Το απριλιανό πραξικόπημα του 1967 μέσα από τα μάτια του μαθητή γυμνασίου, Τόλη.
..............................................
...Οι θείοι υποστήριζαν τους βασιλείς, τον Παύλο, τη Φρειδερίκη και τον Κωνσταντίνο, ενώ ο γιατρός συνεχώς τους κατέκρινε. Όταν μάλιστα κέρδισε τις εκλογές η Ένωση Κέντρου και ο Παπανδρέου έφτιαξε την κυβέρνησή του, οι συγκρούσεις και οι τσακωμοί πολλαπλασιάστηκαν και οξύνθηκαν, με επίκεντρο το Παλάτι, τον Παπανδρέου, τον υπουργό άμυνας κι υπονομευτή του, Γαρουφαλιά, και τον αποστάτη πρωθυπουργό Αθανασιάδη-Νόβα. Ο Λάκωνας θείος Μήτσος καταφερόταν οργισμένος εναντίον του υπουργού παιδείας Παπανούτσου, της μαλλιαρής δημοτικής και της μεταρρύθμισής του, που ο Τόλης τη γνώριζε, μιας και ήταν μαθητής του γυμνασίου και τον αφορούσε. Καθόταν παράμερα, σιωπηλός σε μια γωνία και παρακολουθούσε όλος αυτιά τις αντιπαραθέσεις τους, λίγο ανήσυχος για τον πατέρα του γιατί συνήθως μιλούσε μόνος εναντίον όλων και εκνευριζόταν πολύ. Μετά από μερικά χρόνια θα συνέχιζε κι ο ίδιος την οικογενειακή και πατρική παράδοση των πολιτικών αντιδικιών, λογομαχώντας με όσους είχαν, κατά τη γνώμη του, επιβλαβείς για την Ελλάδα απόψεις…
Η χώρα βρισκόταν συνέχεια σε προεκλογική περίοδο. Όταν o Tόλης περνούσε μετά το σχόλασμα από την κεντρική πλατεία της Φιλαδέλφειας, έβρισκε τον κόσμο σε μεγάλο αναβρασμό και ένταση. Στην πλατεία Πατριάρχου υπήρχαν τρία μεγάλα καφενεία που ήταν τα στέκια των τριών κομμάτων, της δεξιάς, του κέντρου και της αριστεράς αντίστοιχα. Και στα τρία γινόντουσαν πυρετώδεις συζητήσεις μεταξύ των θαμώνων. Και στα πεζοδρόμια παρακολουθούσες λογομαχίες μεταξύ των αντρών. Οι διερχόμενοι σταματούσαν να ακούσουν ή να πάρουν μέρος στις κουβέντες και τις αντιπαραθέσεις. Ο Τόλης παρακολουθούσε τι γινόταν εντυπωσιασμένος και ανήσυχος. Τα λεωφορεία έκαναν συχνά απεργία και αυτό επέτεινε την απορρύθμιση και τις διαφωνίες. Ομάδες αριστερών οικοδόμων ξεκινούσαν για να πάνε να διαδηλώσουν στο κέντρο της Αθήνας.
Όταν άρχισαν τα λεγόμενα Ιουλιανά και οι αποστασίες πρωτοκλασάτων στελεχών της Ενώσεως Κέντρου υποκινούμενες από το Παλάτι, δηλαδή όταν διορίζονταν απ’ τον βασιλιά συνέχεια νέοι πρωθυπουργοί και μετά «έπεφταν», οι κόντρες μεταξύ των συγγενών διαφορετικής παράταξης αυξήθηκαν και οξύνθηκαν. Εχθρότητα και ανασφάλεια κατέλαβαν τους ανθρώπους. Οι τσακωμοί για τον νόμιμο πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, για την ανατροπή του και τους πρωθυπουργούς της αποστασίας, έγιναν μέρος της καθημερινότητας και εντάθηκαν. Οι ίδιοι που μάλωναν μεταξύ τους, ένιωθαν φοβισμένοι από τους καυγάδες τους, απειλημένοι, είχαν πια χάσει τη σιγουριά που ένιωθαν πριν. Η κολοβωμένη από το βασιλιά κοινοβουλευτική δημοκρατία δεν κατάφερνε να εξελιχθεί και ν’ αναπτυχθεί. Οι ακροδεξιοί ήσαν σε επαγρύπνηση κι ετοιμότητα.
