Συνέντευξη στη Σοφία Πολίτου-Βερβέρη
Η Σοφία Περδίκη γεννήθηκε, ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε στη σχολή Εφαρμοσμένων Τεχνών «Βακαλό» και στη Σχολή Καλών Τεχνών του Saint-Étienne. Το εικαστικό της έργο έχει παρουσιαστεί σε ατομικές και σε ομαδικές εκθέσεις. Ποιήματά της δημοσιεύτηκαν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά, στον συλλογικό τόμο της ομάδας CRAFT (μικρές εκδόσεις, 2015) και στις περιοδικές ανθολογίες πεζού και ποιητικού λόγου diP generation (Θράκα, 2016 και Μανδραγόρας, 2017).
Καλοτάξιδη η νέα σας ποιητική συλλογή «Το αιώνιο αίνιγμα» από τις εκδόσεις Κίχλη. Μιλήστε μας για τη συνεργασία αυτή, πώς προέκυψε, τι σκέψεις σας γέννησε, τι παρακαταθήκη σας άφησε.
Σας ευχαριστώ πολύ. Η συνεργασία με τις εκδόσεις Κίχλη ήταν, θα έλεγα, μια δημιουργική εμπειρία. Είμαι αναγνώστρια των βιβλίων της και εκτιμώ την επιλογή των συγγραφέων και την ποιότητα των εκδόσεών της. Στη Διεθνή έκθεση βιβλίου στη Θεσσαλονίκη, είχα παρακολουθήσει αρκετές παρουσιάσεις των βιβλίων της, όπου συμμετείχε πάντοτε στο πάνελ και η κ. Κριτσέλη. Με εντυπωσίασε ο λόγος της, η γνωστική της επάρκεια και το ειλικρινές πάθος με το οποίο μιλούσε για τα βιβλία που παρουσίαζε. Αισθάνθηκα μια συγγένεια στον τρόπο προσέγγισης της λογοτεχνίας και αυτός υπήρξε ο καθοριστικός παράγοντας που με ώθησε να της στείλω την ποιητική μου συλλογή. Η ανταπόκρισή της ήταν άμεση και η εξέλιξη, όπως φαίνεται εκ του αποτελέσματος, ξεπέρασε τις προσδοκίες μου.
Τα ποιήματα παρουσιάζονται σε θεματικές ενότητες, τι συνοχή υπάρχει μεταξύ τους; Ποια είναι τα ζητήματα που κυρίως εκφράζονται μέσα από την ποιητική σας σκέψη και καταγραφή σε αυτήν τη συλλογή;
Πρόκειται για μια ποιητική ενότητα που αρθρώνεται πάνω στον ερωτικό και υπαρξιακό άξονα της ανθρώπινης κατάστασης. Προσπάθησα να αποτυπώσω και να εξιχνιάσω όλα αυτά τα στοιχεία της έκστασης, του πάθους, της σιωπής, της σύγκρουσης, της κάθαρσης, αλλά και του προσδιορισμού του χώρου και του χρόνου της μνήμης. Η αλληλουχία των εποχών (ξεκινώ με την αίσθηση της άνοιξης και την «Εαρινή υπόσχεση» που αυτή μας δίνει και τελειώνω με τον φθινοπωρινό μαρασμό) με βοήθησε στη συγκρότηση ενός πλαισίου για τα δρώμενα και τα φαινόμενα που εκτυλίχτηκαν στο ενδιάμεσο.
