Ο Ρούντολφ Μάρκου (Rudolf Marku) είναι Αλβανός ποιητής, μυθιστοριογράφος, μεταφραστής και δοκιμιογράφος. Έχει εκδώσει έντεκα βιβλία ποίησης και πέντε μυθιστορήματα. Ήταν ο πρώτος που μετέφρασε, μεταξύ άλλων, τους Σαπφώ, Τ.Σ. Έλιοτ, Έζρα Πάουντ, Κωνσταντίνο Καβάφη, Γ.Χ. Ώντεν, Τζ. Ουγκαρέτι στην αλβανική γλώσσα. Η τελευταία ποιητική συλλογή του Εσωτερικοί κύκλοι έχει αναγνωριστεί ως μία από τις σημαντικότερες συλλογές που έχουν εκδοθεί ποτέ στην αλβανική γλώσσα και πλέον είναι διαθέσιμη στα ελληνικά, σε μετάφραση του Πέτρου Τσερκέζη, από τις εκδόσεις Βακχικόν. Γι’ αυτήν μας μιλά στη συνέντευξη που ακολουθεί και ακόμη για την ψυχή της ποίησης.
Πρώτη δημοσίευση: Book Press
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Η ποιητική σας συλλογή «Εσωτερικοί κύκλοι/Rrathë të brendashkruar» κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν. Πώς νιώθετε που μπορείτε να επικοινωνήσετε πλέον την ποίησή σας στους Έλληνες αναγνώστες;
Η έκδοση στην ελληνική γλώσσα είναι ένα όνειρο που όλοι οι συγγραφείς του κόσμου περιμένουν να γίνει πραγματικότητα. Είναι σαν το όνειρο της επιστροφής στο πατρικό σου σπίτι, ανεξάρτητα από το σε ποια γωνιά του κόσμου ζεις, γιατί όλοι οι συγγραφείς αυτού του κόσμου είναι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, παιδιά του Ομήρου, του Αισχύλου, του Σοφοκλή, παιδιά των ελληνικών μύθων, παιδιά των μύθων των Αργοναυτών και του Οδυσσέα. Δεν είναι τυχαίο ότι ένας από τους πιο γνωστούς ποιητές της Αλβανικής Αναγέννησης, ο Ναΐμ Φρασέρι, τελείωσε την ποιητική του καριέρα μεταφράζοντας την Ιλιάδα! Ένας Ρωμαίος συγγραφέας όπως ο Οβίδιος, στην πραγματικότητα, είναι τυπική περίπτωση ποιητή με «καταγωγή» από τους ελληνικούς μύθους, όπως και χιλιάδες άλλοι συγγραφείς του κόσμου. Γι' αυτό νιώθω ότι είναι μεγάλο προνόμιο που ένα από τα ποιητικά μου βιβλία μεταφράστηκε και εκδόθηκε στην Ελλάδα.
Το βιβλίο σας φέρνει στο μυαλό μια ποιητική γέφυρα χρόνου που συνδέει τους «ανθρώπους» από το πιο αρχαίο παρελθόν τους έως το πιο μακρινό μέλλον τους. Ως δημιουργός τι ήταν αυτό που προσπαθούσατε να επικοινωνήσετε με τους αναγνώστες ενώ «χτίζατε» αυτή τη συλλογή;
Κάθε λογοτεχνικό έργο είναι μια υπενθύμιση ότι όλοι οι άνθρωποι ζουν τη ζωή τους με οδηγό το Spiritus Mundi. Κοιτάζοντας την αλβανική ποίηση, παρατηρώ πώς ο πρώτος ποιητής της γλώσσας μας, ο Peter Budi, έχει απροσδόκητες ομοιότητες με τον Γάλλο ποιητή Francois Villon, χωρίς να γνωρίσει ποτέ τα έργα του. Υπάρχουν πάντα ομοιότητες μεταξύ συγγραφέων που δεν έχουν ποτέ γνωρίσει ο ένας τα έργα του άλλου. Κάποτε ένας μεγάλος ποιητής επέμενε ότι ήταν επηρεασμένος κυρίως από τα βιβλία που δεν έχουν γραφτεί ακόμα! Στη λογοτεχνία όλων των χωρών, μπορείτε να βρείτε ασυνείδητες επιρροές από την παγκόσμια λογοτεχνία που δεν είχατε διαβάσει ποτέ πριν. Στα γνωστά ποιήματά του, ο Πέτερ Μπογκντάνι, ο δεύτερος παλαιότερος συγγραφέας της αλβανικής γλώσσας, έγραψε για τις Σίβυλλες έναν αιώνα αργότερα από τη δημιουργία των τοιχογραφιών του Μιχαήλ Άγγελου με τις Σύβιλλες στην Καπέλα Σιξτίνα του Αγίου Πέτρου, στη Ρώμη. Η ποίηση διδάσκει τη μνήμη: Ο Όμηρος, η Σαπφώ, ο Κάτουλλος, ο Σαίξπηρ και ο Θερβάντες είναι δικοί μας σύγχρονοι.
