photo © Στράτος Προύσαλης
Το παλιό μας σπίτι στη Λεωφόρο Στρατού πνιγμένο στο χρώμα
και τις γλάστρες
φαντάζει χορευτικόμέσα από νερά,
να παραληρεί, όπως τα πράγματα
που ζουν κάπου.
Πώς μοιάζουν,
σκέφτηκα
τα πατρικά μας σπίτια.
“Το παλιό μας σπίτι
στη Λ. Στρατού”
Τέμπερα του
Ν. Παπασπύρου
Σε χασιέντες φανταστικές, στην κόψη ενός ποιήματος, στο χρώμα επάνω που συλλαβίζει τον κόσμο και τα πράγματα, σε μικρούς, ελάχιστους στίχους, κάτω απ΄το φως χιλιάδων χρόνων. Παντού το ίδιο ζήτημα, η ίδια αγωνία. Το ίδιο πάθος, η πίστη και η δύναμη του ανθρώπου που έπαψε τις ερωτήσεις. Που έζησε, σώζοντας ένα σωρό άχρηστα κουρέλια. Όμως με αυτά γράφεται η ιστορία του κόσμου.
Μάθε λοιπόν, πως απόψε, έτσι για ν΄αυθαιρετήσω, γλιστρώντας μες στη ρωγμή του παράξενου, φορώ παράταιρα ρούχα. Βγάζω άναρθρες, ψηφιδωτές φωνές, πάνω στα ναυάγια και μες στην ομίχλη, φορώ πόλεις και ανθρώπους. Με την ίδια γλώσσα μιλά ο Ντίνος Παπασπύρου, θαρραλέος και ευγενικός, ένας ιππότης αλλοτινών καιρών. Έτσι μιλά ο Έλιοτ, παρ΄όλα τα λατινικά του επιγράμματα και ο Ιονέσκο από μια μικρή γωνιά του κόσμου, φέρνοντας απ΄το χέρι το όνειρο. Απ΄ το λίγο στο περισσότερο και ξανά στις αφαιρέσεις. Είναι πράγματα που δεν τα φτάνουν οι λέξεις και αποχρώσεις αδύνατες. Κάπου χάνεις, κάπου κερδίζεις τη φωνή σου κρατώντας σαν ίσο τη σπουδαία σου κατάφαση. Είσαι ο άνεμος, ο κεραυνός που ζωντανεύει στις χρυσές κλίμακες. Πεθαίνοντας από αγάπη, έχει στα νώτα του τον Βαρδάρη ο Παπασπύρου και το λαϊκό με τη μεγαλειώδη αξία του αποκαλύπτεται. Μιλώ για εκείνα τα παραβάν που ρίχναν άλλοτε οι περιπλανώμενοι θιασάρχες.
[...Μετά τις νουβέλες, μετά τα φλυτζάνια του τσαγιού, μετά τις φούστες που γλιστρούν στη σάλα και αυτό και τόσα άλλα; Είναι αδύνατο να πω τι πράγματι εννοώ!...]
Σαν το κορίτσι που βυθίζεται νύχτα κάτω απ΄την Αλεξάνδρεια, ιδρύοντας εκεί μια άλλη αυτοκρατορία ο Έλιοτ πλάθει τις λέξεις του απ΄τη λάσπη της ζωής. Πλαταίνει τη στιγμή, χιλιάδες καθρέφτες, πνεύματα επικίνδυνα των υδραργύρων ξυπνούν. Βασιλιάδες μάγοι μέσα απ΄τα σύννεφα χαλούν τη νηνεμία της μέρας και της νύχτας μας. Όλη μας η ζωή, η απλούστερη εκδοχή μας μες στους βυθούς να ξεκινά.
Ποιος 'αραγε κρατά την αρχαία χορδή που ταλανίζει τις ψυχές μας. Και αν πέθαινε κάποτε η ποίηση και αν οι ζωγράφοι ξαπόσταιναν κάτω απ΄τις ροτόντες, υπάρχουν σώματα ρυθμοί, ήλιοι ανατέλοντες και ανεμώνες. Μην τρέμεις, μην λιγοψυχήσεις. Μες στους πυκνούς κήπους – άκουσέ με-, φώτα πλοιαρίων, σκύβουν χαρμόσυνα με τη μάσκα του σοφού και περνούν στους αθανάτους. Πάνω στις εξέδρες τους ποτέ δεν ρωτούν. Κατοικούν το φανταστικό, μιλούν με σημασίες και σιδερένια φουστάνια, λευκοί λευκότατοι έρχονται και τραβούν στο θάνατο. Μια άλλη Ανδαλουσία που φλέγεται. Μια τέχνη που κρατιέται στη ζωή απ΄την ίδια της τη δόξα. Μια τέχνη στην καρδιά του Τόκυο όπως ακριβώς διατηρείται ανέπαφο το όνειρο του Έλιοτ και η ζωή αρχίζει. Ίδια η αγωνία όλων μες στην καρδιά της προσευχής, ίδιο το μαρτύριο εκείνων που υπηρετούν συνολικά την τέχνη στον ακέραιο χαρακτήρα της.
