*Πρώτη δημοσίευση της συνέντευξης στο diastixo.gr
Η συλλογή διηγημάτων Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ της Ίνγκα Ζολούντε αντικατοπτρίζει διαφορετικά στιγμιότυπα της ζωής σε αστικές και αγροτικές περιοχές της Λετονίας. Το θέμα του θανάτου είναι το κεντρικό ζήτημα που πραγματεύεται. Οι ιστορίες της Λετονής συγγραφέως αντανακλούν έντονα την ατμόσφαιρα της Ευρώπης του 21ου αιώνα και καθιστούν αυτήν τη συλλογή ένα από τα σημαντικότερα πεζογραφήματα που εκδόθηκαν στη Λετονία τα τελευταία χρόνια. Για το βιβλίο της, η συγγραφέας τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης 2011. Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου της στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Βακχικόν, η Ίνγκα Ζολούντε μιλά για την έμπνευση, τη δημιουργία, τη λογοτεχνία.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Το βιβλίο σας “Παρηγοριά για το δέντρο του Αδάμ” είναι πλέον διαθέσιμο στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Βακχικόν. Πώς αισθάνεστε που μπορείτε τώρα να επικοινωνήσετε αυτό το κομμάτι της δουλειάς σας με το ελληνικό αναγνωστικό κοινό;
Νιώθω χαρούμενη και ανυπομονώ να κρατήσω το βιβλίο στα χέρια μου! Αυτό το βιβλίο είναι κατά κάποιο τρόπο ένα σημαντικό βιβλίο για μένα, ενώ έχω γράψει δέκα βιβλία, το τελευταίο που μόλις τελείωσα ήταν ένα μνημειώδες έργο των τελευταίων πέντε χρόνων - μια βιογραφική νουβέλα για τον κλασικό Λετονό συγγραφέα Τζάνις Πόρουκς (1871 -1911). Τα βιβλία, μετά την έκδοσή τους, ζουν τη δική τους ζωή. Ελπίζω ότι αυτό δεν είναι το μόνο βιβλίο που θα ταξιδέψει στην Ελλάδα. Θα ήθελα πολύ να συναντήσω τους Έλληνες αναγνώστες μου μια μέρα.
Θα θέλατε να μας πείτε για το ταξίδι της δημιουργίας του βιβλίου σας; Από πού αντλήσατε την έμπνευσή σας;
Αυτό είναι το πιο προσωπικό μου βιβλίο. Το έγραψα έχοντας κατά νου μερικούς από τους πιο κοντινούς ανθρώπους στη ζωή μου, που πέθαναν. Ξεκινώντας από τον παππού μου, του οποίου την κηδεία παρακολούθησα ως κορίτσι. Συνειδητοποίησα ότι δεν θα συναντηθούμε ποτέ ξανά, ότι δεν μπορούμε να προχωρήσουμε, να μεγαλώσουμε και να γεράσουμε στη σχέση μας, επειδή αυτή τερματίζεται. Και υπήρχαν τόσα πολλά πράγματα που δεν θα μπορούσα ποτέ πια να του πω. Έτσι εφηύρα αυτό το βιβλίο ως μέσο για να συνεχίσουμε τις ιστορίες, τις συζητήσεις, τις αναμνήσεις μας, να είμαστε μέρος της ζωής του άλλου. Ή μια ιστορία για τον πατριό μου και το θάνατό του από καρκίνο. Τη θλίψη της μητέρας μου. Και την εμπλοκή μου και την θλίψη μου επίσης, αν και οι σχέσεις μας ήταν περίπλοκες και ποτέ δεν διορθώθηκαν πραγματικά. Βλέπετε, το γράψιμο είναι μια μορφή επικοινωνίας για μένα - μπορεί να είμαι λιγότερο ευάλωτη ως ομιλήτρια, αλλά το γράψιμο είναι μέσο έκφρασης. Η γραφή είναι πραγματικά μια μορφή ύπαρξης για εμένα. Υπάρχει επίσης μια ιστορία για το πώς με προσέγγισε μία διάσημη Λετονή καλλιτέχνιδα υφαντουργίας, της οποίας ο γιος πιστεύεται ότι δολοφονήθηκε. Αυτή η