Το συγκεκριμένο βιβλίο έχει αναγνωριστεί ως μία από τις σημαντικότερες ποιητικές συλλογές που έχουν εκδοθεί στην αλβανική γλώσσα. Πως αισθάνεστε όταν το ακούτε αυτό;
Η αλβανική λογοτεχνία έχει μια παλιά παράδοση στην ποίηση. Όπως και η ελληνική λογοτεχνία. Όταν ακούω να μιλάνε για την Ελλάδα, το μυαλό μου αμέσως πηγαίνει στη Σαπφώ, τον Θεόκριτο, τον Καβάφη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Παλαμά, τον Εγγονόπουλο, τον Σικελιανό… Η αλβανική ποίηση έχει μεγάλο αριθμό ποιητών, δυστυχώς άγνωστων στον κόσμο, των οποίων η ποίηση τιμά τον πολιτισμό και την πολιτιστική ταυτότητα της χώρας τους.
Έχετε αφιερώσει το δημιουργικό κομμάτι της ζωής και της δουλειάς σας στις λέξεις. Θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας πότε και πώς βρήκατε το δρόμο σας προς την ποίηση και τη συγγραφή;
Η ποίηση έρχεται στoν δημιουργό της με διαφορετικούς τρόπους. Σε μένα ήρθε μέσω της ανάγνωσης από τα πρώτα χρόνια της παιδικής μου ηλικίας και μέσα από την ιστορία. Η επαρχιακή πόλη όπου γεννήθηκα, η Λέζα, είναι μια πολύ παλιά πόλη, γεμάτη από ερείπια αρχαίων αρχαίων πολιτισμών, του ιλλυρικού, του ελληνικού, του ρωμαϊκού. Με τα νομίσματα του Πύρρου της Ηπείρου εγώ και οι φίλοι μου κάποτε αγοράσαμε παγωτό από τον μοναδικό πλανόδιο πωλητή στην πόλη! Τα αρχαιολογικά νομίσματα εξακολουθούσαν να ισχύουν ως νομίσματα στα παιδικά μας χρόνια! Ο τάφος του εθνικού μας ήρωα Σκεντέρμπεη, ήταν μόλις 300 μέτρα μακριά από το σπίτι των γονιών μου. Όταν ήμασταν μικροί παίζαμε με ρωμαϊκά σπαθιά και κρανία! Όλα αυτά δημιούργησαν μία σουρεαλιστική, μαγική και τραγική ατμόσφαιρα, πιο κοντά στην σημαντική ποίηση και λογοτεχνία! Νομίζω ότι η παιδική ηλικία έχει μεγάλη επιρροή στους μελλοντικούς συγγραφείς! Ως Αλβανός, είμαι γέννημα των βουνών και των ακτών, επομένως η ποίησή μου κλητεύει γοργόνες και λύκους. Κατά τη διάρκεια της ζωής μου βρέθηκα πολλές φορές αντιμέτωπος με τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη της λογοκρισίας και της κοινοτοπίας. Όχι κακή εμπειρία για έναν άνθρωπο που ονειρεύεται να γίνει ποιητής!
Η προσωπική σας ιστορία σίγουρα επηρεάστηκε από την ιστορία της χώρας σας όπως αυτή εκτυλισσόταν παράλληλα. Ποιες ήταν αυτές οι εμπειρίες που διαμόρφωσαν και επηρέασαν βαθιά την ποίησή σας;
Αν και το πρώτο χρέος του ποιητή πρέπει να είναι στη φαντασία του, θα ήταν απάνθρωπος αν δεν ανταποκρινόταν σε τραγικά γεγονότα της εποχής του, χρησιμοποιώντας μια συμπονετική αλλά μη συναισθηματική φωνή. Η Αλβανία είναι μια χώρα ακόμα στο σταυροδρόμι της ιστορίας, και νομίζω ότι η ποίησή της πρέπει να έχει διαύγεια και ειλικρίνεια.
Δώδεκα ποιητικές συλλογές, έξι μυθιστορήματα, μετάφραση μεγάλων ποιητών του κόσμου, ένα βιβλίο με δοκίμια. Τι σας κρατάει σε δημιουργική κίνηση;
Είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση. Είχα στιγμές που δεν μπορούσα να γράψω ούτε έναν στίχο. Μάλλον ήταν καταθλιπτικοί καιροί, από αυτούς κατά τους οποίους συσσωρεύεις συνεχώς τον δημιουργικό χρόνο για το μέλλον. Μου αρέσει να πιστεύω ότι τίποτα δεν πάει χαμένο. Ακόμη και στον τάφο δεν χάνονται όλα!
Τι είναι η ποίηση για εσάς προσωπικά;
Αν ένα ποίημα δεν έχει διαλύσει την ψυχή σου, δεν έχεις βιώσει την ποίηση, συνήθιζε να επιμένει ο Έντγκαρ Άλαν Πόε.
Πώς βλέπετε τον ρόλο της ποίησης σήμερα; Τι πιστεύετε ότι μπορεί να μας προσφέρει;
Νομίζω ότι ποτέ δεν κάναμε περισσότερο λάθος από τώρα, που μια σύγχρονη Εκάβη προβλέπει τον θάνατο της ποίησης, λόγω της ανάπτυξης της τεχνολογίας, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, του Facebook, του Instagram κ.λπ. Μάλλον ανήκω στην επίμονη παλιά σχολή, αλλά παρόλα αυτά, πιστεύω ότι όσο η ψυχή ενός ανθρώπου είναι ζωντανή, η ποίηση θα συνεχίσει να γράφεται και να διαβάζεται. Στο τέλος της ημέρας, δεν είναι ο διάβολος που επινόησε την ψυχή!
