Γράφει ο Κ.Γ. Βασιλείου
Ο δεινός μυθιστοριογράφος Jean-Michel Guenassia, γεννημένος στο Αλγέρι, το 1950, είχε ήδη στο ενεργητικό του το έξοχο «Λέσχη αθεράπευτα αισιόδοξων», όταν ασχολήθηκε με το κύκνειο άσμα του ζωγράφου Vincent van Gogh (1853-1890). Στο βιβλίο του «Το βαλς των δένδρων και του ουρανού» (εκδόσεις Πόλις) αναπαριστά με ιδιάζουσα αμφίσημη μέθοδο τους τελευταίους μήνες της ζωής του μεγάλου ιμπρεσιονιστή και εκφραστή του Ολλανδικού ρεαλισμού, σε ένα απομονωμένο χωριό της Προβηγκίας, το Ωβέρ συρ Ουάζ, όπου βρίσκει καταφύγιο κοντά στον γιατρό Γκασέ, φημισμένο για την φιλοτεχνία του. Η θυγατέρα του γιατρού, Μαργκερίτ, άτομο ευαίσθητο, ρομαντικό, συνεσταλμένο, συναρπάζεται από το ταλέντο του φιλοξενούμενου και του προσφέρει όλη της την αγάπη, με την ελπίδα πως θα τον προσεγγίσει και πιθανόν να εξελιχθεί και αυτή σε ζωγράφο. Ένα τυχαίο συμβάν, μια εκπυρσοκρότηση, θέτει τέρμα στη ζωή του καλλιτέχνη, που αποδιοργανώνει την ερωμένη του και την ωθεί σε νοερό δεσμό με το θύμα της.
Η αλληλογραφία του Vincent Van Gogh κυρίως με τον αδελφό του Teo και η απεικόνιση της τεχνολογικής προόδου, όπως και των συμβάντων στο ευρύτερο περιβάλλον, αποδίδονται με γλαφυρό τρόπο και καθιστούν την αφήγηση ζωντανή και ευκίνητη. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο ζωγράφος ήταν ιδιαίτερα παραγωγικός και λέγεται ότι περίπου 70 πίνακες του παρήχθησαν μέσα στα στενά χρονικά περιθώρια παραμονής του σε μια ασήμαντη επαρχιακή πόλη, γεγονός που αποδεικνύει ότι βρισκόταν στο αποκορύφωμα της δημιουργίας, όταν κόπηκε το νήμα της ζωής του.
Η δραματουργική μεταφορά ενός πεζογραφήματος είναι έργο ιδιαίτερα επίπονο, αφού μετατρέπει ένα κείμενο, που δεν διαθέτει τη δομή και το πνεύμα θεατρικού έργου. Το επίτευγμα αυτό οφείλεται στην ευαισθησία της Ελ. Ερήμου, του Κ. Παπαπέτρου και του Αντ. Γαλέου. Ο σκηνοθέτης M. Seibel ακολούθησε το κλίμα του συγγραφέα, καταφέρνοντας να τιθασεύσει τις 280 σελίδες του βιβλίου και να αποκαθάρει έντεχνα από τα περιττά, εντοπίζοντας στα ουσιώδη κύτταρα μιας ευπρεπούς παράστασης, χωρίς να χάνεται η ουσία του λογοτεχνικού στόχου. Σε αυτό συνέβαλε αποφασιστικά και η προσεκτική μουσική του Κώστα Χαριτάτου.
Η Ελ. Ερήμου, σεμνή, άδολη, ταπεινή, μερικώς εξαϋλωμένη, αφηγείται με ιδιαίτερη γλυκύτητα τα γεγονότα και τον ρόλο των πρωταγωνιστών του σκοτεινού παρελθόντος και της τραγικής κατάληξης ενός ιδιοφυούς. Σε κανένα σημείο δεν ξέφυγε από το αναγκαίο μέτρο. Απέδειξε ότι έχει κρυμμένη στη φαρέτρα της μια απέραντη γκάμα υποκριτικής, έναν σύμφυτο πολιτιστικό επίπεδο, μια αισθητική τελειότητα. Η χροιά της φωνής της αναδίδει το παράπονο αδικαίωτων βιωμάτων, που όμως δεν διαφεύγουν από τα συγκροτημένα όρια ενός δωρικού, λιτού, ορθοφωνημένου και πειθαρχημένου λόγου.
Ο Αντ. Ραμπαούνης ανταποκρίθηκε στον ιδιαίτερα απαιτητικό ρόλο του γιατρού Γκασέ, που ήταν συγχρόνως εραστής των τεχνών, φιλέσπλαχνος, αυστηρός πατέρας, φιλοχρήματος, συντηρητικός επαρχιώτης. Ο Γ. Μπόγρης, με καίριες και γλαφυρές αφηγήσεις, διευκόλυνε την κατανόηση της δράσης. Η Ελ. Δαφνή υποδύθηκε με επιτυχία την Μαργκερίτ στη νεανική της ηλικία, τότε που ερωτεύθηκε τον Vincent Van Gogh.
Ο Δημήτρης Καλαντζής, ουσιαστικός πρωταγωνιστής, ενσαρκώνοντας τον μεγάλο ζωγράφο, ανέδειξε ένα αστείρευτο ταλέντο. Ήταν πειστικός στον ρόλο του, διότι είχε μελετήσει εμβριθώς την ψυχοσύνθεση του εμβληματικού καλλιτέχνη, που, αποζητώντας την αυτοπραγμάτωση, κατατρυχόταν από βαθιά ψυχική κατάθλιψη. Η πληρότητα της ερμηνείας και η ευκρινής αποτύπωση ενός μη αναγνωρισμένου εν ζωή εικαστικού, αναβιβάζουν τον ηθοποιό σε διακεκριμένο θεράποντα της υποκριτικής τέχνης, με εκτεταμένο δραματουργικό εύρος, ήτοι αξιόπιστη μίμηση της προσωπικότητας ενός αδικαίωτου, μιας ιδιότυπης μοναχικής ψυχής, κινουμένης συγχρόνως στις παρυφές του σπαραγμού, του αδιεξόδου, της εμμονής στην παλέτα, στη φευγαλέα ενατένιση της φύσης, στην απογύμνωση της ερωτικής εμπειρίας.
Συμπερασματικά, το «Βαλς των δένδρων και του Ουρανού» είναι πλήρης και συγκροτημένη θεατρική παράσταση, η οποία όχι μόνον διδάσκει για τη ζωή και το έργο ενός μεγάλου υπηρέτη του χρωστήρα, αλλά συγχρόνως ενσταλάζει προβληματισμούς γύρω από την αποξένωση, την αιωνιότητα, την εσωτερική απογύμνωση, την προσωπική αποδόμηση, το παλίμψηστο του υποσυνείδητου, τις ανθρώπινες σχέσεις, την κατάπτωση, τον κλονισμό βεβαιοτήτων, τον θάνατο, την απογύμνωση, τον εξοστρακισμό.
