photo © Kyle Loftus
Γράφει ο Θεόδωρος Σούμας
Σε αυτό το κείμενο δεν αναφερόμαστε στους επιφανέστερους των νέων Ελλήνων σκηνοθετών, τους Γ. Λάνθιμο, Γ. Οικονομίδη, Αργ. Παπαδημητρόπουλο, Π. Κούτρα, Αγγ. Φραντζή, Αθ. Τσαγκάρη, κ.α. του σύγχρονου ελληνικού και weird σινεμά, αλλά σε μια επόμενη, δεύτερη σειρά σκηνοθετών.
Ο Σύλλας Τζουμέρκας αφηγείται τις μυθοπλασίες του με μη γραμμικό και αποσπασματικό τρόπο, δίνοντας αρχικά στο θεατή ένα μπερδεμένο κουβάρι που του το ξεμπερδεύει σταδιακά. Στην πρώτη ταινία του Χώρα προέλευσης (2010) το παρακάνει ως προς τα πρόσωπα της μυθοπλασίας: Ο θεατής χρειάζεται πολλή ώρα για να καταλάβει ποιος είναι ποιος και τι κάνει. Το αφηγηματικό τοπίο αργεί να ξεδιαλύνει.
Στο Η έκρηξη (2014) απλά παίζει με το μοντάζ και τη μετακίνηση της αφήγησης στο χρόνο: μια πηγαίνει προς τα πίσω και μια προς τα εμπρός, αλλά οι χαρακτήρες είναι ευτυχώς κατανοητοί. Το θετικό του είναι πως ασχολείται με το κοινωνικό περιβάλλον και τα προβλήματά του, πως οι ιστορίες του αναφέρονται στη σύγχρονη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα.
Πετυχημένο είναι και Το θαύμα της θάλασσας των Σαργασσών, που σκηνοθέτησε το 2019, ένα αστυνομικής υφής, λυρικό κοινωνικό φιλμ με ηρωίδα μια ιδιότυπη αστυνομικό (για δεύτερη φορά με την πολύ καλή Αγγελική Παπούλια), το οποίο εκτυλίσσεται στην αδιεξοδική, χωρίς ορίζοντες κι ανοίγματα, φτωχή πολιτιστικά επαρχία, στο Μεσολόγγι.
Ο πολλά υποσχόμενος, ταλαντούχος, Μπάμπης Μακρίδης είναι ένας ενδιαφέρων, πρωτότυπος, στυλίστας και ατμοσφαιρικός σκηνοθέτης που γύρισε δύο αξιόλογα φιλμ σε σενάρια που έγραψε με τον Ευθύμη Φιλίππου, σεναριογράφο του Λάνθιμου. Το L, το 2011, και κυρίως τον πολύ καλό και βραβευμένο Οίκτο (2018), ζοφερό, ατμοσφαιρικό, αλλόκοτο, ένα ιδιόμορφο, ιδιοσυγκρασιακό ψυχογράφημα που σε μπάζει σε ένα παράξενο, ψυχαναγκαστικό κλίμα... Σκηνοθέτησε, επίσης, το πολύ ενδιαφέρον και στοχαστικό, ποιητικό και δημιουργικό ντοκιμαντέρ Όρνιθες (ή πώς να γίνεις πουλί), το 2020, το οποίο βγήκε πρόσφατα στις αίθουσες.
Ο Φίλιππος Τσίτος γύρισε το 2001, στη Γερμανία, το My sweet home, με θέμα τους μετανάστες, και στην Ελλάδα, το 2008, την κεφάτη, εύθυμη σάτιρα, Ακαδημία Πλάτωνος. Το 2011 γύρισε το γλυκόπικρο, χαμηλότονο, «καουρισμακικό» τρόπον τινά φιλμ Άδικος κόσμος. Ο Άδικος κόσμος είναι ένας κλαυσίγελος, μια ειρωνική ντραμεντί πάνω σε έναν αστυνομικό που θέλει να κάνει πάντα το ηθικά σωστό μα καταφέρνει να τα θαλασσώσει (κάνει ακούσιο φόνο εκ παραδρομής). Μετά θα ξαναβγεί από αυτήν την αδιεξοδική κατάσταση χάρη στον έρωτα, δηλαδή συναντούμενος στα μισά του δρόμου με μια ωραία καθαρίστρια που υπήρξε μάρτυρας του φόνου του! Το τελευταίο φιλμ του Τσίτου, που περιστρέφεται γύρω από χαρακτήρες losers, έχει αισθητικό ήθος κι ευγένεια, δηλαδή σκηνοθετικό στυλ. Και είναι τρυφερό, μελαγχολικό, αστείο και μινιμαλιστικό, κοινωνικό και συνάμα σουρεαλιστικό σε ένα πετυχημένο κράμα.
