Γράφει η Λεύκη Σαραντινού
Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον για την ιστορία των Βαλκανιών έχει αναζωπυρωθεί και πληθώρα βιβλίων που αφορούν την ιστορία τους κυκλοφορούν στο εμπόριο. Στα περισσότερα από αυτά γίνεται εκτενής και λεπτομερή αναφορά στην ιστορία κάθε μίας από τις βαλκανικές χώρες χωριστά, σπανίως όμως θίγεται η θέση των Βαλκανίων ως σύνολο στην ευρωπαϊκή αλλά και την παγκόσμια ιστορία.
Αυτό το κενό έρχεται να αναπληρώσει το βιβλίο του ιστορικού από το Χάρβαρντ Άντριου Γουάχτελ. Στο εν λόγω πόνημα δεν θα βρούμε αναφορές στην ιστορία κάθε βαλκανικής χώρας χωριστά, αλλά, αντιθέτως, μία επισκόπηση της ιστορίας των Βαλκανίων ως σύνολο από την προϊστορική εποχή μέχρι και το τέλος του εικοστού αιώνα.
Ως Βαλκανικές ορίζονται οι χώρες της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Αλβανίας, της Κροατίας, της Σερβίας, του Μαυροβουνίου, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, της Βόρειας Μακεδονίας, της νότιας Ρουμανίας, της Κροατίας της Σλοβενίας, αλλά και της Βόρειας Ρουμανίας και της Νότιας Ουγγαρίας. Τα Βαλκάνια, με συνεχή κατοίκηση από το 40.000 π.Χ., αποτέλεσαν ένα πελώριο χωνευτήρι ιδεών και πολιτισμών και διατήρησαν τον πολυεθνικό τους χαρακτήρα μέχρι και τα τέλη του εικοστού αιώνα. Υπήρξαν δηλαδή το σταυροδρόμι πέντε πολιτισμών, του αρχαιοελληνικού, του ρωμαϊκού, του βυζαντινού, του οθωμανικού, αλλά και του πολιτισμού της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Τα βορειοδυτικά Βαλκάνια δέχτηκαν κυρίως την επίδραση του ρωμαιοκαθολικισμού, ενώ τα νοτιοανατολικά της ορθοδοξίας.
Σήμερα πλέον η αλλοτινή βαλκανική ποικιλομορφία κοντεύει πια να ισοπεδωθεί κάτω από τον οδοστρωτήρα που λέγεται Ευρώπη. Τα Βαλκάνια μετατρέπονται σήμερα σε Νοτιοανατολική Ευρώπη, έστω και αν η αλλαγή και ο εκσυγχρονισμός συντελούνται με πολύ αργούς ρυθμούς. Αυτή είναι τουλάχιστον η άποψη του Γούαχτελ, την οποία υποστηρίζει εμφανώς στον πρόλογο και στο τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου του.
Τελευταίο προπύργιο αυτής της πελώριας πολυπολιτισμικότητας που χαρακτήριζε τα Βαλκάνια, ήταν η ενωμένη Γιογκοσλαβία, προτού καταρρεύσει και αυτή υπό το βάρος του εισαγόμενου στην περιοχή εθνικισμού κατά τα τέλη του 19ου αιώνα.
Το βιβλίο, εκτός από τις αρχικές εισαγωγές, των επιμελητών της σειράς, αλλά και του ίδιου του συγγραφέα, χωρίζεται σε πέντε μεγάλα κεφάλαια, κάθε ένα από τα οποία εξετάζει μία περίοδο της ιστορίας των Βαλκανίων: την προϊστορία και την αρχαία ιστορία της περιοχής, την ιστορία τους κατά τον Μεσαίωνα -περίοδος κατά την οποία το μεγαλύτερο μέρος των Βαλκανίων ανήκε στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, την περίοδο κυριαρχίας των Οθωμανών στην περιοχή, από τον ύστερο, δηλαδή Μεσαίωνα, μέχρι και τον 19ο αιώνα και, τέλος, τον αιώνα των εθνικισμών -δηλαδή τον 19ο- και τον εικοστό αιώνα. Ακολουθούν σημειώσεις, ένα κατατοπιστικό χρονολόγιο, ευχαριστίες και η παράθεση της βιβλιογραφίας, συνοδευόμενη από ένα πολύ χρήσιμο ευρετήριο.
Το θετικό του βιβλίου είναι ότι θα μας επιτρέψει να δούμε τα Βαλκάνια ως σύνολο και ως έναν ενιαίο πολιτισμικά χώρο. Αποτελεί, επομένως, ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό πόνημα σχετικά με το πώς επέδρασαν τα Βαλκάνια στην ευρωπαϊκή αλλά και την παγκόσμια ιστορία.
