Top menu

Περιεχόμενα Τεύχους 45

"Μεσ' από τις θάλασσες" της Στέλλας Ρωτού

Γράφει η Λίλια Τσούβα

«Το χρυσοπράσινο φύλλο»

Την πρώτη συλλογή διηγημάτων της κυκλοφόρησε η Στέλλα Ρωτού, από τις εκδόσεις Γκοβόστη. Τίτλος της, «Μέσ΄ από τις θάλασσες». Δεκατέσσερα διηγήματα που επικεντρώνονται στην Κύπρο καθώς και σε ζητήματα κοινωνικά και ανθρώπινα.

Στις ιστορίες που αφορούν το νησί, η πατρίδα παρουσιάζεται σαν ένα χρυσοπράσινο φύλλο που μαραίνεται. Η φωνή του αφηγητή εκφράζει φόβο πως κάποια στιγμή δεν θα αντέξει και θα ξεψυχήσει. Η αγωνία επικεντρώνεται στη σταδιακή απώλεια των ελληνικών της χαρακτηριστικών και στην άγρια εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου πλούτου της από αλλότριες δυνάμεις. Τα μάτια βαραίνουν από την πίκρα και τη θλίψη, ενώ η Πράσινη γραμμή είναι πάντα εκεί, να θυμίζει το τραγικό γεγονός.
Τα διηγήματα διακρίνονται από λυρισμό και όμορφες φυσικές περιγραφές. Ξαναγυρίζουν οι παιδικές μνήμες με τον παππού, στο χωριό, και τα καρπούζια που φύτευαν όλοι μαζί με γέλια και τραγούδια. Ο παππούς όμως θα πιαστεί αιχμάλωτος και η μικρή εγγονή θα προσπαθήσει να βρει τη δύναμη να βάλει τις σκέψεις της πάνω στο χαρτί. Εκφράζεται πόνος και το συναίσθημα είναι έντονο.

Οι περισσότερες αφηγήσεις σκιάζονται από το τραυματικό βίωμα της κατοχής και τη διαίρεση του νησιού.

Επέμενα τόσο πολύ, λέει ο Αχμέτ, λόγω της διαφοράς της ώρας. Με ποια ώρα θα ορίζονταν οι συναντήσεις; Εμείς διατηρούμε τη θερινή και εσείς τη χειμερινή. Θα δημιουργούνταν μεγάλο μπέρδεμα. Αυτό ήθελα τόσο καιρό ν΄ αποφύγω. Κι όμως, στη μικρή Αφροδίτη, μια σταγόνα πάνω στον παγκόσμιο χάρτη, η ώρα είναι διαφορετική… Αν ξεκινήσουμε απ΄ αυτό, τότε καταλαβαίνουμε πως δεν υπάρχει ελπίδα – πνίγηκε από την αναταραχή μαζί με των ανθρώπων τα λάθη, τα πάθη, τις διχόνοιες. («Πράσινη γραμμή»)

Η επίσκεψη στα κατεχόμενα, στο πατρικό σπίτι που εγκαταλείφθηκε διά της βίας και στο οποίο τώρα πια κατοικούν άλλοι, συνιστά ένα ακόμη τραύμα. Όμως ο ανθρωπισμός σε ολόκληρο το βιβλίο δε χάνεται. Η ανεκτικότητα κυριαρχεί. Οι λαοί δεν έχουν τίποτε να χωρίσουν.

Εδώ είναι η διαφορά του ανθρώπου… Δεν έχει σημασία αν είναι Χριστιανός ή Μουσουλμάνος. Βουδιστής ή Ινδουιστής. Σημασία έχει ο άνθρωπος. Σημασία έχει τι κάνει για να έχει δικαίωμα να λέγεται άνθρωπος.(«Η διαφορά του ανθρώπου»)
Τα υπόλοιπα διηγήματα σχετίζονται με θέματα υπαρξιακά και κοινωνικά. Απασχολεί το ζήτημα της μοίρας, καθώς και το θέμα του αναπάντεχου, της απρόβλεπτης εκείνης στιγμής που ενδέχεται να ανατρέψει όνειρα και προσδοκίες χρόνων. Εκφράζεται προβληματισμός για τη ζωή και τη συμμετοχή του ανθρώπου στο σχεδιασμό της.

Σε τούτη τη ζωή δεν πρέπει να υφαίνονται όνειρα. Τα νήματα είναι λεπτεπίλεπτα και όσο κι αν κάποιος προσπαθεί να τα συνδέσει με ορισμένο τρόπο για να κατασκευάσει κάτι, δεν τα καταφέρνει. Περιπλέκονται τόσο πολύ που το μόνο που απομένει είναι η απογοήτευση. Οι προσδοκίες διαψεύδονται. («Επιταγή της μοίρας»).