Κι έτσι κάποιο ξημέρωμα τα τανκς των στρατιωτικών βγήκαν στους δρόμους… Όλη η οικογένεια στήθηκε δίπλα στο ραδιόφωνο και άκουγε έντρομη εκείνες τις μεταλλικές, ψυχρές κι απάνθρωπες φωνές που ανήγγειλαν την επανάσταση. Από το ανήσυχο και δυσοίωνο ύφος του πατέρα του, ο Τόλης κατάλαβε πως έγινε κάποια ανεπανόρθωτη συμφορά… Από του λοιπού θα έπρεπε να ζήσει, όσο πιο καλά μπορούσε, μέσα στη ζοφερή τρομοκρατία της δικτατορίας, στην ανελευθερία. Δεν ήταν μεγάλος, μα δεν ήταν και τόσο μικρός ώστε να μην καταλάβει τι συνέβαινε. Και να μην ήθελε, του το διατυμπάνιζαν τα στρατιωτικά εμβατήρια που ακούγονταν συνεχώς και οι πανταχού παρόντες αναγεννώμενοι από τη φωτιά φοίνικες που τους φυλούσε ένας ένοπλος στρατιώτης. Στις αριστερές οικογένειες των φίλων του, του Γρηγόρη και της Ντίνας, του Γιαννάκη και του Βασίλη, επικρατούσε ο φόβος κι η ανησυχία. Αφού έγινε το πραξικόπημα, μερικούς γείτονες, τον κύριο Μπιτσαξή και τον κύριο Λεοντιάδη, την επόμενη μέρα τους συνέλαβαν και τους μάντρωσαν στο ανοιχτό γήπεδο ποδοσφαίρου της ΑΕΚ, υπό φύλαξη. Κοιμόντουσαν εκεί τη νύχτα, μαζί με πολλούς άλλους ανθρώπους κάποιας ηλικίας, μέσα στο κρύο αγιάζι… Ποιος ήξερε τι χειρότερο τους περίμενε; Οι γυναίκες των φυλακισμένων στο γήπεδο, στέκονταν την ημέρα γύρω από την ΑΕΚ με σακούλες με φαγητά, ρούχα και κουβέρτες για να τα προωθήσουν στους ανθρώπους τους, που ξεροστάλιαζαν στον αγωνιστικό χώρο. Τη νύχτα, η αστυνομία και οι στρατιώτες τις έδιωχναν.
Στη γειτονιά επικρατούσε μια δηλητηριώδης ατμόσφαιρα ανασφάλειας. Η μητέρα του Βασίλη είπε στα δυο παιδιά της πως η καταπίεση ήταν σκληρή κι ανελέητη, και αυτά το μετέφεραν στον Τόλη και στους άλλους φίλους τους. Το νέο καθεστώς έστελνε ορισμένους γνωστούς τους στην εξορία, σε απομονωμένα νησιά… Όσους άφησαν να ξαναγυρίσουν στα σπίτια τους τούς είχαν υπό επιτήρηση, υπό παρακολούθηση. Αυτό που στεναχωρούσε τον Τόλη ήταν πως οι δεξιοί θείοι του είχαν πάρει το μέρος των συνταγματαρχών και επαινούσαν την επανάσταση γιατί έσωσε την Ελλάδα από το χάος.
.............................................................................
Μα και στο γυμνάσιο η ατμόσφαιρα είχε αλλάξει. Πετάχτηκαν στα σκουπίδια κάποια κατανοητά και θελκτικά βιβλία στη δημοτική που είχε φέρει ο σοφός υπουργός παιδείας Παπανούτσος, προσιτές μεταφράσεις αρχαίων και βιβλία ιστορίας.
Το χουντικό υπουργείο Παιδείας αποφάσισε και εφάρμοσε τον διαχωρισμό των αγοριών από τα κορίτσια στα γυμνάσια, για να μην αποπροσανατολίζουν και αποπλανούν τα μεν τα δε… Αυτή η απόφαση απομόνωσε τα αγόρια από τα κορίτσια.
Βλεπόντουσαν πια μονάχα στο σχόλασμα και στα φροντιστήρια, όσοι πήγαιναν. Δημιουργήθηκε σταδιακά μια απομάκρυνση μεταξύ τους, αποξένωση και αδυναμία επικοινωνίας. Τα αγόρια της παρέας έβλεπαν πλέον τα κορίτσια από μακριά, με το κιάλι. Έγιναν ακόμη πιο συνεσταλμένα και δειλά απέναντί τους. Το ίδιο ίσχυε και για τα κορίτσια, που ψύχραναν αισθητά, κι έγιναν σχεδόν απρόσιτα.
