Η Γιλά Μοσάεντ γεννήθηκε στην Τεχεράνη το 1948. Έγραφε ποίηση από την παιδική της ηλικία. Στα 17 της έγραψε το πρώτο της βιβλίο. Μετά από σπουδές σε ΗΠΑ και Ιράν, εργάστηκε στην ιρανική ραδιοφωνία και τηλεόραση. Μετά την κατάληψη της εξουσίας από τον Χομεϊνί το 1979 έχασε τη δουλειά της και το 1986 έφυγε για τη Σουηδία. Άρχιζε να γράφει στα σουηδικά και το 1997 κυκλοφόρησε το πρώτο της βιβλίο. Έγινε μέλος της Σουηδικής Ακαδημίας στις 4 Οκτωβρίου 2018. Έχει γράψει δέκα ποιητικές συλλογές και δύο μυθιστορήματα στα φαρσί, οκτώ ποιητικές συλλογές και δύο θεατρικά στα σουηδικά. Έχει λάβει πολλά βραβεία στη Σουηδία και ένα στη Γαλλία.
Με αφορμή την παρουσία της στην Ελλάδα στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης και την κυκλοφορία του βιβλίου της Μου δίνεις την ελευθερία να μην ανήκω στα ελληνικά από τις εκδόσεις Βακχικόν, η Γιλά Μοσάεντ μιλά για την ποίηση και τον συμπαντικό της ρόλο.
Πρώτη δημοσίευση της συνέντευξης στο περιοδικό "Ο αναγνώστης"
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Η επιλογή ποιημάτων σας “Μου δίνεις την ελευθερία να μην ανήκω” είναι πλέον διαθέσιμη στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Βακχικόν. Πώς νιώθετε που μπορείτε να επικοινωνήσετε αυτό το κομμάτι του έργου σας με το ελληνικό αναγνωστικό κοινό;
Εύχομαι να διαβάσουν και να κατανοήσουν τα ποιήματά μου οι Έλληνες αναγνώστες. Το να μεταφέρω τον λόγο μου στην καρδιά αυτών που διαβάζουν τα ποιήματά μου είναι σαν όνειρο. Είμαι υπομονετική γι’ αυτό. Παίρνει χρόνο.
Ανήκουμε περισσότερο από ότι αντέχουμε;
Έτσι νομίζω. Γεννιόμαστε με αυτό. Ξεκινά από την αρχή της ζωής μας. Το να ανήκουμε σε κάτι και σε κάποιον μας δίνει ασφάλεια. Αυτό το συναίσθημα ξεκινά από τις μητέρες μας όταν είμαστε τόσο εξαρτημένοι από αυτές ως παιδία. Αργότερα λαχταρούμε να βρούμε σταθερό έδαφος για να σταθούμε. Εμπειρίες και αναμνήσεις συγκεντρώνονται στο μυαλό μας. Ο δικός μας πολιτισμός, η γλώσσα, οι παραδόσεις, οι τελετές, οι κανόνες ηθικών και άγραφων νόμων στις κοινωνίες μας μας κάνουν εξαρτημένους. Δεν είναι εύκολο να τα αρνηθεί κανείς. Κάνουμε τον εαυτό μας να είναι εξαρτημένος όλη την ώρα. Ακόμα κι αν είναι μια μικρή συνήθεια. Δημιουργούμε περισσότερη ελευθερία γύρω μας, αλλά βάζουμε νέα όρια στη ζωή μας.
Έχετε γράψει ποίηση και στα Φαρσί και στα Σουηδικά. Πώς νιώθετε να συνομιλούν οι δύο -γλωσσικά και από άποψη επιρροών- ποιητικοί εαυτοί σας;
Όταν γράφω στα περσικά, νιώθω ελεύθερη και είμαι κυρίαρχη των λέξεων. Στέκομαι πίσω από έναν ωκεανό από λέξεις και αναχώματα. Μπορώ να διαλέξω ό,τι θέλω. Αλλά όταν γράφω στα σουηδικά στέκομαι πίσω από μια πισίνα. Δεν έχω τόσα πολλά να φέρω στα ποιήματά μου. Δεν είναι επειδή αυτή η γλώσσα είναι φτωχή αλλά επειδή την έμαθα τόσο αργά στη ζωή μου. Δεν είχα χρόνο να μάθω περισσότερα. Ήρθα στη Σουηδία όταν ήμουν 38 ετών. Είναι πολύ αργά για να μάθεις μια νέα γλώσσα με τέλειο τρόπο. Αλλά κάνω ό,τι μπορώ για να αγγίξω τη γλώσσα με όλο μου το συναίσθημα. Δεν χρειάζεσαι χιλιάδες λέξεις για να εκφραστείς. Μπορείς να εκφραστείς και με 20 λέξεις αν είσαι καλός και τίμιος ποιητής.
