στον Κωνσταντίνο Καραγιαννόπουλο
Παρά την βαθιά σχέση της γραφής της με τα καβαφικά έργα, η δική της γραφή αποτυπώνεται καθαρά και με όλο το φορτίο αυτού που ονομάζουμε «καθημερινό».
Τέλος, όπως γράφει και η Ιφιγένεια Σιαφάκα: «είναι σημαντικό να δει κανείς είναι το πώς τίθεται η Αλεξάνδρα Μπακονίκα απέναντι στο «γυναικείο» και, κατ’ επέκτασιν, ποια είναι τα μηνύματα που η ποίησή της φέρει, αντισταθμίζοντας όχι μόνον τις στερεοτυπικές φαλλοκρατικές θέσεις αλλά και προτάσσοντας έναν άλλο διαφορετικό λόγο απέναντι σε μία άλλου τύπου «γυναικεία» ερωτική ποίηση, η οποία έχει ως κύρια χαρακτηριστικά της μία άνευ προηγουμένου ευθραυστότητα, παθητική θέση, συναισθηματική ρευστότητα, ελάχιστη χρήση των εκλογικευτικών μηχανισμών, και, εν τέλει, τη δημοσιοποίηση ενός ανεπεξέργαστου ή δύσκολα επεξεργάσιμου ψυχικού κόσμου, ο οποίος χρίζει περισσότερο ιατρικής παρά αναγνωστικής παρακολούθησης» (Δομικά Χαρακτηριστικά και το «γυναικείο» στην ποίηση της Αλεξάνδρας Μπακονίκα, περιοδικό Στάχτες).
Πότε ξεκινήσατε να γράφετε ποίηση και με ποια αφορμή;
Ξεκίνησα να γράφω 27 χρονών από μια ισχυρότατη εσωτερική παρόρμηση να εκφραστώ για ότι μύχιο με συντάραζε.
Κεντρικό θέμα στην ποίηση σας είναι ο έρωτας. Αυτό ήταν το κύριο θέμα σας από τα πρώτα σας ποιήματα ή συναντάται μόνο στα ποιήματα της ώριμης Αλεξάνδρας Μπακονίκα;
Το ερωτικό στοιχείο υπάρχει κάπως συγκαλυμμένο στην πρώτη μου ποιητική συλλογή Ανοικτή γραμμή (εκδόσεις Διαγώνιος 1984). Όμως από τη δεύτερη συλλογή μου και πέρα (έχω γράψει 7 συλλογές μέχρι τώρα) κατέχει κύρια θέση και με τρόπο τολμηρό και αποκαλυπτικό.
Θα θέλατε να μας εισάγεται στο ποιητικό σας εργαστήρι;
Ξεκινάω από κάτι που αφάνταστα με συγκινεί και διαθέτει βάθος, αλήθεια, δραματικότητα, συγκλονισμό πνεύματος και ψυχής- κάτι που από το μερικό οδηγεί στο γενικό, ως προς την αντιστοιχία του με την πραγματικότητα που μας συνέχει και μας περιβάλλει. Με ενδιαφέρει το θέμα να κεντρίζει τις εσώτερες πτυχές του ψυχισμού μας, δίνω σημασία πρώτα στο περιεχόμενο και στη συνέχεια προσπαθώ να το εκφράσω με τις πιο σωστές λέξεις, έτσι ώστε θέμα και έκφραση να φτάνουν σε τέλειο αποτέλεσμα.
Ποιοι είναι οι ποιητές και οι συγγραφείς που σας έχουν επηρεάσει;
Οι Αρχαίοι Έλληνες λυρικοί ποιητές, ο Καβάφης και ο Χριστιανόπουλος.
Ποιες κατά την άποψη σας είναι η λειτουργίες ενός ποιήματος;
Να μας μαγεύει με την αισθητική και την αλήθεια του.
Σ’ ένα ποίημα έχει μεγαλύτερη σημασία η δομή ή το θέμα;
Πάντα πρώτα το θέμα και ασφαλώς μετά η δομή και η έκφραση να το υποστηρίζουν στο έπακρο, γιατί αλλιώς δεν είναι ολοκληρωμένο.
Πόσο συχνά γράφετε;
Παλιά, πριν από τέσσερα χρόνια, δεν έγραφα πάνω από δέκα με δώδεκα ποιήματα το χρόνο. Όμως τα τελευταία τέσσερα χρόνια γράφω σχεδόν σε διπλάσιο αριθμό, χωρίς να είμαι βέβαιη αν αυτό θα συνεχιστεί.
Τι προσφέρει η Ποίηση στον σημερινό αναγνώστη; Κι όταν λέω σημερινό αναφέρομαι στην πραγματικότητα που όλοι βιώνουμε σήμερα.
