Γράφει η Λεύκη Σαραντινού
O τρόπος με τον οποίο ο γνωστός ιστορικός Nial Ferguson μας αφηγείται την Ιστορία είναι πραγματικά μοναδικός. Σε όλα του τα βιβλία ασχολείται με θέματα που αφορούν τη Δύση και την ευρωπαϊκή ιστορία, τόσο οικονομικά, όσο κοινωνικά και πολιτιστικά, τα οποία τα εξετάζει πάντοτε σφαιρικά, από όλες τις πλευρές. Στο νέο του πόνημα, που τιτλοφορείται «Καταστροφές, Μαθήματα ιστορίας για τη Δύση», ο Ferguson, προσφέρει μία εκτεταμένη εξιστόρηση και ανατομία όλων των καταστροφών που έπληξαν την Ευρώπη, από την αρχαιότητα ως και τις μέρες μας, από πολέμους, λοιμούς και λιμούς, μέχρι σεσμούς, εκρήξεις ηφαιστείων και πλημμύρες.
Ο Ferguson αναλύει πρωτίστως τις αιτίες που οδήγησαν στις καταστροφές αυτές και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ακόμη και σε αυτές τις καταστροφές, για τις οποίες θεωρούμε ότι η αιτία τους είναι κατεξοχήν φυσική, -όπως για τους σεισμούς για παράδειγμα- τελικά αποδεικνύεται ότι η αιτία τους είναι περισσότερο ανθρωπογενής. Διότι μπορεί μεν τα αίτια των σεισμών να είναι φυσικά, όμως οι άνθρωποι είναι εκείνοι που επέλεξαν να κατοικούν στις πιο σεισμογενείς περιοχές του πλανήτη και μάλιστα με τη μεγαλύτερη δυνατή πυκνότητα. Το ίδιο ισχύει και για τα ηφαίστεια, εφόσον οι άνθρωποι είναι αυτοί που επιλέγουν να διαμένουν κατά κόρον δίπλα σε αυτά, αλλά και για τους λιμούς, οι περισσότεροι από τους οποίους, όπως της Αιθιοπίας και της Ουκρανίας, οφείλονται στην ανθρώπινη κακοδιαχείριση. Το ίδιο ισχύει και για τις πανδημίες και τους λοιμούς. Στη διαχείριση τέτοιων κρίσεων, όπως έγινε προσφάτως και με την πανδημία του κορωνοϊού, οι άνθρωποι φέρουν τη μέγιστη ευθύνη. Για την πανδημία αυτή μεγάλο μέρος της ευθύνης βαρύνει το κινεζικό κράτος και την καθυστερημένη αντίδρασή του. Τέτοιες πανδημίες, καταλήγει ο συγγραφέας, δεν θα είναι περίεργο να ξαναζήσουμε, εφόσον μάλιστα η επιλογή μας να κατοικούμε σε περιοχές παρθένες, δασικές, ολοένα και πιο κοντά στα ζώα, αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μετάδοσης ενός νέου μεταλλαγμένου ιού. Ο συγγραφέας αφιερώνει τον επίλογο του βιβλίου του στην εξέταση ενδεχομένων μελλοντικών κρίσεων.
Τα δέκα κεφάλαια του βιβλίου του εξετάζουν το νόημα του θανάτου για τους ανθρώπους, τους επαναλαμβανόμενους κύκλους καταστροφών και τις τραγωδίες, τις απρόβλεπτες καταστροφές που αποκαλούμε «γκρίζους κύκνους», αλλά και τον κόσμο των δικτύων, ο οποίος διευκολύνει τα μέγιστα τη διεύρυνση των διαφόρων καταστροφών. Ο συγγραφέας πιστεύει ότι, εξαιτίας της ανεκδιήγητης ανθρώπινης χαζομάρας, η οποία αρνείται, πολλές φορές, την πρόοδο της επιστήμης, ο άνθρωπος παραμένει, τελικά, αβοήθητος μπροστά στην επέλαση των μικροοργανισμών, κυρίως επειδή δεν μαθαίνει από τα ίδια του τα λάθη. Ακολούθως, εξετάζει την ψυχολογία της πολιτικής ανικανότητας, το πώς εμφανίζονται οι επιδημίες στα τραγούδια, τη φράκταλ γεωμετρία των καταστροφών, αλλά και τους λοιμούς και τις οικονομικές συνέπειές τους. Καταλήγει δε στην παραδοχή ότι ο δεύτερος ψυχρός πόλεμος, εκείνος μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας, είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός.
Εν κατακλείδι, επομένως, το νέο βιβλίο του Ferguson αποτελεί ένα ακόμη πολύ σημαντικό μάθημα ιστορίας για όλους εμάς που θέλουμε όχι μόνο να γνωρίζουμε τα ιστορικά γεγονότα, αλλά και να κατανοούμε σε βάθος τις αιτίες και τις συνέπειές τους.