Ιδιαιτερότητα του βιβλίου αποτελεί το γεγονός πως σε κάποιες ιστορίες παρεμβάλλονται σχόλια του αφηγητή σχετικά με το θέμα που πραγματεύτηκε η μυθοπλασία. Παράλληλα τα αφηγήματα εκφράζουν υπαρξιακούς προβληματισμούς, απορίες για τον Θεό, για τη μοίρα, αλλά και για θέματα πολιτικά, όπως είναι το ζήτημα της Συρίας και της Κύπρου. Τα πάντα, σύμφωνα με τη συγγραφέα, συμβαίνουν για κάποιο λόγο. Ο άνθρωπος δεν έχει παρά να χαρεί το ταξίδι, να αρκεστεί στο όνειρο, στη θάλασσα, στη ζωή.

Συχνό μοτίβο στα διηγήματα είναι το όνειρο• ως μέσο φυγής, αλλά ως εργαλείο ανατροπής της πλοκής. Η πολυδαίδαλη καθημερινότητα πολλές φορές μόνο με το όνειρο μπορεί να υπερβληθεί.

Η Στέλλα Ρωτού, στη συλλογή διηγημάτων της «Μέσ΄ από τις θάλασσες», ανακαλεί το παρελθόν. Ενώνεται υπερβατικά με αυτό και εύχεται σε πρώτο πρόσωπο να μη χάσει στιγμή ευδαιμονίας στο εξής. Οι διαιρέσεις ανώφελες. Οι άνθρωποι πορεύονται από κοινού. Το ζωογόνο νερό της θάλασσας και οι συμπαντικές δυνάμεις είναι τα στοιχεία που τους ενώνουν, όποιες και αν είναι οι διαφορές τους. Διατυπώνεται επικούρεια αντίληψη για την αποδοχή του θανάτου και Ηρακλείτεια θεώρηση για το χρόνο. Από την άλλη, πίστη στο κάρμα και τις αρχέγονες δυνάμεις της φύσης.

Το σήμερα αξίζει. Η ζωή βιάζεται, δεν μας περιμένει. Ζωή και θάνατος! Ήλιος, θάλασσα, ροδοπέταλα, φωτιά!

Η αφήγηση είναι σφιχτή. Κυριαρχεί ο βραχυπερίοδος λόγος και η κοφτή έκφραση που ωστόσο ενίοτε προσδίδει χαρακτήρα αποσπασματικότητας και δυσχεραίνει τη συνεκτικότητα. Επίσης δεν αποφεύγεται ο έντονα συναισθηματικός τόνος σε κάποια σημεία, ενώ η διήγηση μερικές φορές εκπίπτει σε υπερβολές και νουθεσίες. Αυτά όμως δεν ακυρώνουν τις λογοτεχνικές σελίδες του βιβλίου και τις καλογραμμένες ιστορίες του που διακρίνονται από ευρηματική πλοκή και παραστατική εικονοπλασία. Τα διηγήματα εξάλλου που αφορούν το νησί είναι ιδιαίτερα καλογραμμένα και αποδεικνύουν τις χαρισματικές δυνατότητες της συγγραφέως στην περιγραφή.

Το βιβλίο της Στέλλας Ρωτού «Μέσ΄ από τις θάλασσες» είναι ένα αξιανάγνωστο βιβλίο, μια κατάθεση - προβληματισμός για τον άνθρωπο, κυρίως όμως για την Κύπρο και τα παθήματά της.

Λένε ότι ο αποχωρισμός είναι μικρός θάνατος και ο θάνατος, μεγάλος αποχωρισμός.

Νιώθω εντελώς άδεια. Έφυγε όλη η ζωή από μέσα μου. Παρέμεινε μονάχα μια φωτιά να καίει τα σωθικά μου.
Τελικά η ζωή είναι πιο μικρή απ' όσο την υπολόγιζα. Μετρούσα ξανά και ξανά, αλλά προφανώς έκανα λάθος. Πιάστηκα στη φάκα όπως το ποντίκι. Κι επειδή όταν μου δόθηκε η ευκαιρία, δεν την άρπαξα από τα μαλλιά να τη χορέψω, πρόκαμε και μ' άρπαξε εκείνη και με παρασέρνει ανελέητα.

Απέναντι, στέκεται απειλητικά η κλεψύδρα και μας κλέβει τις στιγμές. Μας κλέβει ανελέητα τον χρόνο. Κι εμείς ανήμποροι, παρακολουθούμε τη ζωή μας να χάνεται, σαν απλοί θεατές. Ούτε καν σαν κομπάρσοι. Το μουντό και το γκρίζο πουθενά δεν χωράνε. Θα ζωγραφίσουμε μαζί τις στιγμές, με χρώματα φωτεινά, και θα τις φυλακίσουμε σε θυρίδα σαν διαμάντια. Βιάσου!... ("Μεσ' από τις θάλασσες")