Συνέντευξη στον Ιωσήφ Αρνές
Συνομιλήσαμε με τον συγγραφέα Τάσο Ψάρρη με αφορμή την έκδοση της ποιητικής του συλλογή "Είκοσι λεκτικά σχέδια πάνω σε πίνακες του Μπρέγκελ" (2020).
Τι είναι εκείνο που σας ωθεί να γράφετε;
Μια απροσδιόριστη εσωτερική ανάγκη να δημιουργήσω κάτι που να είναι δικό μου και ταυτόχρονα να εντάσσεται σε όλο τον κόσμο. Επίσης η επιθυμία να συντονιστώ με την οικουμενική αλυσίδα της τέχνης, την οποία θεωρώ κλειδί για την ανακάλυψη της προσωπικής αλήθειας. Τέλος, και επίσης πολύ σημαντικό για μένα, η συγγραφή μού επιτρέπει να αξιοποιώ με ευχάριστη οδύνη τις αυταπάτες μου μέσω της συγκέντρωσης, της τακτοποίησης και της σχηματοποίησης γνώσεων, συναισθημάτων, ιδεών και εμπειριών.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για εσάς να καταφέρετε να εκφράσετε τη σκέψη σας πάνω στο χαρτί;
Είναι δύσκολο γιατί οι στόχοι είναι κάθε φορά και υψηλότεροι. Δηλαδή αυτό που μπορώ να κάνω εύκολα ή αυτό που έχω ήδη κάνει, έχει περιέλθει πλέον σε αχρηστία, δεν με ενδιαφέρει. Η βελτίωση απαιτεί δυσκολία. Είναι προϋπόθεση για να πέτυχω αυτό που θέλω. Επιπλέον, επειδή η σκέψη αλλάζει συνεχώς κατά τη διάρκεια της συγγραφής, τα γνώριμα μονοπάτια δεν βοηθούν. Χρειάζεται να διερευνήσω νέες προσεγγίσεις.
Ποιες είναι οι επιρροές σας;
Οι επιρροές μου προέρχονται από όλο το φάσμα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, σύγχρονης και κλασικής. Κυρίως της κλασικής. Θα εστίαζα τον πυρήνα τους στον Σαίξπηρ και τον Χέλντερλιν. Η ποιητική αντίληψη του Χέλντερλιν ειδικότερα αποτελεί αποκάλυψη για μένα, κυρίως σε ό,τι αφορά τον τρόπο με τον οποίο το υποκειμενικό στοιχείο του ατόμου συλλαμβάνει το υποκειμενικό στοιχείο του κόσμου και εντάσσεται σε αυτό.
Ποια θεματολογία κρατεί τον κυρίαρχο ρόλο στα έργα σας;
Οτιδήποτε τέμνει οριζόντια και κάθετα την ύπαρξη. Τίποτα δεν μπορεί να εξαιρεθεί. Οι μικρές και μεγάλες λεπτομέρειες που υπάρχουν αλλά δεν φαίνονται. Αν ήθελα όμως να το συγκεκριμενοποιήσω, θα έλεγα πως για μένα οι απαντήσεις στα μεγάλα ερωτήματα της ζωής, αν υπάρχουν, βρίσκονται κυρίως στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπλέκονται οι διάφορες μορφές της ανθρώπινης δημιουργίας με τις καθημερινές μας ενέργειες και σκέψεις.
Πείτε μας λίγα λόγια για το βιβλίο σας.
Το βιβλίο προσεγγίζει ποιητικά είκοσι πίνακες του μεγάλου Φλαμανδού ζωγράφου της Αναγέννησης Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου. Είναι μια απόπειρα συνδιάλεξης μεταξύ ποίησης και ζωγραφικής. Άλλωστε, ένας πίνακας είναι πάντα ένα ποίημα και το αντίστροφο. Οι αφετηρίες είναι ίδιες. Ο Μπρέγκελ απεικονίζει έναν κόσμο πολλά από τα συστατικά τού οποίου έχουν πλέον εκλείψει. Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αυτά τα συστατικά με το πλέον γονιμοποιό μέσο, εκείνο της ποίησης. Με οποιοδήποτε άλλο μέσο το εγχείρημα γίνεται υπεκφυγή. Στοιχεία όπως η επαφή με τη φύση, ο ιδεαλισμός του απλού ανθρώπου, η αγνότητα της ψυχής, η ευτυχία μέσα στη θλίψη, η επίμονη διατήρηση της ελπίδας, αναδεικνύονται με τον φακό της χρονικής απόστασης, αποκαθαρμένα από το σημασιολογικό και κοινωνιολογικό τους περιεχόμενο. Η ελεγειακή δύναμη του Μπρέγκελ, οι βιβλικές και βουκολικές αναφορές, οι μεταφυσικές συνδηλώσεις, η ωμότητα, όλα αυτά επιτρέπουν την αναστύλωση της καθαρής ποιητικής πράξης, η οποία βασίζεται στην αρμονική σύνθεση μεταξύ εικόνας, ήχου και αίσθησης.
Συγγραφέας γεννιέσαι ή γίνεσαι;
Βασική προϋπόθεση για να γίνει κάποιος συγγραφέας είναι να έχει ένα έμφυτο χάρισμα που δεν αφορά μόνο την ικανότητα χειρισμού του γραπτού λόγου αλλά καλύπτει ένα ευρύτερο φάσμα χαρακτηριστικών όπως φαντασία, ευρηματικότητα, δίψα για γνώσεις, φιλομάθεια, περιέργεια, ανησυχία, ακόμα και εσωστρέφεια. Χωρίς αυτό το προαπαιτούμενο δεν μπορείς να γίνεις συγγραφέας. Άρα υπό αυτή την έννοια, γεννιέσαι. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι αν το διαθέτεις θα γίνεις και συγγραφέας. Σε καμία περίπτωση. Δεν αρκεί. Χρειάζονται πολλά ακόμα εφόδια που τα αποκτά κανείς σε βάθος χρόνου και με συνεχή ενασχόληση με το αντικείμενο. Είναι απαραίτητα για να αναπτυχθεί στη συνείδηση αυτό το δυναμικό πλέγμα δημιουργικότητας που απαιτεί η λογοτεχνία.
Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον τομέα της λογοτεχνίας τι θα ήταν αυτό;
Πρώτον, την εκπαίδευση. Αν δεν κάνω λάθος στα ελληνικά πανεπιστήμια δεν υπάρχει ούτε ένα τμήμα συγκριτικής λογοτεχνίας. Αυτό τα λέει όλα. Δεύτερον, την απαγκίστρωσή της από τα γρανάζια κάθε είδους πολιτικών και κομματικών σκοπιμοτήτων. Τρίτον, τον τρόπο αντιμετώπισης των νέων ανθρώπων που έχουν ή πιστεύουν ότι έχουν θέση στον χώρο του βιβλίου και οι οποίοι συνήθως κρίνονται με μη λογοτεχνικά-συγγραφικά κριτήρια από ανθρώπους που πολλές φορές δεν έχουν θέση στον χώρο του βιβλίου.
Έχετε επόμενα συγγραφικά σχέδια;
Σχέδια υπάρχουν πάντα, που άλλοτε υλοποιούνται και άλλοτε όχι. Αυτή τη στιγμή βρίσκομαι στη διαδικασία της συγγραφής ενός νέου μυθιστορήματος.