Ο στυλίστας Αλέξανδρος Αβρανάς, με εικαστικές καταβολές που περνούν στο κινηματογραφικό έργο του, σκηνοθέτησε το 2008 το ιδιαίτερα φροντισμένο από εικαστική άποψη, υπερστυλιζαρισμένο και αφαιρετικό Without. Το 2013 γύρισε το Miss Violence, δυνατή, ερεβώδη και σοκαριστική ταινία για την ενδοοικογενειακή, ψυχολογική, σωματική και σεξουαλική βία που κρύβεται πίσω από την καλογυαλισμένη βιτρίνα της ελληνικής αγίας οικογένειας, ταινία που βραβεύθηκε και διακρίθηκε ιδιαίτερα στο Φεστιβάλ Βενετίας. Σε πρώτη προσέγγιση μπορούμε να ορίσουμε το Miss Violence ως ένα οικογενειακό δράμα, σκηνοθετημένο ταυτοχρόνως παγερά, ρεαλιστικά και ελλειπτικά, σε μια εύθραυστη ισορροπία. Το Miss Violence είναι στιβαρό, με ισχυρό, τολμηρό σενάριο και στερεή σκηνοθεσία, που ελέγχει επίμονα το χώρο του διαμερίσματος της οικογένειας των κρυμμένων σεξουαλικών εγκλημάτων, καθορίζοντας αυστηρά την έκφραση της βίας και τα περάσματα από δωμάτιο σε δωμάτιο, μέσα από πόρτες και λογιών-λογιών περάσματα στο χώρο, μέσα και έξω από το σπίτι, παντού όπου καραδοκεί η απειλή. Ο Αβρανάς, δημιουργώντας μια ασφυκτική ατμόσφαιρα, κατορθώνει να φτιάξει μια εφιαλτική και πνιγηρή ταινία. Παρουσιάζει αμείλικτα και ψυχρά την αδυσώπητη εφαρμογή της πειθαρχίας και την οικογενειακή σεξουαλική βία του παππού-πατέρα αφέντη-βιαστή-προαγωγού-τέρατος, τη σκληρή επιβολή της στα υποχρεωμένα, εξαναγκασμένα να υπακούσουν μέλη της οικογένειάς του, ιδίως τα πειθαναγκασμένα παθητικά θηλυκά, που εκπορνεύει ή βιάζει. Στο διαμέρισμα της οικογένειας του παππού κυριαρχεί η απόλυτη τάξη και η σιωπή. Το φιλμ είναι αποκαλυπτικό -με όλες τις έννοιες-, σκληρό και ηθικά προκλητικό. (Ο Αβρανάς, στα πλαίσια της παγερότητάς του, εκθέτει ψυχικά τα παιδιά-ηθοποιούς και την πιθανή, μελλοντική ψυχολογική εξέλιξή τους, βάζοντάς τα να ασκούν βία το ένα στο άλλο κ.λπ.).
Το 2016 σκηνοθέτησε τη διεθνή παραγωγή True crimes με τον Τζιμ Κάρεϊ. To 2017 γύρισε το ελληνικό φιλμ Love me not, ένα ακόμη βίαιο, ανελέητο, ψυχρό και προκλητικό, οικογενειακό, ψυχολογικό θρίλερ.
Αξιοσημείωτα φιλμ σκηνοθέτησε κι ο Στράτος Τζίτζης, τα 45 m2 (2010), Σώσε με (2001), Καύση, (2015), Night Out (2018), αλλά και την εμπορική κωμωδία Η αγάπη είναι ελέφαντας (2000), πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους. Οι ταινίες του 45 m2 και Σώσε με είναι οι πιο πετυχημένες, συμπαθητικές, ευαίσθητες κι εκφραστικές που έφτιαξε, με ηρωίδες σύγχρονες γυναίκες της Αθήνας, ταινίες που αντανακλούν τα αντίστοιχα κοινωνικά και γυναικεία ζητήματα, τη σχέση της σημερινής γυναίκας με την πόλη, την εργασία της, τον έρωτα, τη μοναξιά και τον αγώνα της για την υλική επιβίωση, την αξιοπρέπεια, την αγάπη και τη ζωή.
Η Ελίνα Ψύκου είναι καλή, δραστήρια, ρεαλιστής σκηνοθέτις, η οποία δημιούργησε τις αξιοπρόσεκτες αφηγηματικές μυθοπλασίες Η αιώνια επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά (2013) και το Ο γιος της Σοφίας (2016). Το σινεμά της αφήνει ένα ξεχωριστό, ζωντανό και εναργές αποτύπωμα, σταράτο, εκφραστικό, αντιπροσωπευτικό των κοινωνικών ζητημάτων και ειλικρινές.
Ο σκηνοθέτης και μουσικός Αλέξανδρος Βούλγαρης (The Boy) έχει γυρίσει ενδιαφέροντα φιλμ: Κλαις; (2003), για τη σύγχρονη νεολαία του millenium, Ροζ (2006), πάνω στη σχέση συμπάθειας ενός νέου με ένα κοριτσάκι, Νήμα (2016), για τη φυλακισμένη επί δικτατορίας, αντιστασιακή μητέρα του· και το αισθησιακό Winona (2019), για τέσσερις ωραίες κοπέλες στην ακρογιαλιά. Σκηνοθέτησε ακόμη το Γυμναστήριο (2020), βασισμένο σε 17 μονολόγους και το ατελέσφορο πειραματικό φιλμ Χιγκίτα (2012).