Γράφετε από παιδί και υπήρξατε πολυγραφότατη. Τι ήταν αυτό που σας παρακινούσε;
Γεννήθηκα στο Ιράν επί βασιλείας του Σάχη. Θυμάμαι ότι ήμουν πολύ ευαίσθητη στο ζήτημα των φτωχών ανθρώπων. Είχαμε και έχουμε μία ταξική κοινωνία. Η συμπεριφορά των δικτατόρων είναι παντού η ίδια. Χωρίς δικαιοσύνη και ελεημοσύνη. Τώρα είναι χειρότερα. Ήμουν νέα και ο μόνος τρόπος που μπορούσα να δείξω την ενσυναίσθησή μου σε αυτούς τους ανθρώπους ήταν να γράφω. Δεν είχαμε καμία ευκαιρία να κάνουμε κριτική. Το δωμάτιο της ποίησης ήταν το μόνο ασφαλές καταφύγιο για να δείξω την αντίθεσή μου σε μία κρυφή γλώσσα και όπου ένιωθα ελεύθερη να εκφράσω τις σκέψεις μου. Μόνο έτσι οι μεγάλοι μας ποιητές έσωσαν το έργο τους ακόμη και από χιλιάδες χρόνια πριν. Ακόμα το άδικο σε όλο τον κόσμο αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Μου είναι αδύνατο να αγνοήσω και να μην αντιδράσω για τον πόλεμο, τους πωλητές όπλων, τον ρατσισμό και την πείνα. Μερικές φορές εύχομαι να ήμουν αγελάδα ή ψάρι. Αλλά η αγάπη είναι η μόνη παρηγοριά. Η αγάπη είναι πιο δυνατή από όλα τα άλλα. Η αγάπη μπορεί να μας σώσει και να μας οδηγήσει στην πραγματική ευτυχία και μειώνει τη δίψα μας για άσχημη και επιθετική συμπεριφορά.
Έχουν πει για εσάς ότι υμνείτε την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και την αγάπη. Πώς νιώθετε όταν υπηρετείτε την ποίηση;
Ζούμε σε έναν κόσμο διαφήμισης. Μας κάνουν τυφλούς και μας αναγκάζουν να μην βλέπουμε την πραγματικότητα. Για να μην ξέρουμε ότι τα εργοστάσια όπλων δουλεύουν και ο πόλεμος είναι συνεχής. Η αλήθεια είναι ο μόνος καθρέφτης στον οποίο πιστεύω. Η δικαιοσύνη είναι το όνειρό μου. Και η αγάπη είναι ένα όμορφο φόρεμα που ταιριάζει σε όλους.
Νιώθετε ποτέ ότι βιώνουμε μια κατάσταση -συμπαντικά θα έλεγα- στην οποία η ποίηση έχει πιο σημαντικό ρόλο να παίξει;
Ζούμε σε έναν κόσμο που τον οδηγεί η μυθοπλασία. Άρχισα να διαβάζω μυθιστορήματα όταν ήμουν 13 ετών. Αναγνώστρια πλήρους απασχόλησης. Σταμάτησα να διαβάζω μυθοπλασία πριν μερικά χρόνια. Δεν είναι πια ελκυστική. Δεν με παρασύρει. Μου αρέσει να ζω στον παρόντα χρόνο και να διαβάζω για την πραγματικότητα. Θέλω να διαβάζω για το τι συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο. Απλώς γι’ αυτό γράφω ποιήματα. Η ποίηση δεν μπορεί να λέει ψέματα. Πρέπει να είναι ειλικρινής για να φτάσει στην καρδιά του αναγνώστη. Νομίζω ότι ο κόσμος χρειάζεται περισσότερη ποίηση που να κραυγάζει. Ποιήματα που να λένε την αλήθεια περί υποκρισίας. Ποιητές που τολμούν να αποκαλύψουν το ψέμα. Η ποίηση στέκεται σε αθώες ψυχές και ποιητές. Είναι η ποίηση που μπορεί να αποδυναμώσει τους ανθρώπους. Χρειαζόμαστε την ποίηση περισσότερο από πριν. Η ποίηση μπορεί να κάνει μια τρύπα στον τοίχο του ψέματος. Οι λέξεις είναι το μόνο μέσο και το μόνο εργαλείο που έχουμε για να ξαναγράψουμε το νόημα της ύπαρξης μας σε αυτόν τον πλανήτη.
