Γράφει η Λεύκη Σαραντινού
Το Κυπριακό αποτελεί ακόμη, πενήντα χρόνια μετά, μία χαίνουσα πληγή για τη χώρα μας. Οι μαρτυρίες των επιζώντων εξακολουθούν να συγκινούν μέχρι σήμερα, τα ερωτηματικά παραμένουν πολλά και οι ερμηνείες των ιστορικών για τα γεγονότα πολλές φορές αντικρουόμενες.
Πλήθος βιβλίων, καθαρά ιστορικών, αλλά και ιστορικών μυθιστορημάτων έχει γραφτεί για τα τραγικά εκείνα γεγονότα του θέρους του 1974 στη Μεγαλόνησο στην πεντηκονταετία που μεσολάβησε μέχρι σήμερα. Το παρόν πόνημα όμως δεν μοιάζει με τα προηγούμενα, αφού σε αυτό περιλαμβάνονται τριάντα διηγήματα που γράφτηκαν με αφορμή την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Την επιμέλεια του τόμου έκανε, για άλλη μία φορά ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, ενώ το βιβλίο αυτό φαίνεται ότι αποτελεί τη "συνέχεια", κατά κάποιον τρόπο κι άλλων βιβλίων με διηγήματα από την Ελληνοεκδοτική, τα οποία αφορούν τις χαμένες πατρίδες, όπως η συλλογή διηγημάτων για τη Σμύρνη που εκδόθηκε σχετικά πρόσφατα.
Η αλήθεια είναι ότι εμάς τους Έλληνες πάντοτε θα μας συγκινεί οτιδήποτε αφορά τις «χαμένες πατρίδες» μας από τη Σμύρνη και τη Κωνσταντινούπολη, μέχρι και την Κύπρο και τον Πόντο. Διότι οι πληγές της προσφυγιάς μένουν πάντοτε ανοιχτές και δεν κλείνουν ποτέ. Αυτό ακριβώς αποδεικνύουν και τα διηγήματα του παρόντος τόμου που αναδεικνύουν τα «ευαίσθητα» θέματα των βαρβαροτήτων που διαπράχθηκαν τότε, των σκοτωμών, των βιασμών και των αγνοουμένων, όπως και τις μνήμες των επιζώντων που δεν λησμονούν ποτέ, αλλά, αντιθέτως, ζουν για να θυμούνται.
Οι περισσότεροι από τους συγγραφείς του τόμου έλκουν την καταγωγή τους από την Κύπρο. Επομένως, κάποια από τα διηγήματα του τόμου περιλαμβάνουν και αφηγήσεις αυτόπτων μαρτύρων και κάποια άλλα είναι γραμμένα στο παραδοσιακό κυπριακό ιδίωμα, κάτι που μας βάζει αυτομάτως στο κατάλληλο κλίμα. Πολλά από αυτά αφηγούνται από την πλευρά των απλών, καθημερινών ανθρώπων που έζησαν από κοντά την εισβολή τα γεγονότα με αρκετή ακρίβεια. Οι αγνοούμενοι, το δράμα των προσφύγων και οι πρώην αγαπημένοι γείτονες που μετατράπηκαν σε εχθρούς εν μία νυκτί. Η ζωή των ανθρώπων, όπως και να’χει, τόσο των Ελλήνων όσο και των Τούρκων, άλλαξε διά παντός μετά από τον Αττίλα. Οι «χαμένες πατρίδες», όπως η Κερύνεια και η Αμμόχωστος, έχουν, φυσικά την τιμητική τους στα διηγήματα αυτά.
Άλλα διηγήματα "παρακολουθούν" τα γεγονότα με κάποια χρονική απόσταση και οι άνθρωποι που πρωταγωνιστούν σε αυτά βλέπουν τα τραγικά συμβάντα με την εκ των υστέρων γνώση που έχουν αποκομίσει οι άνθρωποι του σήμερα. Κάποιοι από τους χίλιους πεντακόσιους περίπου αγνοούμενους μπόρεσαν τελικά να επιστρέψουν κοντά στις οικογένειές τους, άλλοι αγνοούνται ακόμη.
Η ποικιλία αυτή, σε ό,τι αφορά το ακριβές σκηνικό και το χρονικό πλαίσιο των διηγημάτων αποτελεί και το δυνατό σημείο του βιβλίου. Οι αφηγηματικοί τρόποι παρουσιάζουν επίσης μεγάλη ποικιλομορφία. Άφθονοι διάλογοι, πρωτοπρόσωπη και τριτοπρόσωπη αφήγηση, περιγραφή, εσωτερικός μονόλογος και άλλα πολλά μας δίνουν το ιδιαίτερο στίγμα καθενός από τους εξέχοντες συγγραφείς του τόμου.
Αξίζει να σημειωθεί επίσης ότι αντί για πρόλογο, τη φορά αυτή συμπεριλήφθη στην έκδοση ένα σύντομο, μα διαφωτιστικότατο ιστορικό σημείωμα το οποίο υπογράφει ο Ελληνοκύπριος πολιτικός Τάκης Χατζηδημητρίου. Οπωσδήποτε η ανάγνωσή του προσφέρει τις απαραίτητες πληροφορίες τις οποίες ενδεχομένως θα αναζητούσαν οι αναγνώστες σχετικά με το θέμα.
