Μεταφράζει η Νατάσα Ζαχαροπούλου
Ο Edmond Jabès γεννήθηκε στό Κάϊρο 16 Απριλίου 1912 καί πέθανε στο Παρίσι, 2 Ιανουαρίου 1991. Ἦταν Γάλλος συγγραφέας καί ποιητής αἰγυπτιακῆς καταγωγῆς, καί ἕνα ἀπό τά πιό γνωστά λογοτεχνικά πρόσωπα πού ἔγραψαν στά γαλλικά μετά τόν Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τό ἔργο πού παρήγαγε ὅταν ζοῦσε στή Γαλλία στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1950 μέχρι τό θάνατό του τό 1991 εἶναι ἐξαιρετικά πρωτότυπο στή μορφή καί τό εὖρος του. Ἦταν ὁ γιός μιᾶς προεξάρχουσας ἐβραϊκῆς οἰκογένειας πού ζοῦσε στήν Αἴγυπτο ἀπό τόν 19ο αἰώνα. Ὁ Ζαμπέ γεννήθηκε καί ἀνατράφηκε στό Κάϊρο λαμβάνοντας κλασική γαλλική ἐκπαίδευση. Ἄρχισε νά ἐκδίδει στά γαλλικά καί νά γράφει γιά τό θέατρο σέ νεαρή ἡλικία. Ἀπό τή δεκαετία τοῦ 1930 δραστηριοποιήθηκε στό καλλιτεχνικό καί λογοτεχνικό στερέωμα τοῦ Καΐρου, ἐνῶ παράλληλα ἀνέπτυξε σχέσεις μέ ποιητές καί ἐκδότες στή Γαλλία. Ἔγινε Ἱππότης τῆς Λεγεώνας τῆς Τιμῆς τό 1952 γιά τά λογοτεχνικά του ἐπιτεύγματα. Ὅταν ἡ Αἴγυπτος ἀπέπεμψε τό μεγαλύτερο μέρος τοῦ ἐβραϊκοῦ πληθυσμοῦ της (Κρίση τοῦ Σουέζ), ὁ Jabès ἔφυγε στό Παρίσι το 1957. Ἐπηρεάστηκε ἀπό τόν σουρεαλισμό, ἀλλά ἡ ἀντιπαράθεσή του μέ τόν γαλλικό ἀντισημιτισμό καί ἡ σκιά τοῦ Shoah (Ὁλοκαύτωμα) τόν ὤθησαν νά κάνει ριζική ἀλλαγή στή γραφή του, μέ ἀποτέλεσμα τό πολύτομο «Βιβλίο τῶν ἐρωτήσεων». Τό ἔργο του μετά την ἐξορία ἀπό τήν Αἴγυπτο ἀντικατοπτρίζει μιά συνείδηση βαθιά συγκλονισμένη ἀπό τήν ἄγρια πραγματικότητα τοῦ Ἄουσβιτς. Τό ἔργο του παρουσιάζει μιά βαθειά αἴσθηση μελαγχολίας καί μιάν ἔντονη αἴσθηση ὅτι ὁ ἐβραῖος δημιουργήθηκε καί πάντα μένει στήν ἐξορία. Στό ἔργο του ὑπογραμμίζει ἐπίσης τή σημασία τοῦ καλωσορίσματος στούς ἀλλοδαπούς, θέμα κεντρικό στό τελευταῖο βιβλίο του «Τό βιβλίο τῆς φιλοξενίας». Ἔγινε γάλλος πολίτης τό 1967, τήν ἴδια χρονιά πού ἔλαβε τήν τιμητική διάκριση νά εἶναι ὁ ἕνας ἀπό τους τέσσερις γάλλους συγγραφεῖς (μαζί με Sartre , Camus και Lévi-Strauss) πού παρουσίασε ἔργα του στήν Παγκόσμια Ἔκθεση τοῦ Μόντρεαλ. Τό 1972 βραβεύτηκε μέ τό Prix des Critiques, ἐνῶ τό 1987 τό Μεγάλο Ἐθνικό Βραβεῖο Ποίησης τῆς Γαλλίας (Grand Prix national de la poésie). Ἡ τελετή ἀποτέφρωσής του πραγματοποιήθηκε λίγες μέρες μετά τό θάνατό του (ἀπό καρδιακή προσβολή στό διαμέρισμά του ἐπί τῆς ὁδοῦ de l'Épée-de-Bois σέ ἡλικία 78 ἐτῶν), στο νεκροταφείο Père Lachaise.
**
Νομάς ἤ ναυτικός, πάντα, ἀνάμεσα στόν ξένο καί τόν ξένο, ὑπάρχει – θάλασσα ἤ
ἔρημος - ἕνας χῶρος ὁριοθετημένος ἀπό τόν ἴλιγγο στόν ὁποῖο ὁ ἕνας κι ὁ ἄλλος ἐνδίδουν.
Ταξίδι μές στό ταξίδι.
Περιπλάνηση μές στήν περιπλάνηση.
Ὁ ἄνθρωπος, κυρίως, μές στόν ἄνθρωπο, ὅπως ὁ πυρήνας στόν καρπό, ἤ οἱ
κόκκοι ἅλατος
στόν ὠκεανό.
Κι ὅμως εἶναι ὁ καρπός. Κι ὅμως εἶναι ἡ θάλασσα.
*
Εἶμαι σιωπηλός. Ἀναρωτιέμαι, χάρη στήν ἀναδρομή πού κάνω, τώρα, στή ζωή μου,
ἄν αὐτό τό ἔντονο πάθος γιά σιωπή δέν ἔχει τήν ἀπαρχή του στή δυσκολία πού, πάντα,
μοῦ ἀνῆκε, νά μέ νιώθω ἀπό κάθε τόπο.
Πρίν γνωρίσω τήν ἔρημο, ἤξερα πώς ἦταν τό σύμπαν μου. Μόνο ἡ ἄμμος
μπορεῖ ν’ ἀκομπανιάρει
μιά λέξη βουβή ὥς τόν ὁρίζοντα.
Γράφοντας στήν ἄμμο, ἀκούγοντας μιά φωνή πέρα ἀπό τόν χρόνο, τά ὅρια χάνονται.
Φωνή βίαιη τοῦ ἀνέμου ἤ, ἀκίνητη, τοῦ ἀγέρα, αὐτή ἡ φωνή σοῦ ἀντιστέκεται. Αὐτό
πού ἀναγγέλει εἶναι ἐκεῖνο πού σοῦ ἐπιτίθεται ἤ σέ συντρίβει. Λόγια ἀβυσσαλέων
βυθῶν τῶν ὁποίων δέν εἶσαι παρά ἡ ἀκατάληπτη ἀντάρα∙ ἡ ἠχητική ἤ
ἡ ἀνήκουστη παρουσία.
Ἄν χρειαζόταν μιάν εἰκόνα τοῦ Τίποτα, ἡ ἄμμος θά μᾶς τήν παρεῖχε.
Κονιορτός τῶν δεσμῶν μας. Ἔρημος τῆς δικῆς μας Μοῖρας.
