στην Πωλίνα Γουρδέα
Παράφορο Πάθος ο τίτλος του τελευταίου σου βιβλίου. Η γραφή ανήκει για σένα στα παράφορα πάθη;
Η γραφή είναι ένα πάθος που με στοιχειώνει και δε λέει να με αφήσει. Πάθος για το θέμα που επέλεξα, για την έρευνα που κάνω, για τη γλώσσα που χρησιμοποιώ. Είναι άλλωστε κάτι που εύκολα διακρίνει κανείς στα γραπτά μου, ίσως ακόμα και στους τίτλους, αφού εκτός απ’ το Παράφορο πάθος υπάρχουν και Τα κατά Αιγαίον πάθη. Πάθος έχει κανείς για ό,τι αγαπάει, και αν δεν το αγαπάει, καλύτερα να μην το κάνει.
Πριν γίνεις συγγραφέας, είχες ποτέ φανταστεί τον εαυτό σου με αυτή την ιδιότητα; Σε ποια ηλικία σου συνέβη αυτό και τι είχες γράψει;
Το ότι έγινα συγγραφέας ήταν η φυσική συνέπεια των βιωμάτων που είχα στο σπίτι μου. Ο πατέρας μου έγραψε ένα μυθιστόρημα με θέμα τη μανιάτικη βεντέτα, ενώ η μεγάλη μου αδερφή διάβαζε πολύ και η μικρή έγραφε ποίηση. Η λογοτεχνία ήταν παρούσα ακόμα και τις στιγμές που κανείς δεν μιλούσε γι’ αυτήν.
Τι σου άρεσε να διαβάζεις; Ποια είναι η πρώτη σου ανάμνηση από βιβλίο;
Αντί για απάντηση, θα παραθέσω ένα απόσπασμα από το Παράφορο πάθος, μια και είναι αυθεντικό: «Κλείνονταν τότε στο δωμάτιό τους και προσποιούμενοι τους ψόφιους κοριούς, άκουγαν με κατάνυξη τη μεγάλη τους αδερφή να διαβάζει (μόνον εκείνη γνώριζε αυτή την ιερή τέχνη) ψιθυριστά ιστορίες του Τσάρλς Ντίκενς, του Χέρμαν Μέλβιλ και του Τζακ Λόντον, που τους μετέφεραν σε κόσμους γεμάτους δυνάστες με ημίψηλα καπέλα, εκδικητικούς καραβοκύρηδες και αγέλες πεινασμένων λύκων».
Η γλώσσα ως εμμονή, δηλαδή οι λέξεις ως δομικά στοιχεία πόσο σε στοιχειώνουν; Υπάρχουν αγαπημένες λέξεις που έρχονται και τις επεξεργάζεσαι ή κάθε φορά είναι μια διαφορετική διεργασία;
Είμαι από τους συγγραφείς που επιχειρούν σε κάθε νέα τους δουλειά να κινηθούν και σε διαφορετική περιοχή της λογοτεχνίας. Το διαφορετικό είδος απαιτεί και ξεχωριστή διεργασία, όπως καταλαβαίνεις, αλλά υπάρχουν λέξεις και νοήματα που επανέρχονται κάθε φορά και αποτελούν, τρόπον τινά, το δακτυλικό μου αποτύπωμα. Μη ζητάς να σου πω ποια είναι…
Συνήθως ποια είναι η αφορμή για να ξεκινήσεις τη συγγραφή;
Ένα ερέθισμα, που διαφέρει από τα άλλα. Κάτι που θα ακούσεις, που θα διαβάσεις, που θα σκεφτείς… Για παράδειγμα, η αφορμή για να γράψω το ιστορικό μυθιστόρημα Ο Μεγαλέξανδρος και η σκιά του στάθηκε η ιστορία που μου διηγήθηκε μια φίλη που δεν ζει πια. Μου είπε ότι ανάμεσα στους στρατιώτες του Μεγάλου Αλεξάνδρου υπήρχε κι ένας Ινδός γυμνοσοφιστής, ο οποίος είχε γίνει φίλος του. Η ιδέα του στρατηλάτη που έχει όλο τον κόσμο στα πόδια του και γίνεται φίλος με τον σοφό που δεν έχει ούτε ρούχα να φορέσει με γοήτευσε αφάνταστα. Εστίασα εκεί την προσοχή και σύντομα οδηγήθηκα στον Κάλανο, ο οποίος είναι μια ιστορική προσωπικότητα που στάθηκε πλάι στον Αλέξανδρο μέχρι το τέλος της ζωής του.
Ένας συγγραφέας γεννιέται ή γίνεται και κατά πόσο η γραφή είναι μοίρα;
Η μοίρα του ανθρώπου είναι ο χαρακτήρας του, λέει κάπου ο Ηράκλειτος. Το ταλέντο είναι έμφυτο, αλλά το ερώτημα που τίθεται είναι τι κάνει για να το αξιοποιήσει. Πρέπει να είναι συγκροτημένος, προσηλωμένος στο στόχο του και πειθαρχημένος για να επιτρέψει στο ταλέντο του να ανθίσει στη ρωγμή των βράχων. Αλλιώς… Βλέπω γύρω μου πολλά αναξιοποίητα ταλέντα, που γκρινιάζουν βάλλοντας κατά πάντων, δίχως να αναλογίζονται τις δικές τους ευθύνες για το ότι άφησαν το δώρο τους να πάει χαμένο.
