Συνέντευξη στη Σοφία Πολίτου - Βερβέρη
Διαβάσαμε το βιβλίο της Μαρίας Στασινοπούλου με τίτλο Ασκήσεις αντοχής στον χρόνο από τις εκδόσεις Κίχλη. Και τώρα, όπως και τότε, κατά την ανάγνωση της Χαμηλής βλάστησης, ήταν σαν να επισκεφτήκαμε τη συγγραφέα στο σπίτι της.
Ζεστάθηκαν οι καρδιές, γέμισαν οι άδειες αγκαλιές, γελάσαμε με τα ανέκδοτα που γεννούν οι στιγμές και οι αναμνήσεις. Τυλίξαμε στη χαρτοπετσέτα τις απώλειές μας -μετά τον καφέ και το γλυκό- και σκουπίσαμε με αυτήν τα χείλη τα σφιγμένα. Μικρές σοφίες.
Ο αποχαιρετισμός, με την ανάγνωση της τελευταίας σελίδας του βιβλίου, ήταν γλυκός και βαθύς.
Οι "Ασκήσεις αντοχής στον χρόνο" είναι έργο της πανδημίας; Η δομή του περιεχομένου ήταν προγενέστερο προϊόν;
Κυρία Πολίτου, όχι, δεν είναι έργο της πανδημίας, παρότι υπάρχουν δυο τρία κείμενα που αναφέρονται σ’ αυτές τις μέρες. Είναι ασκήσεις μακρού χρόνου και ποικίλης προέλευσης και μόλις αποφασίσαμε την έκδοση, σε συνεργασία με την εκδότρια, τοποθετήσαμε τα κείμενα ανάλογα με το περιεχόμενό τους.
Ποιες ήταν οι αρχικές σας σκέψεις πριν ξεκινήσετε την καταγραφή των αφηγήσεών σας; Στις ιστορίες σας τι θα συναντήσουν οι αναγνώστες;
Δεν υπάρχουν αρχικές σκέψεις, υπάρχουν ανοιχτές κεραίες που παρατηρούν και σημειώνουν. Καταγράφω σκηνές της καθημερινότητας σε μια προσπάθεια να τις κρατήσω ζωντανές με τον τρόπο που συνδέονται με τη ζωή μου ειδικά και με τη ζωή γενικότερα. Η ματιά μου ζητά να εστιάσει στο διαφορετικό και στο πρωτότυπο, όμως και από την κοινοτοπία μπορεί να βγει η σοφία της καθημερινότητας. Από την επιφάνεια ψάχνω τη φόδρα ή, ακόμη βαθύτερα, τα υλικά κατασκευής, τα αίτια και τα αποτελέσματα. Πιο πολύ με ενδιαφέρουν οι αφανείς διαδικασίες του μυαλού. «Ακατέργαστο συναισθηματισμό» το λέει ο Ροθ.
Στις ιστορίες μου οι αναγνώστες θα συναντήσουν πρόσωπα καθημερινά, που κινούνται δίπλα μας και θα αναγνωρίσουν ίσως δικές τους στιγμές ή εικόνες.
Οι σχέσεις των ανθρώπων, τα συναισθήματα, τα γεγονότα που μας ξεπερνούν, ο χρόνος. Γράφετε κάπου πως «στη μνήμη επιβιώνει η ζωή». Θα μπορούσε αυτή η φράση να είναι ο κεντρικός άξονας του βιβλίου σας;
Είναι εύστοχα αυτά που επισημαίνετε και υπήρχαν πράγματι στις προθέσεις μου. Σίγουρα η μνήμη στηρίζει την ύπαρξη. Σε παλαιότερο κείμενό μου, που περιλαμβάνεται στη συλλογή Κυρία, με θυμάστε;, είχα τιτλοφορήσει ένα αφήγημα με τη φράση «Ο άνθρωπος πεθαίνει, μόλις σταματήσει η μνήμη». Στο καινούργιο μου όμως βιβλίο ο χρόνος είναι εκείνος που δεσπόζει. Είναι το αμόνι πάνω στο οποίο δοκιμάζονται οι αντοχές μας. Άρα, αν πρέπει οπωσδήποτε να βρούμε έναν κεντρικό άξονα, θα μέναμε στον χρόνο.