Η ποίηση πρέπει να είναι διαχρονική, να αντέχει στη φθορά του χρόνου, γιατί αλλιώς δεν είναι ποίηση. Τα θέματά της πάντα ήταν και είναι περίπου τα ίδια: ο έρωτας, ο θάνατος, η μοναξιά, οι σχέσεις εξουσίας, η απόγνωση, οι ενοχές, ο οίκτος, η θλίψη, η αναπότρεπτη φθορά του χρόνου, η φιλία, η προδοσία, το ανυπόφορο και το ασύμπτωτο στη σχέση μας με τους άλλους κι αν θέλετε η αηδία που έχουμε πολλές φορές νιώσει. Γενικά όλα τα συναισθήματα και οι σκέψεις που δίνουν απάντηση στο ερώτημα ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και πού πηγαίνουμε. Επομένως η ποίηση είναι ένα στήριγμα ζωής με την αυτογνωσία που παρέχει και γι’ αυτό έχει αξία και σημασία σε κάθε εποχή- είναι παντός καιρού και εποχής. Η υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου, που ποτέ δεν λείπει, την καθιστά αναγκαία και σε εύκολες και σε δύσκολες περιόδους.
Πιστεύετε πως η καλή ποίηση υποχρεωτικά θα πρέπει να έχει και μια κοινωνική / πολιτική πλευρά;
Όχι δεν είναι απαραίτητο να έχει και κοινωνική πλευρά. Η ερωτική πλευρά είναι πανίσχυρη και εξουθενωτικά ενδιαφέρουσα, κάνει τη ποίηση αθάνατη. Όμως αν παράπλευρα με την ερωτική υπάρχει και κοινωνική διάσταση στην ποίηση ενός δημιουργού, το σύνολο παρουσιάζει μεγαλύτερη ευρύτητα και ενδιαφέρον.
Εντάσσετε την ποίηση σας στον χώρο της Φεμινιστικής Λογοτεχνίας-Ποίησης;
Όχι δεν είναι μια φεμινιστικά «στρατευμένη» ποίηση, δεν κάνει κήρυγμα, δεν κουνάει το δάκτυλο, δεν κραυγάζει. Ασφαλώς, βέβαια, προβάλλει δύσκολες εμπειρίες (βία, καταναγκασμό, εκμετάλλευση) που θίγουν αδικίες στις σχέσεις των δύο φύλων- στις σχέσεις του ισχυρού προς τον αδύναμο.
Ποια είναι η γνώμη σας για την σύγχρονη ελληνική ποίηση; Περνάει κρίση, όπως μερικοί υποστηρίζουν;
Νομίζω ότι η ποίηση στην εποχή μας έχει φτάσει σε αδιέξοδο. Της λείπει μια καινούργια πνοή να μιλήσει για κάτι συντριπτικά ενδιαφέρον και ουσιαστικό, που θα δίνει μια βαθύτερη αποκάλυψη του ψυχισμού μας με τρόπο ευθύβολο και άμεσο. Με τρόπο κατανοητό και διόλου σκοτεινό, μπερδεμένο, ερμητικά κλειστό, που φέρνει πλήξη και αφόρητη ανία. Της λείπει μια φρεσκάδα που θα δίνει ανάταση αισθητική, διανοητική, συναισθηματική.
Τι είναι ο έρωτας και ποια η διαφορά του από την αγάπη;
Ο έρωτας είναι παράφορο πάθος, μανιακή έκσταση και μέθη, είναι η διάπυρη τρέλα της επιθυμίας, η λυσσαλέα ανάγκη της ένωσης με το αγαπημένο πρόσωπο που καταλυτικά μας θέλγει και μας μαγεύει. Ο έρωτας εμπεριέχει κίνδυνο, γιατί χάνουμε τον έλεγχο του εαυτού μας. Η αγάπη έχει πιο κατευνασμένο το ερωτικό πάθος, δεν έχει μανίες και εξάρσεις. Υπάρχει γαλήνη, σταθερότητα, σιγουριά κι ένα σύμπαν ολοκληρωμένης προσήλωσης και πίστης.
Είστε μια καλλιτέχνιδα που χρησιμοποιεί το facebook. Ποια πιστεύετε πως πρέπει να είναι η σχέση του ποιητή με το αναγνωστικό του κοινό και τι σας προφέρει το facebook;
Απαράβατος κανόνας είναι ότι η σχέση πρέπει να βασίζεται πάντα στον σεβασμό προς το αναγνωστικό κοινό. Το facebook είναι ένα μέσο που βοηθάει να ανοιχτεί ο κάθε δημιουργός σε ένα ευρύτερο κοινό, πιο μεγάλο από αυτό που του δίνουν τα λογοτεχνικά περιοδικά, τα βιβλία και οι παρουσιάσεις που κάνει. Η φύση της Τέχνης είναι εξωστρεφής, πρέπει να απλώνεται, να ενδιαφέρει, να συζητιέται, να διαβάζεται όσο το δυνατόν περισσότερο.