καλλιτέχνης, η μητέρα του νεαρού άνδρα με το παράξενο όνομα Πάουλς Πάουλς που τελικά τον οδήγησε να ονομαστεί Ούλις, με πλησίασε για να γράψω την ιστορία του. Βρέθηκα έτσι βυθισμένη σε αυτή την προηγουμένως άγνωστη ιστορία. Η αρχική μου ιδέα για την συλλογή ήταν να είναι ένα βιβλίο που θα εξερευνά το θέμα του θανάτου. Κατά κάποιο τρόπο είναι μια συλλογή από ελεγείες. Φαίνεται μάλλον ανόητο τώρα, καθώς ήμουν τότε ένα νεαρό κορίτσι χωρίς εκτεταμένο ιστορικό γνώσης και προβληματισμού για το θέμα εκτός από προσωπικά συναισθήματα απώλειας και πένθους, αλλά, από την άλλη πλευρά, αυτό το βιβλίο έγινε σημείο αναφοράς για τον πρόσωπικό μου λόγο προβληματισμού πάνω στο ζήτημα. Όλοι πρέπει να συμβιβαστούμε με τον θάνατο. Νιώθω ότι ξεκίνησα την κατάλληλη στιγμή!
Οι ιστορίες σας συνδέουν κατά κάποιο τρόπο το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Γιατί κάνατε αυτήν την επιλογή;
Μερικές από τις ιστορίες αντικατοπτρίζουν την πραγματική εμπειρία του παρελθόντος. Και μερικές είναι προσθήκες από τους προβληματισμούς και τη φαντασία μου. Αλλά το θέμα του θανάτου είναι πάντα παρόν, είτε πρόκειται για το παρελθόν, το παρόν ή το μέλλον. Ήταν, είναι και θα είναι επίκαιρο θέμα.
Τι θέλατε να πείτε στους αναγνώστες σας όταν γράφατε αυτό το βιβλίο;
Αυτό το βιβλίο είναι περισσότερο μια επικοινωνία μεταξύ του εαυτού μου και των ανθρώπων που “έφυγαν”. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, οικείες συζητήσεις. Ήθελα επίσης να εξερευνήσω το θέμα από διάφορες οπτικές γωνίες. Υπάρχει επίσης μια σατιρική ιστορία: “Μια ταπεινή πρόταση: Διαλογή”, η οποία γράφτηκε κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας σοβαρής οικονομικής κρίσης που είχε μεγάλο αντίκτυπο και στη Λετονία. Αυτή η ιστορία είναι κατά κάποιον τρόπο μια αναφορά στην “Σεμνή Πρόταση” του Σουίφτ, η οποία αναφέρεται σε ακραίες λύσεις για την πείνα. Οι ιστορίες είναι μάλλον διαφορετικές. Για παράδειγμα, το “Πριγκίπισσες από κιμωλία” αναφέρεται στις αναμνήσεις όταν ήμουν παιδί. Όταν ο σκύλος μας χτυπήθηκε από ένα αυτοκίνητο. Σίγουρα μπορείτε να φανταστείτε μια σχέση μεταξύ ενός παιδιού και του κατοικίδιου του. Ο σκύλος διασώθηκε και επέζησε, έπρεπε να φορέσει γύψο και δεν μπορούσε να περπατήσει, αλλά έζησε για άλλα δέκα περίπου χρόνια, ωστόσο ήταν τραγωδία όταν συνέβη. Δεν ήταν μόνο ένας σκύλος, αυτά είναι θεμελιώδεις εμπειρίες ενός ατόμου, οι οποίες καθορίζουν την αντίληψη και τη σχέση με ορισμένες εμπειρίες. Με αυτόν τον τρόπο, αυτό το βιβλίο αφορά περισσότερο τη ζωή, στην πραγματικότητα. Και πώς συνδέομαι εγώ ή οι αφηγητές με τις εμπειρίες της ζωής και πώς τις καθορίζουν. Από την άλλη πλευρά, έγραψα αυτό το βιβλίο επίσης ως μια εξερεύνηση με τη μορφή διήγησης, ακολουθώντας μια πορεία προς την τέχνη. Στην πραγματικότητα, κάθε βιβλίο μου είναι μια εξερεύνηση και πρόκληση. Μπορεί να έχω μια ιδέα πού μπορεί να με οδηγήσει, αλλά μετά τα ευρήματα κατά τη διαδικασία της γραφής με εκπλήσσουν.
