσο πολύπλοκο και δυσανάγνωστο σχήμα, διαβάστε το. Θα διαπιστώσετε πως η δημιουργικότητα είναι ανάλογη του φόβου που νιώθει ο δημιουργός ως προς την τύχη του δημιουργήματός του. Αν έχετε ανησυχίες υπαρξιακές και άλλες, επίσης. Θα επαληθεύσετε πως αυτή είναι η τραγική μοίρα κάθε νοήμονος πλάσματος με ευαισθησίες. Κάφκα είναι αυτός και πάντα θα χτυπήσει μια φλέβα καλά κρυμμένη κάτω από την επιφάνεια του αδιαφανούς δέρματος, εκεί όπου εδρεύουν οι πιο ενδόμυχες σκέψεις και σφυροκοπούν οι πιο έντονοι παλμοί. Μην τον προσπερνάτε, ακόμη κι αν ο ήλιος στέκει ψηλά κι εκείνος σας ρίχνει βίαια στα σκοτεινά μπουντρούμια.
Θεοδοσία Καϊδόγλου