Ενδιαφέρουσες ταινίες έχουν, επίσης, κάνει, ανάμεσα στους σύγχρονους και νέους σκηνοθέτες, ο Γιώργος Κωνσταντάτος (Luton, 2013, Μικρά όμορφα άλογα, 2020), ο Αλέξης Αλεξίου (Ιστορία 52, 2008, Τετάρτη 04:45, 2014)· η Ευαγγελία Κρανιώτη με δύο ποιητικά δημιουργικά ντοκιμαντέρ (Exotica, Erotica, etc, 2015, Obscuro Barroco, 2018), η Εύα Στεφανή με τα μεγάλου μήκους, cinéma-direct (“άμεσο κινηματογράφο”) ντοκιμαντέρ Μέρες και νύχτες της Δήμητρας Κ. (2021) και Mόνο άνδρες (2019), το μεσαίου μήκους ντοκιμαντέρ άμεσου κινηματογράφου Λουόμενοι (2008), το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ μεσαίου μήκους Δημήτρης Παπαϊωάννου (2012), το πειραματικό και ποιητικό μεσαίου μήκους Ακρόπολις (2001), η Ελισάβετ Χρονοπούλου (Μικρή Άρκτος, 2015, Ο Αννίβας προ των πυλών, 2011, και Ένα τραγούδι δεν φτάνει, 2003)· ο Κύπριος Ηλίας Δημητρίου (Fish 'n' chips, 2011, SMAC, 2015), ο Πάνος Καρκανεβάτος (Μεταίχμιο, 1995, Χώμα και νερό, 1999, Καλά κρυμμένα μυστικά – Αθανασία, 2008, Όχθες, 2014), ο Δημήτρης Κουτσιαμπασάκος (Ύψωμα 33, 1998, Ο γιος του φύλακα, 2006, Daniel ’16, 2020, και τα ντοκιμαντέρ Ο μανάβης, 2013, Ηθοποιοί: Ημερολόγιο σπουδής, 2014, Σιωπηλός μάρτυρας, 2016, Ο Ηρακλής, ο Αχελώος και η Μεσοχώρα, 2019), η Κωνσταντίνα Βούλγαρη (Valse sentimental, 2007, Συγχαρητήρια στους αισιόδοξους;, 2012), ο Γιάννης Φάγκρας (Πες στη Μορφίνη ακόμα την ψάχνω, 2001, Forget me not, 2013), ο Γιώργος Γεωργόπουλος (Tungsten, 2010, Δεν θέλω να γίνω δυσάρεστος αλλά πρέπει να μιλήσουμε για κάτι πολύ σοβαρό, 2019, το υπό παραγωγή Πολύ κοριτσίστικο όνομα το Πάττυ), ο Κώστας Χαραλάμπους (Αγάπη στα 16, 2004, Δεμένη κόκκινη κλωστή, 2011), ο Γιώργος Γκικαπέππας (Η πόλη των παιδιών, 2012, Silent, 2015), Αθανάσιος Καρανικόλας (Στο σπίτι, 2014, και ορισμένες γερμανικές παραγωγές, Echolot, 2013, Elli Makra, 2007), η Σοφία Εξάρχου (Park, 2016, και το υπό προπαραγωγή Animal, 2021) και η Στέλλα Θεοδωράκη (σκηνοθέτησε πειραματιζόμενα φιλμ Παρά λίγο, παρά πόντο, παρά τρίχα, 2002, Ricordi mi, 2009, Ημερολόγιο αμνησίας, 2012, Ελεύθερο θέμα, 2018, και ντοκιμαντέρ, Από το μοναδικό στο πολλαπλό, 1993, Σαν όνειρο πρωινό, 2005).
Ακόμη, ο Χρήστος Νίκου (με τα βραβευμένα Μήλα, 2020), ο Στιβ Κρικρής (The Waiter, 2018), Γιάννης Βεσλεμές (Νορβηγία, 2014), ο Τζώρτζης Γρηγοράκης (Digger, 2020), ο Έκτορας Λυγίζος (Το αγόρι τρώει το φαγητό του πουλιού, 2012), ο Ζαχαρίας Μαυροειδής (Απόστρατος, 2019), o Φωκίων Μπόγρης (Πρόστιμο, 2021), ο Δημήτρης Μπαβέλλας (Η αναζήτηση της Λώρα Ντουράντ, 2021), η Τζάνις Ραφαηλίδου (Kala Azar, 2021), ο Γιάννης Σακκαρίδης με τα Amerika Square (2017) και Wild Duck (2013), ο Σωτήρης Τσαφούλιας με το αστυνομικό μυστηρίου Έτερος εγώ (2016), η Ρηνιώ Δραγασάκη (Cosmic Candy), η Ζακλίν Λέντζου (Σελήνη, 66 ερωτήσεις), κ.α.
