Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Συνομιλήσαμε με την συγγραφέα και ποιήτρια Χρύσα Μαστοροδήμου με αφορμή την νέα έκδοση του μυθιστορήματός της "Τα τεμάχια" από τις εκδόσεις Βακχικόν. Το μυθιστόρημα έλαβε το 2018 έπαινο από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών.
Το βιβλίο σας "Τα Τεμάχια" έχει ως κεντρικό θέμα τη μετανάστευση, συνδέοντας πάντως δυο διαφορετικές ιστορικές περιόδους, αυτήν του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και αυτήν μετά το πρόσφατο ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα «γέφυρα». Τι σας οδήγησε σε αυτή;
"Τα Τεμάχια" είναι ένα μυθιστόρημα που γράφτηκε λίγο μετά την έναρξη της οικονομικής κρίσης. Τεμάχια αποκαλούσαν οι Γερμανοί, τους μετανάστες που πήγαιναν να εργαστούν στον τόπο τους μετά την υπογραφή της ελληνογερμανικής σύμβασης το 1961.
Αφορμή στάθηκε, όπως ίσως είναι εύκολα κατανοητό, η μαζική μετανάστευση Ελλήνων επιστημόνων και μη στο εξωτερικό με την έναρξη της οικονομικής κρίσης αναζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, κάτι το οποίο βέβαια δεν ανήκε και στο πολύ μακρινό παρελθόν. Δυστυχώς συνέβαινε πάντα και γίνεται ακόμη και σήμερα αν εξαιρέσουμε την έναρξη της πανδημίας που σταμάτησε αναγκαστικά αυτήν τη «μεταναστευτική τάση». Ακούγοντας πολύ συχνά ηλικιωμένους ανθρώπους να εκφράζουν τη θλίψη τους για τα παιδιά τους που αναγκάζονται να φύγουν μακριά από τον τόπο τους και να εργαστούν σε άλλες χώρες καθώς και οι δικές μου εμπειρίες, ως παιδί μεταναστών, διαμόρφωσαν μέσα μου την ανάγκη και την επιθυμία να γράψω κάτι για αυτό, ανάγκη που διογκωνόταν όσο η οικονομική κρίση εξελισσόταν με τα χειρότερα σενάρια να επιβεβαιώνονται διαρκώς.
Έζησα τα παιδικά μου χρόνια σε ένα χωριό που η μετανάστευση τόσο η εσωτερική όσο και η εξωτερική ήταν τρόπος ζωής και βλέποντας όπως και όλοι μας αυτό το σκηνικό να επαναλαμβάνεται και μετά την εποχή «των παχιών αγελάδων» ήταν κάτι που με έθλιβε και με πονάει ακόμη. Το 2018 το μυθιστόρημα σε πολύ πιο απλή μορφή βέβαια -αφού ήταν περίπου 100 σελίδες- έλαβε έπαινο από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών και μου έδωσε την επιβεβαίωση που χρειαζόμουν ώστε να προχωρήσω στην έκδοσή του.
Η ηρωίδα σας, η Κατερίνα είναι ένα πρόσωπο που έχετε γνωρίσει;
Η κεντρική ηρωίδα, η Κατερίνα, είναι μια γυναίκα της διπλανής πόρτας, αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας αλλά θα μπορούσε να είναι πολλές γυναίκες που έχω γνωρίσει. Η ίδια αναγκάζεται να ζήσει εις διπλούν τη μετανάστευση των γιων της στο εξωτερικό. Έχοντας βιώσει η ίδια τη μετανάστευση, αυτό τη λυπεί βαθιά παρόλο που τα παιδιά της θα ζήσουν με πολύ καλύτερες συνθήκες εργασίας και ποιότητα ζωής. Γι’ αυτήν την απλή γυναίκα της υπαίθρου, ωστόσο, αυτό είναι κάτι που δε θέλει να δεχτεί και να κατανοήσει. Η ίδια όπως και όλοι οι Έλληνες γονείς και γονείς κάθε ανθρώπου θέλουν τα παιδιά τους να ζήσουν και να προοδεύσουν στη χώρα τους. Αυτή η τόσο αυτονόητη ανάγκη δυστυχώς μοιάζει φενάκη με τα οικονομικά και άλλα δεδομένα που μεταβάλλονται συνεχώς στο παγκόσμιο σκηνικό κάτι που το κατανοήσαμε ακόμα περισσότερο με την πανδημία που βιώνουμε.
Γράψατε "Τα Τεμάχια" ενώ εξελισσόταν η οικονομική κρίση. Πως λειτούργησε για σας η μυθιστορηματική καταγραφή γεγονότων εν εξελίξει;
Θέλησα μέσω της ηρωίδας μου, της Κατερίνας, να κάνω μια ιστορική αναδρομή, με απλό και κατανοητό τρόπο, στο πρόσφατο παρελθόν μας από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο μέχρι την πρόσφατή μας οικονομική κρίση.