Ο έρωτας ως αντίσταση, ως φίλτρο αθανασίας, ως σχεδία στα της καθημερινότητας, κόντρα στη φθορά και τη δυστυχία, απλώνεται στις λέξεις των ποιημάτων και προκαλεί για ανατροπή. Πώς ερωτεύονται οι άνθρωποι σήμερα; Ο πολιτισμός του έρωτα σε τι κατάσταση βρίσκεται; Καταγράφετε την ακμή ή την παρακμή μιας αυτοκρατορίας;
Οι άνθρωποι εξ αρχαιοτάτων χρόνων έως και σήμερα, όπως και πάντοτε, θα ερωτεύονται με τον ίδιο τρόπο και θα αισθάνονται τη ριπή του έρωτα με την ίδια σφοδρότητα που αποτύπωνε η Σαπφώ, όταν έγραφε ότι: «σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη». Στις σύγχρονες κοινωνίες, όμως, αυτή η εκστατική εμπειρία γρήγορα εξανεμίζεται, καθώς όλες οι προσδοκίες για ανατροπή κι ευδαιμονία νομοτελειακά οδηγούνται στην αναπότρεπτη φθορά και τη δυστυχία («ο πολιτισμός πηγή δυστυχίας», όπως έλεγε ο Φρόυντ). Ο έρωτας, όπως και η ποίηση αποτελούν τις μοναδικές αντιστάσεις μας απέναντι στην καταστροφική δύναμη του πολιτισμού και στην αυτοκαταστροφική παρόρμησή μας προς τη συντριβή.
Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί ένα δικό σας έργο ζωγραφικής και θα θέλαμε να μάθουμε λεπτομέρειες για τη δημιουργία του, τον τίτλο του αλλά και την επιλογή του να συνοδέψει την ποιητική συλλογή σας. Συνδυάζετε τις δύο αυτές τέχνες, ζωγραφική και λογοτεχνία, στην καθημερινότητά σας; Περιγράψτε μας συνοπτικά μια μέρα με τη δημιουργό Σοφία Περδίκη, τον χρόνο και τον χώρο μέσα στον οποίο κινείται για να δημιουργήσει.
Το έργο του εξωφύλλου του βιβλίου προέκυψε κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Ονομάζεται «Κουκουβάγια» και είναι ζωγραφισμένο με λαδοπαστέλ, που αποτελεί και το κύριο υλικό της εικαστικής μου δουλειάς. Για έναν παράδοξο λόγο, ενώ πριν την περιπέτεια του κορονοϊού ζωγράφιζα συνέχεια εσωτερικούς χώρους και ανθρώπους σε κατάσταση εγκλεισμού, όταν βίωσα στην πραγματικότητα αυτήν τη συνθήκη, ένιωσα την ανάγκη να ζωγραφίσω μορφές, έξω, στη φύση, δίπλα σε ζώα, δέντρα, λουλούδια ή πουλιά. Υπήρχε εξαρχής η πρόθεση να συνοδεύεται το εξώφυλλο της συλλογής με ένα έργο μου. Εξάλλου, δεν είναι συνηθισμένη η σύμπτωση της ποιητικής με την εικαστική ιδιότητα. Το συγκεκριμένο έργο συμφωνήσαμε με την κ. Κριτσέλη ότι ταιριάζει και με τον τίτλο, αλλά και με το κλίμα των ποιημάτων της συλλογής. Τώρα, σε σχέση με την καθημερινότητά μου, θα μπορούσα συνοπτικά να πω ότι πάντοτε περιέχει κάποιες ώρες ενασχόλησης είτε με τη γραφή, είτε με τη ζωγραφική. Συνήθως δημιουργώ τις πολύ πρωινές ώρες, γιατί με βοηθάει η ησυχία που επικρατεί, αλλά κι επειδή η πνευματική μου κατάσταση βρίσκεται μεταξύ συνειδητού και ασυνειδήτου. Όσο προχωράει η μέρα, με τις υποχρεώσεις και τις εντάσεις της, αυτή η ιδανική συνθήκη ξεθωριάζει. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε μέρα θα προκύψει κάτι αξιόλογο, όμως είναι ζωτικής σημασίας για μένα να ενσκήπτω στα γραπτά ή στα σχέδιά μου, να αναθεωρώ, να σβήνω και να ξαναγράφω, να ξαναζωγραφίζω, να μελετώ άλλους ποιητές ή εικαστικούς, ακόμα και να τα μοιράζομαι όλα αυτά με φίλους, κοινοποιώντας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πέρα από τα δικά μου έργα, σκέψεις, ιδέες ή έργα άλλων καλλιτεχνών. Γενικά, αν κάποια μέρα δεν καταφέρω να βρω χρόνο να ασχοληθώ με όσα απασχολούν την τέχνη μου, τη θεωρώ μια χαμένη μέρα.
