Επιλογή - Μετάφραση : Στράτος Π.
Πρόλογος : Νέστορας Ι. Πουλάκος
Πρόλογος
Από τους μεγαλύτερους ιταλούς ποιητές του 20ου αιώνα, ο Ντίνο Καμπάνα ήταν διάσημος τόσο για τη σύνθεση των περίφημων Ορφικών Τραγουδιών όσο και για τη θυελλώδη σχέση του με την ποιήτρια Sibilla Aleramo. Άνηκε στο ρεύμα των καταραμένων ποιητών των πρώτων δεκαετιών του περασμένου αιώνα. O Καμπάνα ήταν μια προσωπικότητα που στιγμάτισε την ιταλική ποίηση.
Γεννήθηκε στο Μαράντι της Φλωρεντίας στα 1885, σ` ένα οικογενειακό περιβάλλον άλλοτε γαλήνιο άλλοτε ταραχώδες. Και ο πατέρας του Τζιοβάνι, δάσκαλος σε δημοτικό σχολείο, και η μητέρα του Φανή έπασχαν από νευρωτικές και μανιοκαταθλιπτικές διαταραχές στη συμπεριφορά τους. Φυσικά αυτή η κατάσταση επηρέασε τόσο τον Ντίνο, όσο και τον μικρότερο αδερφό του Μανόλιο. Στα 12 του χρόνια εμφάνισε τα πρώτα συμπτώματα νευρωτικών διαταραχών, μια κατάσταση που θα τον ακολουθήσει μέχρι το τέλος της ζωής του.
Η πορεία των σχολικών του σπουδών ήταν ασταθής, αφού πέρασε από μια σειρά σχολείων διαφόρων περιοχών, χωρίς ποτέ να καταφέρει να προσαρμοστεί στο εκάστοτε περιβάλλον εξαιτίας αποκλειστικά και μόνο της ψυχικής του υγείας. Τελικά στα 1904 εγγράφεται στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια στο τμήμα της χημείας, ένα χρόνο αργότερα μεταπηδά στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας στο τμήμα της φαρμακευτικής, αντιμετωπίζοντας όμως τεράστιες δυσκολίες στην ολοκλήρωση των σπουδών του. Μοναδική του φυγή, απόδραση και ελπίδα δεν ήταν άλλη από την ποίηση.
Προκειμένου να ξεφύγει από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται, ξεκινά τα ταξίδια του σε χώρες της Ευρώπης κάνοντας διάφορες δουλειές, χωρίς όμως να καταφέρει ποτέ το επιθυμητό αποτέλεσμα. Απόρροια των περιπλανήσεών του ήταν στα 1906 η σύλληψή του από την αστυνομία και ο εγκλεισμός του σε ίδρυμα, αφού πρώτα περιπλανήθηκε στην Ελβετία και τη Γαλλία. Οι γονείς του, λίγους μήνες αργότερα, τον στέλνουν σε συγγενείς τους στη Λατινική Αμερική πιστεύοντας πως εκεί θα μπορούσε να ανακτήσει την ταραγμένη του ψυχική υγεία. Σκοτεινό, πάντως, παραμένει το σημείο αυτό στη ζωή του ιταλού ποιητή, αφού δεν υπάρχουν στοιχεία ως προς τη χρονολόγηση του ταξιδιού, τον τελικό προορισμό, τον τρόπο ζωής του καθώς και για το ταξίδι της επιστροφής του. Θεωρείται ότι τουλάχιστον για δυο χρόνια περιφερόταν στην Αργεντινή, ώσπου στα 1909 επέστρεψε στην περιοχή της Φλωρεντίας. Αρχικά συλλαμβάνεται εκεί και μπαίνει σε ίδρυμα, στη συνέχεια ταξιδεύει για το Βέλγιο, όπου συλλαμβάνεται εκ νέου και στέλνεται από τις αρχές στη γενέτειρα πόλη του, το Μαράντι.
Την περίοδο 1906-13, ο Ντίνο Καμπάνα συνθέτει τα Ορφικά Τραγούδια, τα οποία εκδίδονται ένα χρόνο αργότερα με δικά του έξοδα. Αρχικά το χειρόγραφο το είχε δώσει στον ποιητή-ζωγράφο Ardengo Soffici για πιθανή έκδοση. Εκείνος όμως το χάνει, με αποτέλεσμα ο Καμπάνα να ξαναγράψει τα ποιήματά του (στα 1971 βρέθηκε το αρχικό χειρόγραφο μαζί με πράγματα του ποιητή Soffici, εκπληκτικότερο όλων είναι ότι τα ποιήματα είναι περίπου όμοια, εμπλουτισμένα κυρίως κατά τη δεύτερη απόπειρα του Καμπάνα). Συνολικά τυπώθηκαν πεντακόσια αντίτυπα, εκ των οποίων τα περισσότερα πουλήθηκαν από τον ίδιο τον ιταλό ποιητή στα καφέ της Φλωρεντίας.
