Ο Norbert Gstrein διερευνά με εντυπωσιακό τρόπο το δίλημμα όσων θέλουν να περιγράψουν έναν φόνο, στο βραβευμένο μυθιστόρημά του με τίτλο «Η τέχνη της δολοφονίας» (μτφρ. Χριστίνα Ντρέκου), που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Ο Αυστριακός συγγραφέας με δεκαπέντε βιβλία πεζογραφίας στο ενεργητικό του, θεωρείται από τους πλέον σημαντικούς κι αναγνωρίσιμους γερμανόφωνους συγγραφείς. Στην παρούσα συνέντευξη μιλά για το βιβλίο του «Η τέχνη της δολοφονίας», τη διαδικασία της συγγραφής και απαντά στην ερώτηση για το τι θα ‘θελε να αλλάξει στον χώρο της λογοτεχνίας σήμερα.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
* Πρώτη δημοσίευση: Book Press
Το βιβλίο σας «Η τέχνη της δολοφονίας» είναι πλέον διαθέσιμο στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Βακχικόν. Πώς νιώθετε που μπορείτε πλέον να μοιραστείτε αυτό το κομμάτι της δουλειάς σας με το ελληνικό αναγνωστικό κοινό;
Είναι συναρπαστικό, φυσικά. Αναρωτιέμαι πώς θα ήταν να διάβαζα το δικό μου βιβλίο στα ελληνικά –αν μπορούσα να διαβάσω ελληνικά– και αναρωτιέμαι επίσης αν είναι ακόμα το βιβλίο μου ή το βιβλίο μου και το βιβλίο της μεταφράστριας παράλληλα. Μόνο να το κρατήσω στα χέρια μου και να κοιτάξω τα ελληνικά γράμματα… Επιτέλους οι θεοί και οι ήρωες της αρχαίας Ελλάδας θα μπορέσουν να διαβάσουν το βιβλίο μου. Πώς θα μπορούσα να μην ενθουσιαστώ;
Πώς και γιατί επιλέξατε το ιστορικό σκηνικό των Γιουγκοσλαβικών Πολέμων για να αφηγηθείτε την ιστορία σας;
Έχω οικογενειακούς δεσμούς στην Κροατία και είχα έναν φίλο που δούλευε ως δημοσιογράφος σε γερμανικό περιοδικό και σκοτώθηκε τις τελευταίες μέρες του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο. Το όνομά του ήταν Gabriel Grüner. Μίλησα μαζί του στο τηλέφωνο μόλις δύο μέρες πριν πεθάνει, και ήταν ό,τι πιο ολέθριο στη ζωή μου να ακούσω για τον θάνατό του.
Ο βασικός σας πρωταγωνιστής είναι ένας συγγραφέας που ακολουθεί τα βήματα ενός πολεμικού ανταποκριτή που έχασε τη ζωή του σε ενέδρα. Με ποια βάση δουλέψατε για να δημιουργήσετε αυτόν τον χαρακτήρα;
Μπορεί να νομίζετε ότι ο χαρακτήρας στο μυθιστόρημά μου βασίζεται σε αυτό το πραγματικό πρόσωπο, αλλά όχι, φυσικά όχι, δεν είναι τόσο εύκολο. Το μυθιστόρημα αναδεικνύει αυτό το ζήτημα σε ένα από τα κεντρικά του θέματα: το ηθικό ερώτημα· τι ακριβώς κάνετε όταν κάποιος που γνωρίζετε έχει πεθάνει σε εμπόλεμη ζώνη και αρχίζετε να γράφετε γι’ αυτό.
Τι σκοπεύατε να μάθουν οι αναγνώστες για την «τέχνη της δολοφονίας»;
Οι αναγνώστες δεν θα μάθουν τίποτα γι’ αυτό. Υπάρχει ένα άδειο κάδρο σε αυτό το μυθιστόρημα στο οποίο δεν θα τολμούσα να μπω. Υπάρχει μια κατάσταση κατά την οποία ο δημοσιογράφος ρωτά έναν πολέμαρχο, πώς είναι να σκοτώνεις κάποιον. Ο πολέμαρχος βάζει ένα όπλο στα χέρια του και λέει, αν θέλεις να το μάθεις, πρέπει να το κάνεις μόνος σου. Σχεδόν ακούγεται σαν να έχει βγει από έναν από τους διαλόγους μεταξύ Πλάτωνα και Σωκράτη. Υπήρχαν τέτοιες ιστορίες στον πόλεμο στη Βοσνία για τους Σέρβους μαχητές που πολιόρκησαν το Σεράγεβο, αλλά δεν μπορώ να αξιολογήσω αν ήταν αληθινές.
Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε αν ένας συγγραφέας σαν εσάς με 15 μυθιστορήματα στο ενεργητικό του μπορεί να έχει ένα αγαπημένο έργο;
Είναι πάντα αυτό που πρόκειται να γράψω ή μάλλον το επόμενο. Λέω στον εαυτό μου, τελειώνω αυτό το μυθιστόρημα που πρόκειται να γράψω και μετά θα ξεκινήσω με το πραγματικά σπουδαίο. Αυτός ο τρόπος σκέψης αφαιρεί όλη την πίεση από το γράψιμό μου, γιατί μπορώ να πείσω τον εαυτό μου, ότι το μυθιστόρημα που πρόκειται να γράψω δεν είναι το σπουδαίο και μπορώ να το πάρω χαλαρά.
Τι επιδιώκετε όταν γράφετε;
Την αίσθηση ότι μια πρόταση αρχίζει να παίρνει τον αέρα κάτω από τα φτερά της.
Έχετε λάβει πολλά βραβεία. Πώς νιώθετε για την ιδέα ενός βραβείου σε ένα λογοτεχνικό έργο; Θα λέγατε ότι λειτουργούν δεσμευτικά ή λυτρωτικά;
Δεν πρέπει να παραπονεθώ. Και πώς θα μπορούσα; Ο Τζούλιαν Μπαρνς έλεγε για το βραβείο Μπούκερ: όλα είναι ψεύτικα, μέχρι που πήρε ο ίδιος το βραβείο. Νομίζω ότι αυτό περιγράφει αρκετά καλά την κατάσταση. Μου αρέσει να σκέφτομαι τα βραβεία που έχω λάβει με έναν τρόπο διπλής άρνησης. Αυτά που έχω λάβει είναι αυτά που δεν έχω λάβει. Οπότε δεν χρειάζεται να νιώθω άσχημα για αυτά.
Υπάρχει κάτι στον χώρο, τη θέση ή τον ρόλο της λογοτεχνίας σήμερα που θα θέλατε να αλλάξει;
Θα έπρεπε να υπάρχουν λιγότερα βιβλία. Θα έπρεπε να υπάρχουν λιγότερα κακά βιβλία. Θα έπρεπε να υπάρχει περισσότερος χρόνος για καλά βιβλία. Θα έπρεπε να υπάρχει περισσότερος χρόνος για να διαβάσουν οι αναγνώστες. Θα πρέπει να υπάρξει περισσότερος χρόνος.