Έχετε τιμηθεί με το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το βιβλίο σας. Τι σημαίνει για εσάς αυτό το βραβείο;
Ήταν μεγάλη τιμή να λάβω ένα τέτοιο βραβείο. Είμαι πολύ ευγνώμων γι’ αυτό. Κυρίως εκτιμώ ότι οι λογοτεχνίες όλων των ευρωπαϊκών χωρών αναγνωρίζονται εξίσου. Στην πραγματικότητα έρχονται στο φως, τραβούν την προσοχή και συστήνονται μεταξύ τους. Αυτό βλέπω ως κύριο επίτευγμα. Για συγγραφείς σχετικά μικρών γλωσσών (η λετονική γλώσσα ομιλείται από περίπου 2 εκατομμύρια ανθρώπους στη Λετονία) είναι ουσιώδες να αναγνωρίζεται η γλώσσα και ο πολιτισμός.
Ποια κοινωνικοπολιτικά ζητήματα σε τοπικό ή παγκόσμιο επίπεδο θα λέγατε ότι επηρεάζουν ιδιαίτερα τη λετονική λογοτεχνία και πιθανώς τη δική σας γραφή;
Η Λετονία επηρεάζεται από τα ίδια παγκόσμια ζητήματα με κάθε άλλο μέρος του κόσμου. Υπάρχει πάντα λογοτεχνία που σχετίζεται με αυτά τα θέματα - γιατί υπάρχει πάντα κάποιος που ασχολείται με αυτά. Είμαστε τυχεροί που έχουμε τόσους και διαφορετικούς συγγραφείς, έτσι που καλύπτονται όλα τα σημαντικά θέματα! Τα θέματα με τα οποία έχω ασχοληθεί κάποια στιγμή στα γραπτά μου περιλαμβάνουν την κλειτοριδεκτομή, τις τεχνολογικές εξελίξεις, τις σχέσεις Λετονίας-Ρωσίας, την αιμομιξία, την πολιτική σάτιρα, τους σύγχρονους και αρχαίους μύθους, διάφορα ιστορικά γεγονότα κ.λπ. Ωστόσο, τείνω να πιστεύω ότι τα πιο σημαντικά ζητήματα λαμβάνουν χώρα μέσα μας κι όχι έξω, είτε μιλάμε για την τοπική, είτε για την παγκόσμια κλίμακα.
Πώς νιώθετε για τη σύγχρονη πραγματικότητα στον χώρο της λογοτεχνίας;
Όλα βρίσκονται στη διαδικασία συνεχούς εξέλιξης και η λογοτεχνία δεν αποτελεί εξαίρεση. Δεν είναι ούτε καλό, ούτε κακό. Η λογοτεχνία αναπτύσσεται και αλλάζει, το βλέπω ως κάτι φυσικό. Η σύγχρονη κατάσταση της πραγματικότητας δεν σημαίνει μοναδικά προβλήματα - τα μεγάλα ερωτήματα που απασχολούν έναν άνθρωπο, συμπεριλαμβανομένου ενός αναγνώστη και ενός συγγραφέα, παραμένουν τα ίδια, ανεξάρτητα από τις φανταχτερές πραγματικότητες που διακοσμούν το υπόβαθρο μας.
