Δεν μπορώ να πω με σιγουριά αν έχω προβληματιστεί έτσι άλλοτε για τον επαγγελματισμό και το συναισθηματισμό ενός συγγραφέα, όμως αυτή τη φορά συνέβη και συνέβη για τα καλά. Σε ένα σύνολο 500 πυκνογραμμένων σελίδων οι πληροφορίες είναι μάλλον περισσότερες απ’ τα παραληρήματα και όσο κι αν αυτό αποτελεί πλεονέκτημα σ’ ένα ιστορικού χαρακτήρα μυθιστόρημα, ωστόσο δεν μπορώ να μην παραδεχτώ πως συχνά με ενόχλησε, όπως ενοχλεί η αίσθηση ενός στυφού στόματος έπειτα από ώρες λειψυδρίας.
Το βιβλίο καλύπτει μια περίοδο 80 χρόνων, μια ολόκληρη ζωή, τη ζωή του Γιόζεφ Κάπλαν, που αν μη τι άλλο και διόλου τυχαία φέρει το ίδιο όνομα με τον ήρωα του Πύργου, στο αριστούργημα του Κάφκα. Από την Πράγα στο Παρίσι, από κει στο Αλγέρι και ξανά στην Πράγα, ομολογώ πως το Αλγέρι με γοήτευσε πολύ ως αναγνώστρια και θέλω να διαπιστώσω αν θα με γοητεύσει κι ως επισκέπτρια κάποτε, γιατί δεν μπορώ να παραβλέψω πως όταν ένα μυθιστόρημα εξελίσσεται σε τόσα πολλά και διαφορετικά μέρη του κόσμου, σε μετατρέπει σ’ έναν κοσμοπολίτη νοερά στο παρόν και σε έναν επίδοξο ταξιδιώτη, διόλου νοερά, στο μέλλον.
Κάθε πόλεμος, παγκόσμιος, εμφύλιος, κάθε ακραίο καθεστώς, κάθε επιδημία που σκοτώνει, κάθε επανάσταση υπήρξε και θα συνεχίσει μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για σκηνοθέτες, συγγραφείς και κάθε είδους καλλιτέχνες σε σχέση με τον τρόπο που διαμορφώνονται οι ζωές, οι σχέσεις και οι μοίρες των ανθρώπων, πόσο έντονα επηρεάζονται, πως γράφουν τη δική τους ιστορία. Κι εδώ γράφονται μεγάλες αλήθειες. Πως το φαγητό στην Πράγα δεν τρώγεται. Πως όταν αποφασίζει κανείς να κάνει κάτι, έρχεται κάποτε αντιμέτωπος με τα όρια των δυνατοτήτων του και πως συχνά η αδράνεια είναι ένας ασφαλής τόπος για να μη μάθεις ποτέ αυτά τα όρια κι απογοητευθείς και νιώσεις μέτριος ή λίγος. Πως για έναν άνθρωπο δεν αρκούν τα προς το ζην και μόνο, αλλά υπάρχουν κι άλλα πολύτιμα για τη ζωή του όπως η ελευθερία έκφρασης και η αξιοπρέπειά του. Πως είναι πολύ λεπτές εκείνες οι ισορροπίες στην κοινωνία, που αν χαθούν, θα μετατραπείς από θύμα εκμετάλλευσης σε καλό καταναλωτή. Πως κάθε επανάσταση είναι καταδικασμένη να χαθεί, αν τον επαναστάτη δεν το ακολουθήσει ο πληθυσμός, που θα αγωνιστεί και θα την υποστηρίξει. Κι άλλες κι άλλες.
Μπορεί τα στοιχεία που με κρατούσαν δεμένη με το βιβλίο αυτό να ήταν λιγότερα απ’ όσα μ’ έδιωχναν από κοντά του, όμως ήταν πολύ δυνατά κι όσο κι αν με κούρασε η συστηματική υπεκφυγή στην ερωτοτροπία των ηρώων, όσο κι αν με εκνεύρισε αυτή η σεμνοτυφία και η εγκεφαλική υπέρ το δέον προσέγγιση του συγγραφέα, οι τόσες λεπτομέρειες που έχασαν το μέτρο και το κάπως γλυκερό, για τα γούστα μου, ύφος στην αφήγηση, το φορτωμένο σενάριο ως προς την πλοκή του, το αραιό ως προς τη δύναμη του, κάπως πεζό ως προς τους διαλόγους του, κάπως στημένο και στιλιζαρισμένο ως προς τη γραφή του, ήταν ένα βιβλίο, που όταν βρισκόμουν έξω με φίλους σκεφτόμουν πότε θα γυρίσω σπίτι για να το πιάσω στα χέρια μου, ήταν γεμάτο εικόνες και αφηγηματικό πλούτο, πειστική ατμόσφαιρα, μου κράτησε ωραία συντροφιά και δε βλέπω το λόγο να μην το διαβάσει κανείς, έστω κι αν τελικά συμμεριστεί την γκρίνια μου ή αν διαφωνήσει απόλυτα μαζί μου. Έρχεται κάποτε η στιγμή, που ζυγίζεις τα πράγματα. Κι εδώ η ζυγαριά δε γέρνει πουθενά. Αλλού χάνεις, αλλού κερδίζεις. Αν το σκεφτείς, δεν είναι κι άσχημα.