Στα 1916, ύστερα από ποικίλες περιπλανήσεις, γνωρίζει τη συγγραφέα Sibilla Aleramo, μια γυναίκα και μια ταραχώδη σχέση που σημάδεψαν τη ζωή του. Δυο χρόνια αργότερα κλείνεται και πάλι σε ψυχιατρικό ίδρυμα, μέρος στο οποίο θα μπαινοβγαίνει μέχρι τον θάνατό του, τον Μάρτη του 1932.
Ο Ντίνο Καμπάνα στιγμάτισε, ουσιαστικά, την παγκόσμια ποίηση με τη συλλογή της ζωής του Ορφικά Τραγούδια. Μια σειρά λυρικών ποιημάτων, που δουλεύτηκαν για χρόνια και αποτέλεσαν σημείο αναφοράς της ιταλικής ποίησης.
Τα Ποιήματα
(επιλογή από τη συλλογή Canti Orfici του 1914)
Ι. Η Ελπίδα (La Speranza)
Για την αγάπη των ποιητών
Πριγκίπισσα των μυστικών ονείρων
Στα φτερά των ζωντανών σκέψεων επανέλαβε ξανά και ξανά
Πριγκίπισσα τα τραγούδια σου:
Ω, εσύ μακρομαλλούσα των βουβών τραγουδιών
Ωχρή αγάπη των περιπλανώμενων
Πνίξε τα άσβηστα δάκρυα
Δώσε ανάπαυλα στις μυστικές αγάπες
Ποιος τις σιωπηλές πόρτες
Κοιτά ότι η Νύχτα
Τις έχει ανοιχτές στο άπειρο;
Υποτάσσονται οι ώρες: με το όνειρο που χάθηκε
Υποτάσσεται η ωχρή Μοίρα
............................................................................................
Για την αγάπη των ποιητών, πόρτες
Ανοιχτές του θανάτου
Στο άπειρο
Για την αγάπη των ποιητών
Πριγκίπισσα το όνειρό μου χάθηκε
Στις αβύσσους της Μοίρας
II. Ο Μικρός Περίπατος του Ποιητή (La Petite Promenade du Poete)
Περιφέρομαι στους δρόμους
Στενούς σκοτεινούς και μυστηριώδεις
Κοιτώ πίσω τα μεγάλα γυάλινα παράθυρα
Μπουμπούκια και Τριαντάφυλλα προβάλλουν.
Από τις μυστηριώδεις σκάλες
Κάποιος κατεβαίνει ψάχνοντας στα τυφλά
Πίσω από τις εκθαμβωτικές τζαμαρίες
Οι κουτσομπόλες γυναίκες στέκουν σχολιάζοντας
..............................................................
Το δρομάκι ερημικό:
Ένας σκύλος δεν υπάρχει: κάποια άστρα
Μες στη νύχτα πάνω απ` τις σκεπές:
Kαι η νύχτα μου μοιάζει όμορφη.
Και περπατώ δυστυχής
Μες στη φανταστική νύχτα,
Όμως νιώθω στο στόμα
Το σάλιο αηδιαστικό. Φύγε από την μπόχα
Φύγε από την μπόχα και τους δρόμους
Και περπάτα και περπάτα μακριά,
Ήδη τα σπίτια είναι πιο αραιά
Βρίσκω χορτάρι: απλώνομαι παντού πάνω του
Να βρωμίσω όπως ένας σκύλος
Από μακριά ένας μεθυσμένος
Αγάπη τραγουδά στα πατζούρια.
III. Το Γυάλινο Παράθυρο (L` Invetriata)
Μεθυστική η νύχτα του καλοκαιριού
Απ' το ψηλό γυάλινο παράθυρο το φεγγαρόφως μπλέκει στη σκιά
Και μου αφήνει στην καρδιά μια πύρινη σφραγίδα.