Η ποίηση μπορεί να «επιβιώσει» σ’ αυτή την εποχή της τεχνολογίας και των social media;
Ασφαλώς και μπορεί να επιβιώσει λόγω της μικρής φόρμας που έχει και με την προϋπόθεση ότι έχει ποιότητα και περιεχόμενο. Η καλή ποίηση ποτέ και πουθενά δεν χάνεται.
Το τελευταίο διάστημα είχαμε πολλές αντιδράσεις που αφορούσαν δηλώσεις ποιητών και γενικά συγγραφέων για διάφορα κοινωνικά φαινόμενα. Ποια είναι η άποψη σας; Μήπως οι καλλιτέχνες θα πρέπει -ως διανοούμενοι κι ως άνθρωποι με δημόσιο λόγο- να είναι πιο προσεχτικοί στο τι ακριβώς λένε και πως το διατυπώνουν;
Πιστεύω στην ελεύθερη έκθεση απόψεων από τους πάντες και γιατί όχι από δημιουργούς και διανοούμενους, φτάνει να γίνονται με ειλικρίνεια, ευθυκρισία, τιμιότητα, ανιδιοτέλεια, πλήρη γνώση του αντικειμένου και των καταστάσεων.
Οι νέοι διαβάζουν ποίηση; Τι γνώμη έχετε για τους νέους ποιητές;
Νομίζω ότι η ποίηση ενδιαφέρει ένα μικρό μέρος του αναγνωστικού κοινού. Βέβαια, τα μεγάλα ονόματα όπως Καβάφης, Ρίτσος, Καρυωτάκης, Σεφέρης κ.ά. διαβάζονται πολύ και με μανία και από μεγάλους σε ηλικία και από νέους. Κάποιοι από τους νέους ποιητές είναι αρκετά καλοί και το μέλλον θα δείξει πώς θα εξελιχθούν.
Πως βλέπετε την σημερινή κατάσταση; Σας φοβίζει η πολιτική κατάσταση της χώρας μας;
Ναι, από πολλές απόψεις με φοβίζει, όλα κρέμονται από μια κλωστή.
Τι στάση κρατάτε μπροστά σ’ αυτές τις εξελίξεις;
Προσπαθώ να κρατήσω μια στάση αισιοδοξίας, όσο μπορώ. Νομίζω ότι σαν λαός πρέπει να αντέξουμε για να έρθει η πολυπόθητη στιγμή που θα βγούμε επιτέλους από αυτό το τέλμα και την αφόρητη παρακμή, κάνοντας παράλληλα και την αυτοκριτική μας για τα τόσα στραβά που κουβαλάμε.
Ποιήματα σας έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες. Πιστεύετε ότι με την μετάφραση χάνεται η μαγεία των ποιημάτων; μπορεί να υπάρξει -λειτουργικά- ακριβής απόδοση ενός ποιήματος σε ξένη γλώσσα;
Ποιήματά μου έχουν μεταφραστεί και εκδοθεί σε βιβλίο στην Ινδία και στον Καναδά στην Αγγλική γλώσσα. Μέσα από ανθολογίες έχουν μεταφραστεί στα Γερμανικά, Σουηδικά, Αλβανικά. Ασφαλώς κάτι χάνεται από τη μαγεία των ποιημάτων στη μετάφραση, είναι αναπόφευκτο.
Σε δύο χρόνια αφαιρείται το μάθημα της λογοτεχνίας από τα πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα. Θα πρέπει στα σχολεία να διδάσκεται η ποίηση ή πρέπει να αποτελεί προσωπική ενασχόληση του καθενός;
Θα πρέπει να διδάσκεται η ποίηση στα σχολεία, όμως με έναν πιο ελεύθερο τρόπο, πιο ελκυστικό, καθόλου πιεστικό, κουραστικό και ανιαρό. Ο στόχος είναι το μάθημα της ποίηση να δίνει απόλαυση στο μαθητή για να την αγαπήσει μέσα από τα θρανία- μετά θα την αναζητεί συνεχώς, θα του έχει γίνει όμορφο βίωμα.
Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν λογοτεχνία;
Να αγαπήσουν οι ίδιοι οι δάσκαλοι την ποίηση και να μεταδώσουν αυτή την αγάπη τους με έναν ευέλικτο τρόπο- διόλου διδασκαλίστικο και καταναγκαστικό- στους μαθητές τους.
Τι θα θέλατε να πείτε στους μαθητές για την ποίηση;
Η ποίηση είναι μια μύηση στο βαθύτερο είναι μας. Ρίχνει φως στο σκοτάδι του ασυνείδητου, αποκαλύπτει κρυμμένες πτυχές μας. Η φωτεινότητα, η αποκάλυψη που παρέχει, είναι στήριγμα και δώρο ζωής ανεξάντλητο. Πέρα από την αισθητική απόλαυση που εξευγενίζει, η ποίηση δείχνει δίαυλους και μονοπάτια για το δυσκολοκατάκτητο και πολύτιμο αγαθό της αυτογνωσίας μας.