Διορίστηκαν σε όλα τα γυμνάσια της Φιλαδέλφειας άτεγκτοι, χουντικοί διευθυντές. Στο μάθημα της έκθεσης τους έβαζαν διαρκώς να αναπτύσσουν εθνικιστικά και ορθόδοξα χριστιανικά θέματα. Ο Τόλης δεν κατόρθωνε καθόλου να γράψει καλές εκθέσεις γιατί δεν μπορούσε να υποστηρίξει αυτές τις ιδέες και γι' αυτό κατέφευγε, μηχανικά, σε μια τυποποιημένη γραμμή ανάπτυξης.
Στο γυμνάσιό τους διορίστηκε γυμνασιάρχης ένας αντιδραστικός, χουντικός θεολόγος, γλοιώδης και κάπως παλαβός. Τους ζάλιζε συνέχεια με τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό, το αδιάκοπα επαναλαμβανόμενο σύνθημα «Ελλάς Ελλήνων χριστιανών» και τα επιτεύγματα της στρατιωτικής επανάστασης. Ο Τόλης δεν έβλεπε γύρω του κανένα επίτευγμα πλην του φόβου… Ο γυμνασιάρχης είχε μανία με τον συχνό εκκλησιασμό των μαθητών. Παρ’ όλα αυτά, τους άρεσε να χάνουν το μάθημα και, στριμωγμένοι όρθιοι στην εκκλησία, να κουβεντιάζουν συνεχώς χαμηλόφωνα, να κάνουν αστεία και να πειράζουν τον μπροστινό τους.
Άλλη λόξα του γυμνασιάρχη τους ήταν το κοντό στρατιωτικό κούρεμα. Όσοι είχαν λίγο μαλλάκι στο κεφάλι τους τον εξόργιζαν και του θύμιζαν τους τεντιμπόηδες και τους κακόφημους ροκάδες κι οπαδούς των Μπιτλς! Κάθε δεύτερη εβδομάδα έκανε εφόρμηση σε όλες τις τάξεις, διαδοχικά. Έμπαινε με το χάρακα προτεταμένο και κατευθυνόταν προς όσους είχαν λίγο μαλλί. Με ένα σαρκαστικό, επιθετικό και γελοίο ύφος στο φαρδύ, γουρουνίσιο πρόσωπό του, πλησίαζε τον μαθητή και ανακάτευε με το χάρακα το μαλλί του. Ύστερα τον πετούσε έξω. Οι προσβλητικές κοροϊδίες του ήταν τόσο ενοχλητικές που ο περήφανος Τόλης αρκετές φορές έβγαινε μόνος του από την αίθουσα, πριν ο γυμνασιάρχης του ανακατέψει τα μαλλιά με τον χάρακα.
Πήγαινε στον μικρασιάτη, κοντόχοντρο κουρέα του και του έλεγε τον πόνο του όσο αυτός τον κούρευε με τη χοντρή μηχανή, για να μπορέσει την επομένη να επανέλθει στην τάξη. Ίσως ο καλοκάγαθος κουρέας κατά βάθος να επιδοκίμαζε την έμπνευση του θεολόγου, που αύξαινε τις δουλειές του. Όμως ο Τόλης είχε ως πρότυπα τους Μπιτλς και τους Ρόλινγκ Στόουνς που είχαν μακριά μαλλιά σε ένδειξη αντισυμβατικότητας και αμφισβήτησης, τις οποίες υιοθετούσε ολόψυχα.
Ορισμένοι ανοιχτόμυαλοι φιλόλογοι και ιστορικοί που δίδασκαν στο γυμνάσιο και το λύκειο πριν τη δικτατορία, μετατέθηκαν και σκορπίστηκαν σε διάφορες περιοχές της επαρχίας. Απέμειναν στο γυμνάσιο λιγοστοί δημοκρατικοί προοδευτικοί καθηγητές, φιμωμένοι μα συμπαθείς. Ήταν συνήθως παραγκωνισμένοι, περιθωριοποιημένοι φιλόλογοι που τους έδιναν να διδάσκουν μόνο το υποτιμημένο μάθημα της ιστορίας...