Η ποιητική σας συλλογή με τίτλο «Το αιώνιο αίνιγμα», μας βρίσκει πάνω σε μια νέα συνθήκη ζωής. Η κουλτούρα της επικοινωνίας αλλάζει, επαναπροσδιορίζεται και πάμε για άλλες πολιτείες, ακόμα πιο τεχνητές. Μέσα από αυτήν τη νέα πραγματικότητα, η ποίηση είναι ενεργή ή σε καταστολή; Έχει να μας προτείνει κάτι ως προς τον απροσδόκητο αυτό νέο τρόπο ζωής ή η απάντηση σε όσα συμβαίνουν θα είναι πάντα ένα αιώνιο αίνιγμα;
Αν αναφέρεστε στις τελευταίες εξελίξεις με την πανδημία, οφείλω να πω ότι η συλλογή «Το αιώνιο αίνιγμα» ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε στον εκδοτικό οίκο πολύ πριν μας βρει αυτή η εφιαλτική κατάσταση ζωής. Προφανώς, η κουλτούρα της διαδικτυακής επικοινωνίας προϋπήρξε αναπτυσσόμενη δυναμικά, και τώρα, αναγκαστικά, επιτείνεται. Όπως κάθε μέσο που χρησιμοποιούμε, έχει κι αυτό, βέβαια, τις αρνητικές και τις θετικές του συνιστώσες. Θα επιλέξω εδώ να αναφερθώ στις θετικές. Η ποίηση, ως μικρή φόρμα του γραπτού λόγου, ευνοήθηκε στα κοινωνικά δίκτυα. Προσωπικά, αυτή η νέα πραγματικότητα, με βοήθησε να ξεπεράσω τη φυσική μου συστολή και να αρχίσω να γνωστοποιώ το ποιητικό μου έργο. Το εικαστικό μου έργο είχε παρουσιαστεί σε κοινή θέα πολλές φορές, πριν την εμφάνιση του διαδικτύου, και είχα εξοικειωθεί με την ιδέα της «έκθεσης». Όμως, παρόλο που από την παιδική μου ηλικία εκφραζόμουν με ποιητικό λόγο και, λόγω οικογενειακών καταβολών, εισέπραττα από το οικείο μου περιβάλλον την αποδοχή, και ενώ πάντοτε, ανά περιόδους, έγραφα –εν είδει όμως περισσότερο ημερολογίου ή αποσπασματικά–, αυτή η αμεσότητα της διάδρασης που προσφέρει το διαδίκτυο λειτούργησε για μένα απελευθερωτικά. Η αποδοχή από τους αναγνώστες, η ενθάρρυνση των ομότεχνων, αλλά και των ανθρώπων των οποίων την κρίση εμπιστεύομαι με οδήγησαν στη συγκροτημένη και συστηματική ενασχόλησή μου με τη γραφή, σε εκδόσεις ποιημάτων μου σε λογοτεχνικές ανθολογίες και τώρα σε αυτόν τον σταθμό της πορείας μου, στην έκδοση δηλαδή μιας ατομικής συλλογής. Η ποίηση, αν έχει να μας προτείνει κάτι, είναι ακριβώς αυτό το Απροσδόκητο που έχουμε ανάγκη για μια διαφορετική θέαση της ζωής. Αν είναι να αναμασάει όσα ήδη γνωρίζουμε, ποιητικότροπα, δεν έχει, κατά τη γνώμη μου, και μεγάλη αξία. Επίσης, δεν νομίζω ότι σκοπός της είναι να δίνει λύσεις κι απαντήσεις σε αινίγματα, παρά να ψηλαφεί τα αιώνια ερωτήματα. Κι εδώ απαντάω κυρίως ως αναγνώστρια. Δεν μπορώ να γνωρίζω τον αντίκτυπο όσων γράφω στους άλλους, ελπίζω απλώς να συντονιστούν μαζί τους, έστω κάποιοι λίγοι, που έχουν ανάγκη την ποίηση. Πιστεύω ακράδαντα σε αυτό που είχε πει ο Πάμπλο Νερούντα: «Η ποίηση δεν ανήκει σε αυτούς που τη γράφουν, αλλά σε αυτούς που την έχουν ανάγκη».