Εκτός από πεζογραφία έχεις καταπιαστεί και με την παιδική λογοτεχνία. Στο βιβλίο σου η Πολύχρωμη σβούρα από τις εκδόσεις Άγκυρα ο ήρωας έχει ένα μαγικό αντικείμενο που τα κάνει όλα πιο όμορφα. Τελικά όμως, μπορεί και το παραχωρεί. Η έννοια της δοτικότητας, σε μία περίοδο απελπισμού όπως είναι η εποχή μας, θεωρείς ότι είναι κάτι που μαθαίνεται και κατά συνέπεια ισχυροποιείται;
Η κρίση που βιώνουμε, τόσο ως κοινωνία όσο και ατομικά, μας έβγαλε από τον λήθαργο και μας εξανάγκασε να δούμε κατάματα την πραγματικότητα. Ομάδες που έως τώρα παρέμεναν ανενεργές, άρχισαν να δραστηριοποιούνται και να προσφέρουν σε όσους έχουν ανάγκη. Τα κοινωνικά φαρμακεία και τα κοινωνικά παντοπωλεία είναι δυο τέτοια παραδείγματα. Η αλληλεγγύη που επιδεικνύει, συχνά με συγκινητικό τρόπο, μεγάλη μερίδα των συμπολιτών μας είναι και το κρυμμένο μήνυμα πίσω από την Πολύχρωμη σβούρα.
Τι σου δίνει η ενασχόληση με την παιδική λογοτεχνία;
Χαρά, αισιοδοξία, ελπίδα για το αύριο. Τη στιγμή που γνωρίζεις ότι αυτό που γράφεις θα διαβαστεί από τις αδιαμόρφωτες ψυχές των παιδιών, νιώθεις διπλά υπεύθυνος. Έχω κάνει πολλές παρουσιάσεις βιβλίων, αλλά αυτή που θα μου μείνει αξέχαστη είναι η πρόσφατη παρουσίαση της «σβούρας» σ’ ένα Δημοτικό σχολείο, με τα διαυγή βλέμματα των παιδιών καρφωμένα πάνω μου να ρουφάνε άπληστα κάθε λέξη.
Έχοντας γράψει πλήθος από πεζογραφήματα, θεωρείς ότι οι ήρωες οδηγούν την εκάστοτε ιστορία ή ο συγγραφέας οδηγείται από αυτούς;
Συμβαίνουν και τα δυο. Πλάθεις τους ήρωές σου, τους βοηθάς να κάνουν τα πρώτα τους βήματα και στην πορεία τούς βλέπεις να ενηλικιώνονται και να αυτονομούνται. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Αν καταπιέσεις τους ήρωές σου προσπαθώντας να τους επιβάλεις εκείνο που είχες αρχικά σχεδιάσει, θα επαναστατήσουν και θα σε εκδικηθούν στο τελικό κείμενο, αφού θα μοιάζουν ρηχοί, ψεύτικοι.
Πες μου έναν στίχο που θυμάσαι πάντα;
Φθαρμένες παραστάσεις / ένας αγέρας κλαίει / σχεδία η ζωή δε θα προφτάσεις / αλλού να πας / στο κρύο άδειοι δρόμοι / η πόλη κρυφά γελάει / να μ’ αγαπάς (ο Στέργος Παπαποστόλου. (Μικρές Περιπλανήσεις – 1992)
Τι ρισκάρεις όταν γράφεις;
Πολύ περισσότερα απ’ όσα αρχικά φανταζόσουν. Εκτίθεσαι, επιτρέποντας στον αναγνώστη να μπει στη σκέψη σου, στην καρδιά και την ψυχή σου. Παίρνεις ένα κομμάτι του εαυτού σου και το παραδίδεις στην κρίση του κοινού. Αποκτάς εμμονές, φοβίες, ιδιοτροπίες. Οι ψυχαναλυτές ισχυρίζονται πως όλοι οι συγγραφείς είναι διαταραγμένες προσωπικότητες. Κατά τη γνώμη τους, αποτελεί ψυχοσωματική διαταραχή να κλείνεσαι με τις ώρες μόνος σου σε ένα δωμάτιο και να γράφεις. Από την άλλη, όμως, σε περιμένει ένα ανεπανάληπτο ταξίδι, που σε αποζημιώνει για τις όποιες ταλαιπωρίες.
Με τι πρέπει να οπλίζεται ένας νέος συγγραφέας;
Με θάρρος και όχι με θράσος. Με αποφασιστικότητα και όχι με τσαμπουκά – τον κακώς εννοούμενο τσαμπουκά. Με ηρεμία και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις του. Με αγάπη γι’ αυτό που επέλεξε, γιατί είναι μια δύσκολη επιλογή. Και φυσικά με απέραντη υπομονή, γιατί είναι μακρύς ο δρόμος.
Το παράφορο πάθος είναι λόγος για να ζει κανείς; Οφείλουμε να υποκύπτουμε;
Αν δεν είναι λόγος το παράφορο πάθος, τότε τι είναι; Οφείλουμε να υποκύπτουμε αν θέλουμε να περάσουμε από το πρόσωπό αυτής της γης νιώθοντας πως έχουμε ζήσει κι όχι απλά επιβιώσει. Άλλωστε, το αληθινά παράφορο πάθος, κι όχι το πάθος που είναι γέννημα της φαντασίας και των επιθυμιών μας, έρχεται μια φορά στη ζωή του καθενός μας, αν είμαστε τυχεροί.