Συζητώντας με νέους ανθρώπους συνειδητοποίησα ότι κάποια γεγονότα πολύ αυτονόητα για εμάς τους μεγαλύτερους δεν είναι καθόλου αυτονόητα για εκείνους και ήθελα μέσω αυτής της καταγραφής να υπενθυμίσω ότι τα γεγονότα επαναλαμβάνονται και κάθε στιγμή στη ζωή μας πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα, κάτι που δυστυχώς το βιώνουμε με το χειρότερο σενάριο να επιβεβαιώνεται στις μέρες μας.
Η ηρωίδα θα περάσει από τα χρόνια του πολέμου στη σύγχρονη εποχή ερχόμενη άλλη μια φορά αντιμέτωπη με εικόνες που τη θύμωσαν και την πόνεσαν. Μέσα από αυτήν την επιστροφή ήθελα ακόμη να τονίσω πως όσο ο άνθρωπος βάζει το «εγώ» πάνω από το εμείς, όσο οι άνθρωποι αποτελούν απλά πιόνια σε μια οικονομική σκακιέρα ισχυρών η ιστορία θα επαναλαμβάνεται και τα προβλήματα των ανθρώπων θα διαιωνίζονται.
Είναι ένα βιβλίο που μας οδηγεί να ξανασκεφτούμε την πορεία μας ως χώρα και να αναμετρηθούμε και εμείς ως μονάδες με τα προσωπικά μας λάθη και τις επιλογές μας. Επιπρόσθετα ήθελα να μεταφέρω μέσω της ηρωίδας την αγωνία και τον πόνο των ηλικιωμένων ανθρώπων που η μετανάστευση αποτελούσε για αυτούς τρόπο ζωής και αναγκάστηκαν να την ξαναζήσουν μέσα από τα παιδιά και τα εγγόνια τους χωρίς να είναι πραγματικά επιλογή τους. Σε αυτούς αφιερώνω το βιβλίο, στους νέους μας, στους γονείς μου και ιδιαίτερα στη μητέρα που έφυγε την περασμένη χρονιά από τη ζωή.
Εκτός από πεζά γράφετε και ποιήματα. Τι σας οδηγεί στην ποίηση ή τι οδηγεί την ποίησή σας;
Η ποίηση νομίζω κυλάει στις φλέβες μου. Εκφράζομαι από πολύ μικρή μέσω αυτής. Είχα την τύχη από νωρίς να δω δημοσιευμένα πολλά ποιήματα σε βιβλία, ημερολόγια, περιοδικά. Φυσικά η πικρία, ο θυμός για όσα συμβαίνουν γύρω μας, ο έρωτας, η αγάπη, η τέχνη, η ίδια η ζωή με καθοδηγεί και με εμπνέει. Έχω εκδώσει δύο ποιητικές συλλογές: τους Διερμηνείς, 2008 Σκάλα και Κλειδιά στο τραπέζι, 2018. Θα μπορούσε να είναι περισσότερες αλλά πάντα ο χρόνος μου ήταν πολύ περιορισμένος.
Δουλεύετε πάνω σε κάτι καινούργιο αυτή την περίοδο;
Ναι, δουλεύω μια ποιητική συλλογή με θέμα αυτό που βιώνουμε τώρα, δηλαδή την πανδημία και ένα μυθιστόρημα που εξελίσσεται μάλλον σε ψυχολογικό θρίλερ.
*
Η Χρύσα Μαστοροδήμου γεννήθηκε στην Κρανέα Ελασσόνας και μεγάλωσε στη Λάρισα. Σπούδασε Παιδαγωγικά και οι μεταπτυχιακές της σπουδές αφορούν στην Ειδική Αγωγή, τη Γλώσσα και τη Λογοτεχνία. Γράφει από τα εφηβικά της χρόνια και πολύ νωρίς διακρίθηκε με επαίνους και βραβεία. Το 2008 κέρδισε το Α' Βραβείο Ποίησης από την Πανελλήνια Ένωση Λογοτεχνών για το ποίημά της Διερμηνείς, και το 2018 έλαβε έπαινο για το μυθιστόρημά της Τα Τεμάχια. Το 2020 το διήγημά της Όχθη επιλέχθηκε από τις εκδόσεις Πηγή για τη συλλογή Μείνε κοντά μου από μακριά, ενώ κι άλλα ποιήματα και διηγήματά της περιλαμβάνονται σε ανθολογίες και λογοτεχνικά περιοδικά. Εργάζεται ως εκπαιδευτικός και είναι αρχισυντάκτρια του περιοδικού Λεξωτεχνίες, που εκδίδεται από το Πολιτιστικό Κέντρο Εκπαιδευτικών Λάρισας. Διατηρεί το μπλοκ logotexnikesanafores.blogspot.com και αρθρογραφεί σε ηλεκτρονικά έντυπα.