Σε αρκετές ιστορίες πρωταγωνίστρια-αφηγήτρια είναι η Έλλη, που αφηγείται με το δικό της ξεχωριστό ύφος. Η Έλλη είναι επιεικής με τους ανθρώπους; Τι θα θέλατε να έχει η Έλλη, που δεν έχει;
Δεν θα έλεγα ότι είναι επιεικής· είναι φιλάνθρωπη, στην κυριολεξία, δηλαδή αγαπά και σέβεται τους ανθρώπους, ειδικά τους πάσχοντες. Επομένως με τέτοιο αγαπητικό και συμπονετικό βλέμμα τούς κοιτάζει. Δεν θα ήθελε να τους δει αλλιώς.
Σε μια από τις ιστορίες του βιβλίου η Έλλη εξηγεί πως ποτέ δεν μπόρεσε να παραμυθιαστεί στη ζωή της και πως η αιτία είναι τα γονίδια από τη ρεαλίστρια μάνα της. Ταυτίζεστε με τη θέση της Έλλης; Εσείς πώς διέρχεστε τον χρόνο;
Πιθανόν να ταυτίζομαι με την Έλλη, αλλά, πάλι, ίσως και όχι. Ως χαρακτήρας δεν χρυσώνω το χάπι, βλέπω τα πράγματα ακριβώς όπως είναι και έτσι μπορώ ευκολότερα να τα αντιμετωπίσω. Όσο για τον χρόνο που περνά, με ανησυχεί πολύ. Και δεν εννοώ τη σωματική φθορά, που και αυτή δεν είναι ευχάριστη, αν και τη συνειδητοποιούμε λίγο λίγο και τη συνηθίζουμε· φοβάμαι την ανημπόρια, την ώρα που δεν θα μπορείς να τα βγάλεις πέρα μόνος σου. Και φρικιώ μπροστά στον πόνο.
Μια από τις βραδιές που πέρασαν, διάβασα προφορικά ιστορίες από το βιβλίο σας. Πριν ξεκινήσω, η ομήγυρη μου είπε «όχι στενάχωρες ιστορίες!». Αν ήσασταν μαζί μας εκείνη τη βραδιά, τι θα τους απαντούσατε;
Μετά την ανάγνωση τις βρήκαν στενάχωρες; Γιατί νομίζω ότι η ματιά μου, ακόμη και σε στιγμές προσωπικής οδύνης, προσπαθεί να κρατηθεί νηφάλια και για να το πετύχει ζητά τη συνδρομή του χιούμορ, της ειρωνείας και άλλοτε της διακωμώδησης. Η ζωή έχει απ’ όλα όμως, πώς να το κάνουμε.
Ξέρουμε πως οι μικρές φόρμες είναι έναν είδος γραφής που προτιμάτε πολύ. Εκτός από αυτήν, υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος γραπτής έκφρασης που να σας συγκινεί τόσο, ώστε μελλοντικά να γράψετε κάτι και να εκδώσετε;
Πράγματι μου αρέσει πολύ η μικρή φόρμα και ηθελημένα την υπηρετώ, γι’ αυτό και το μότο της συλλογής είναι η φράση του Σολωμού «Κοίτα να είσαι σύντομος και να μην επιμένεις σε τίποτα», η οποία χαρακτηρίζει τις προθέσεις μου: λόγος κοφτός, σύντομος, περιεκτικός. Εγώ, που μαθήτευσα στο μπαρόκ του Μαρωνίτη, τον θαύμασα στα νιάτα μου και του έχω πάρει μία από τις πιο μεστές συνεντεύξεις στη ζωή του (όπως έλεγε ο ίδιος), τώρα αποζητώ τη γύμνια στον λόγο. Δεν είναι εύκολη πράξη η αφαίρεση. Δεν ισχυρίζομαι ότι έχω δίκιο.
Από τις άλλες μορφές λόγου αγαπώ ιδιαίτερα την ποίηση∙ στα νιάτα μου είχα σκαρώσει κάτι στίχους, γρήγορα όμως κατάλαβα ότι δεν είμαι ποιήτρια και τα παράτησα. Όσο για το μυθιστόρημα, θέλει κότσια, δουλειά και υπομονή που δεν έχω. Και δεν υπάρχει χρόνος να τα αποκτήσω.
Πού και πώς θα μπορούσαμε να σας συναντήσουμε, διαδικτυακά ή δια ζώσης, τηρώντας τους κανόνες για την υγεία που επιτάσσουν οι νέες συνθήκες;
Υπάρχει το e-mail μου stada@otenet.gr και μπορείτε να με βρείτε στο Facebook με το όνομα και το επώνυμό μου.
Σας ευχαριστούμε!
Σας ευχαριστώ κι εγώ θερμά.