Έχετε αγαπημένους ποιητές, αγαπημένες ποιήτριες που θα θέλατε να αναφέρετε ή έργα τους που πιθανόν να σας συγκίνησαν και σας προέτρεψαν να συνεχίσετε το καλλιτεχνικό σας έργο;
Επειδή έχω διαβάσει κι έχω επηρεαστεί από πολλούς ποιητές και ποιήτριες, δυσκολεύομαι πολύ ν’ απαντήσω σ’ αυτή την ερώτηση. Θα επιχειρήσω μερικές πρόχειρες σκέψεις. Η σύγχρονη ελληνική ποίηση, γραμμένη σε μια γλώσσα που μιλιέται από λίγους, έχει τον παγκόσμιο ποιητή της, Κωνσταντίνο Καβάφη, και κατάφερε να αποκτήσει δύο Νόμπελ Λογοτεχνίας, του Σεφέρη και του Ελύτη. Δεν θα αναφερθώ, λοιπόν, στους τρεις, που μας επηρέασαν όλους, είτε το παραδεχόμαστε, είτε όχι, γιατί η επιρροή τους ανήκει στο συλλογικό ασυνείδητο. Θα πω μόνο ότι ο κάθε ποιητής από αυτούς, των οποίων το έργο θαυμάζω και μελετώ, για διαφορετικούς λόγους με συγκινεί και με ποικίλους τρόπους με έχει επηρεάσει. Θα μπορούσα, λοιπόν, να αναφερθώ στον σαρκασμό του Καρυωτάκη, στην ουτοπία του Εμπειρίκου, στη Μάτση Χατζηλαζάρου των ονείρων, στην ενορατική διάσταση της Τζένης Μαστοράκη, στη γυναικεία λαλιά της δασκάλας μου Ελένης Βακαλό, στη μελαγχολική μοναξιά του Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου, στην αίσθηση της ματαίωσης του Μανόλη Αναγνωστάκη, στον Νίκο Καρούζο που «υπέφερε από Ύπαρξη», στην ποίηση με το δάχτυλο στην πληγή τής Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ, αλλά και στην εφηβική μου «επανάσταση» με τα «Τρία κλικ αριστερά» υπό μάλης, της άλλης Κατερίνας (Γώγου). Θα μπορούσα να συνεχίσω και με τόσους άλλους, και με ξένους ποιητές και ποιήτριες, πάντοτε όμως με αναφορά στην ιδιαίτερη αίσθηση που άντλησα από στοιχεία του έργου τους και σε αυτό το είδος του σκιρτήματος που προσδοκώ από την ποίηση.
Μετά Το αιώνιο αίνιγμα τι ακολουθεί; Έχετε κάποιο έργο με το οποίο ασχολείστε ήδη ή σκοπεύετε να ξεκινήσετε; Αν ναι, θα θέλατε να μας μιλήσετε γι’ αυτό;
Τα ποιήματα της συλλογής Το αιώνιο αίνιγμα είναι μια επιλογή από ένα μεγάλο ποιητικό υλικό της τελευταίας οκταετίας, που συνεχίζει να μεγαλώνει. Υπάρχουν στον νου μου νέοι άξονες θεματικών ενοτήτων, τους οποίους σκοπεύω, στο άμεσο μέλλον, να συγκεκριμενοποιήσω.
Πού θα μπορούσαμε να σας συναντήσουμε διαδικτυακά αλλά και από κοντά, όσο οι νέες συνθήκες το επιτρέπουν;
Θα μπορούσατε να με συναντήσετε από κοντά στη Θεσσαλονίκη, όπου ζω και δημιουργώ. Διαδικτυακά, στη σελίδα μου στο facebook και στην ιστοσελίδα: Στη μεγάλη πόλη των λέξεων – https://sofiaperdiki.wordpress.com/
