Μεταφράζει η Ελένη Κατσιώλη
Με αφορμή την προβολή του ντοκιμαντέρ «Ουκρανία 1933: Ο Λιμός / Ukraine 1933: Seeds Of Hunger, 2022, Γαλλία» στη Δημόσια τηλεόραση, δίνουμε συμπληρωματικά στοιχεία, παραθέτοντας το άρθρο του Vadim Kuts γι’ αυτόν τον τεχνητό λιμό που εξόντωσε εκατομμύρια Ουκρανούς.
«Κεντρικό πρόσωπο του ντοκιμαντέρ είναι ο Γκάρεθ Τζόουνς, ένας νεαρός Ουαλός δημοσιογράφος, ο οποίος εισχωρεί παράνομα στην Ουκρανία τον Μάρτιο του 1933. Η περιοχή βιώνει έναν λιμό σε πρωτοφανή έκταση και αιτίες. Ο λιμός, που διατηρήθηκε μυστικός και αποφασίστηκε από τον Στάλιν, ήταν πολιτικός. Με την επιστροφή του, ο δημοσιογράφος αφυπνίζει τον κόσμο, αλλά τα ψέματα και η χειραγώγηση των Σοβιετικών θριαμβεύουν. Είναι μία ιστορία για τη δύναμη της έρευνας και του λόγου ενάντια στον κρατικό μηχανισμό. Είναι η ιστορία ενός εγκλήματος κι ενός μαζικού ψεύδους. (Ertflix)»
ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΟΥΚΡΑΝΙΑΣ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ 26.11.17
Цензор.НЕТ @Censor_Net /Η πολιτική της Ουκρανίας στο εξωτερικό
Ο ερευνητής που παρουσίασε στο ευρύ κοινό τα πρώτα καταιγιστικά στοιχεία για την πείνα στην ΕΣΣΔ πέθανε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στη Μογγολία το 1935.
Όπως αναφέρει το Censor.NET, για το θέμα αυτό γίνεται λόγος στο άρθρο «Μυστήριο παραμένει μετά από 76 χρόνια η δολοφονία του δημοσιογράφου Γκάρεθ Τζόουνς που αποκάλυψε τον μεγάλο Λιμό στην εφημερίδα Voice of America / Η φωνή της Αμερικής».
«Περπάτησα σε χωριά και σε 12 κολχόζ (συνεταιριστικά αγροκτήματα). Παντού ακουγόταν μια κραυγή. “Δεν υπάρχει ψωμί. Πεθαίνουμε...” Ταξίδεψα (κρυφά) στην περιοχή με το μαυρόχωμα που κάποτε ήταν η μήτρα των σιτηρών της Ρωσίας επειδή απαγορευόταν στους δημοσιογράφους να πάνε εκεί, να δουν με τα μάτια τους τι συμβαίνει...» - αυτά είναι τα λόγια από τη συνέντευξη Τύπου του Βρετανού δημοσιογράφου Γκάρεθ Τζόουνς στο Βερολίνο τον Μάρτιο του 1933. Ήταν μια από τις πρώτες ισχυρές αποδείξεις για την πείνα στην ΕΣΣΔ, η οποία στην ιστορία της Ουκρανίας και στην παγκόσμια ιστορία θα γινόταν γνωστή ως Γολοντόμορ.
Σχεδόν 80 χρόνια μετά από αυτή τη συνέντευξη Τύπου στο Βερολίνου, ο μικροανηψιός του, λόγιος-βιογράφος Νάιτζελ Κάουλι / Nigel Cowley, παρουσίασε στην Ουάσιγκτον βιβλία αφιερωμένα στη ζωή του Τζόουνς. Πιστεύει ότι η αλήθεια για τον λιμό στην ΕΣΣΔ στοίχισε τη ζωή στον συγγενή του, ο οποίος το 1935 πέθανε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στη Μογγολία.
«Μέχρι το 2001, δεν είχαμε ιδέα για τη σημασία των «σοβιετικών» άρθρων του Γκάρεθ. Γνωρίζαμε ότι έγραφε για τον λιμό στην ΕΣΣΔ, αλλά δεν ξέραμε πόσο σημαντικό ήταν αυτό το θέμα. Δεν σκεφτήκαμε καν την πιθανότητα να συνδέσουμε τα ημερολόγια για τον λιμό στην ΕΣΣΔ με τον θάνατό του, γιατί αυτός ο θάνατος θεωρήθηκε συνδεδεμένος με τους Ιάπωνες. Ωστόσο, μετά τη δημοσίευση των ημερολογίων στο διαδίκτυο, εκπρόσωποι της ουκρανικής κοινότητας μου έγραψαν και με ρώτησαν, αν επρόκειτο για τον θρυλικό Γκάρεθ Τζόουνς που αποκάλυψε τον μεγάλο λιμό! Αυτή ήταν μια βαθειά έκπληξη, είπε ο Cawley στο ακροατήριο του “National Press Club” της πρωτεύουσας της Αμερικής, και έτσι αρχίσαμε να εξετάζουμε προσεκτικά το έργο του Γκάρεθ στην ΕΣΣΔ».
Ακολουθούν οι παρουσιάσεις των ιστορικών ερευνών του Cowley: α) «Κάτι παραπάνω από έναν κόκκο αλήθειας: η βιογραφία του Γκάρεθ Τζόουνς», β) «Γκάρεθ Τζόουνς: Ο άνθρωπος που ήξερε πάρα πολλά» και 3) «Γκάρεθ Τζόουνς: Το περιστατικό της Μαντζουρίας».
Αυτές είναι πολυετείς έρευνες πάνω στο έργο του Βρετανού δημοσιογράφου, του πρώτου μισού της δεκαετίας του 1930, του αιώνα που ήταν το επίκεντρο της προπολεμικής πολιτικής δίνης.