Μα ποιος (στη βεράντα πάνω στη λίμνη ανάβει μια
λάμπα) ποιος
Στην Παναγίτσα του Ποταμού ποιος ποιος είναι αυτός που
άναψε τη λάμπα; - υπάρχει
Στο δωμάτιο μια δυσωδία αποσύνθεσης: υπάρχει
Στο δωμάτιο μια πληγή κόκκινη που εξασθενεί.
Τ` άστρα μαργαριταρένια κουμπιά και η νύχτα ντυμένη
σε βελούδο
Και αχνοφέγγει η κενόδοξη νύχτα: είναι κενή η νύχτα και αχνοφέγγει μα υπάρχει
Στην καρδιά της νύχτας υπάρχει
Πάντα μια πληγή κόκκινη που εξασθενεί.
IV. Το Τραγούδι του Σκότους (Il Canto della Tenebra)
Τo φως του σούρουπου εξασθενεί:
Ανήσυχα πνεύματα ας είναι γλυκό το σκοτάδι
Στην καρδιά που δεν αγαπά πια!
Πηγές Πηγές έχουμε να ακούμε,
Πηγές, Πηγές που ξέρουν
Πηγές που ξέρουν τι πνεύματα υπάρχουν
Τι πνεύματα υπάρχουν να ακούν........
Άκου: το φως του σούρουπου εξασθενεί
Και στα ανήσυχα πνεύματα είναι γλυκό το σκοτάδι:
Άκου: σε νίκησε η Μοίρα:
Μα για τις επιπόλαιες καρδιές μια άλλη ζωή βρίσκεται επί θύραις:
Δεν υπάρχει γλυκύτητα που να μπορέσει να ομαλύνει τον Θάνατο
Πιο πολύ Πιο πολύ Πιο πολύ
Πρόσεχε ποιος ακόμη σε αποκοιμίζει:
Πρόσεχε τη γλυκιά κόρη
Που λέει στ' αυτί: Πιο πολύ Πιο πολύ
Και να πως απομακρύνεται να εξαφανιστεί
Ο άνεμος: να επιστρέφει από τη θάλασσα
Και να ακούμε να αγκομαχά
Η καρδιά που κάποτε μας αγάπησε περισσότερο!
Παρακολουθούμε: ήδη το τοπίο
Των δέντρων και τα νερά είναι νυχτερινό
Το ποτάμι απομακρύνεται σιωπηλό.......
Μπάμ! μαμά εκείνος ο άνθρωπος εκεί πάνω!
V. Η Χίμαιρα (La Chimera)
Δεν ξέρω αν ανάμεσα στα βράχια το ωχρό σου
Πρόσωπο ξεπρόβαλε σε μένα ή ένα χαμόγελο
Από μέρη άγνωστα ήσουν
Φιλντισένια με το κεφάλι γερμένο
Μέτωπο αστραφτερό, ω! νέα
Αδερφή της Μόνα Λίζα:
Για την παραμυθένια σου χλωμάδα,
Ω! Βασίλισσα Ω! εφηβική Βασίλισσα
Κάθε νεκρής άνοιξης:
Μα για το άγνωστο ποίημά σου
Της ηδονής και του πόνου
Σημαδεμένο με μια γραμμή από αίμα
Μουσική νέα αναίμακτη
Στον κύκλο των στρεπτών σου χειλιών
Βασίλισσα της μελωδίας:
Μα για το αγνό
Σκυφτό κεφάλι, εγώ ποιητής της νύχτας
Ξαγρυπνούσα προσέχοντας τα λαμπερά άστρα στους ωκεανούς τ' ουρανού
Εγώ για το γλυκό σου μυστήριο
Εγώ για το σιωπηλό σου γίγνεσθαι.
Δεν ξέρω αν η ωχρή φλόγα
Των μαλλιών ήταν το ζωντανό
Σύμβολο της χλωμάδας της,
Δεν ξέρω αν ήταν κάποιο γλυκό αποκύημα της φαντασίας
Γλυκό στον πόνο μου,
Χαμόγελο ενός νυχτερινού προσώπου:
Παρατηρώ τα λευκά βράχια, τις βουβές πηγές των ανέμων
Και την αδράνεια των στερεωμάτων
Και τα φουσκωμένα ποτάμια που βαίνουν θρηνώντας
Και τις σκιές του ανθρώπινου μόχθου που υποτάσσεται εκεί στους παγωμένους λόφους
Και ακόμη μέσα από μειλίχιους ουρανούς μακρινές ζωηρές διάχυτες σκιές
Και ακόμη σε καλώ σε καλώ Χίμαιρα.