Όχι δεν είναι τυχαία παραδείγματα οι τρεις τους. Μα είδα την πίστη στο σημαινόμενο, τις λιγοστές λέξεις που κρατούν απ΄τα άστρα. Θα υπάρχουν πάντα ταπεινές, σπίτια μισογκρεμισμένα γύρω απ΄τον Σαν Πέντρο, στις στροφές των στροφάλων. Ζωγραφίζω, πάει να πει φτιάχνω στίχους και εγώ απ΄τα χιλιάδες χρώματα της εμπειρίας. Διαλέγω την πόλη του φωτός και την κατοικώ. Φτιάχνω ποιήματα, σημαίνει θρέφω τ΄όνειρο μιας κινέζικης σιωπής. Όλα μοιάζουν με τον άγγελο και οι σκιές ανακτούν τη σημασία τους.
Υπάρχουν δημιουργοί που χαράζονται μ΄ονόματα στα εγκάρσια κλίτη των ναών. Πρόσωπα καθεδρικά της αγίας, λαϊκής ιστορίας. Της αβάσταχτης και απλής περιπέτειας βυζαντινές μορφές. Ένας σκληρός χειμώνας, ένας κάποιος αλύτρωτος με αναμνήσεις, με τον κόπο της ζωής φορτωμένος, υπερασπιζόμενος αδιάκοπα την φαντασία και τις πιθανότητες. Και όμως αυτή η τέχνη σημειώνει νίκες. Πράγματα όλο πάθος και χρώμα με μια δόση υποβλητικότητας της παράφορης ζωής και του αδυσώπητου.
Νιώθω πως τούτο το σημείωμα είναι μετέωρο, πως αλιεύει τη γλώσσα του απ΄τ΄αμετάφραστο. Ωστόσο, ποιος μπορεί να με κατηγορήσει για δισταγμό όταν σταματώ να παραληρώ, νιώθοντας πως τίποτε δεν είπα, τίποτε. Όταν παύω αυτό το σήμα, επειδή επείσθη πια πως στ΄ανοιχτά μετεωρίζονται πάντα πλοία σταθμοί. Και πως στα υπόγεια κύματα μπορώ να ανατρέξω ιχνηλατώντας το άρητο και το ερωτικό. Όσα με παρηγορούν είναι εκείνα τα τοπία με τα κορίτσια κούκλες τ΄απόγευμα που η Ασκληπιού συναντά τα άστρα. Εκεί που οι πύργοι φυσούν όπως οι άνεμοι, όπως η καρδιά του κινέζικου δράκου όταν χορεύει στο κρεσέντο του φινάλε.
Ανάμεσα σ΄όσους απόψε θυμήθηκα και σ΄άλλους που φθάνουν σαν σήματα τούτη την ώρα, βρήκα μια στιγμή που ποτέ δεν χρειάστηκε να εξηγηθεί. Βρήκα την πιο αληθινή σημασία της Σαλαμίνας του ποιητή Γιώργου Χρονά και τους γεμάτο έρωτα σπασμούς του Στέλιου Λύτρα. Η γέφυρα Γκαριμπάλντι και ο Παζολίνι, ο Ντίνος Παπασπύρου και οι παιδικοί του κρεμαστοί κήποι, ο κήπος με τις άδειες κονσέρβες, το τραγούδι του Έλιοτ, ο αστείος της ιαπωνέζικης παράστασης μες στα νερά είναι όλοι τους σύμβολα του ωραίου και του αυθεντικού. Η ομορφιά και το μηδέν αγωνίζεται με μια αγάπη που νιώθεται πρώτα με τα μάτια. Για χάρη αυτού του κόσμου, του αγγελικού, για τη χάρη του θεού που εκδικείται κυλώντας σαν άστρο μες στην καταστροφή κάποιοι κρατούν το χειροκρότημα. Μετριούνται στα δάχτυλα, είναι λίγοι και έχουν ίσως μονάχα μια στιγμή για να γυρίσουν το γυαλί στα καταφύγια. Γι΄αυτούς το φεγγάρι δεν υπήρξε ποτέ επικίνδυνο μα ο θαυμάσιος κηροστάτης του έρωτος.
Ίσως κάπου τώρα να έφθασα γιατί ένιωσα λίγο τα ποιήματα. Και είδα πως οι σπουδαιότερες αξίες, οι πιο εμβληματικές είναι μια απλούστατη υπόθεση. Ένα ταμπλώ που φέρει την πατίνα του αυθεντικού. Κάποιος που κέρδισε με το σπαθί του τη μοίρα του αθάνατου. Αν είναι λοιπόν δυστυχία αυτό το λίγο της άνοιξης, κάντε ζωγραφιές, πολεμίστε μ΄ένα ποίημα στο χέρι. Φορέστε τη μάσκα του τρελού σοφού και κατοικήστε τον κόσμο. Στα βάθη των κήπων κοιμούνται οι προσευχές και τ΄όνειρο του σπαραχτικού κενού που δοκιμάζει τ΄ανθρώπινα. Τέτοια η τέχνη και τ΄αδιόρατο άστρο που μεγαλώνει τη σημασία αυτής της ζωής. Μας έχουν φυλαγμένα για πάντα τα εφόδια.