Οι έρευνες του Cowley αναπαράγουν την εικόνα του Γκάρεθ, ενός πολλά υποσχόμενου διεθνιστή, ο οποίος, μετά την αποφοίτησή του από τα Πανεπιστήμια της Ουαλίας και του Κέμπριτζ το 1930, έγινε σύμβουλος διεθνών υποθέσεων του πρώην πρωθυπουργού της Μεγάλης Βρετανίας Λόιντ Τζόρτζ.
Στη διάρκεια των επόμενων τριών χρόνων, ο νεαρός διεθνιστής, ο οποίος μιλούσε άπταιστα ρωσικά, γερμανικά και γαλλικά, επισκέφθηκε τρεις φορές την ΕΣΣΔ και απέκτησε φήμη κορυφαίου ειδικού σε σοβιετικά ζητήματα. Μετά από κάθε επίσκεψη, ακολουθούσαν άρθρα σχετικά με την πορεία του σταλινικού πενταετούς σχεδίου, τα οποία δημοσιεύονταν σε κορυφαία έντυπα του κόσμου.
«Ήξερε πάρα πολλά. Είχε πρόσβαση σε έγγραφα της βρετανικής κυβέρνησης για τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, συναντιόταν με τους επικεφαλής της Βρετανικής Τράπεζας, είχε προσωπική γνωριμία με τους κορυφαίους ειδικούς για τη Σοβιετική Ένωση και, επιπλέον, κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στην ΕΣΣΔ, συναντήθηκε προσωπικά με τον Επίτροπο Εξωτερικών Υποθέσεων Λιτβίνοφ» -διηγείται ο Cowley.
Μετά το πρώτο του ταξίδι στο Ντόνετσκ (το τότε ονομαζόμενο Στάλινο) το 1931, ο Τζόουνς ξεκίνησε ένα ταξίδι στην ΕΣΣΔ με τον μεγιστάνα των τροφίμων Τζακ Χάιντς (της κέτσαπ Heinz). Το αποτέλεσμα αυτού του ταξιδιού ήταν το βιβλίο «Η ρωσική εμπειρία του 1931. Ημερολόγιο». Το βιβλίο που έγραψε ο Τζόουνς για τον Χάιντς, ήταν το πρώτο στο οποίο χρησιμοποιήθηκε η λέξη «λιμός» για την περιγραφή της κολεκτιβοποίησης στην ΕΣΣΔ.
Σύντομα ο Τζόουνς επεξεργάσθηκε τα απομνημονεύματα του Λόιντ Τζορτζ. Η καριέρα του προχωρούσε με ταχύτητα. Μας φωτίζει από την πρώτη γραμμή για τις γερμανικές εκλογές του Ιανουαρίου του 1933 με τις οποίες ήρθε στην εξουσία ο Χίτλερ. Το βάρος που είχε ήδη στις πλάτες του ο 27χρονος δημοσιογράφος, αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ήταν ο πρώτος ξένος ανταποκριτής στον οποίο δόθηκε η «τιμή» να πετάξει στη Φρανκφούρτη με το αεροπλάνο του Φύρερ.
Από τη Γερμανία τον Ιανουάριο του 1933, ο Τζόουνς αναχωρεί για ένα ταξίδι στη Ρωσία. Στην Ουκρανία μετακινείται ιδιωτικά, επικοινωνεί με αγρότες, κρατά σημειώσεις για όσα βλέπει και ακούει. Στη δεκαετία του 1990, αυτά τα ημερολόγια θα γίνουν σοβαρές αποδείξεις για τη Λιμοκτονία.
Το 1933, τα αποτελέσματα από το ταξίδι στην Ουκρανία θα δοθούν σε συνέντευξη Τύπου στο Βερολίνο, η οποία θα έχει εκρηκτικό αποτέλεσμα στον τότε χώρο της πληροφορίας. Το υψηλό κύρος και η αξιοπιστία που διέθετε ο Τζόουνς, δουλεύοντας για τον Λόιντ Τζορτζ, έδωσε εξαιρετική βαρύτητα στη μαρτυρία του. Την ίδια ημέρα, ανατυπώθηκε η συνέντευξη από τα κορυφαία έντυπα και τους δημοσιογράφους της εποχής, τους βραβευμένους με Πούλιτζερ Hubert Renfro Knickerbocker και Edgar Ansel Mowrer.
Η ΕΣΣΔ δεν άργησε να απαντήσει. Ο ανταποκριτής της «New York Times», ο Ουόλτερ Ντουράντι, γνωστός για τα εγκωμιαστικά άρθρα του προς το σοβιετικό καθεστώς, κατηγόρησε αμέσως τον Τζόουνς για συκοφαντική δυσφήμιση. Η έγκυρη φωνή του Ντουράντι, ο οποίος είχε τιμηθεί με το διάσημο βραβείο Πούλιτζερ, ήταν μία από τις, εν χορώ, κατηγορίες εναντίον του Γκάρεθ.
Ως λογικό συμπέρασμα για τις κατηγορίες εναντίον του δημοσιογράφου από τους υποστηρικτές της ΕΣΣΔ, είναι μια προσωπική επιστολή του Επιτρόπου Εξωτερικών Υποθέσεων Μαξίμ Λιτβίνοφ, στην οποία ενημέρωνε ότι ο Τζόουνς είχε απαγόρευση εισόδου στην ΕΣΣΔ.
Η ειλικρίνεια του Γκάρεθ Τζόουνς σχετικά με την ΕΣΣΔ δεν πέρασε χωρίς να αμαυρωθεί. Ο πολλά υποσχόμενος δημοσιογράφος έγινε παρίας μεταξύ των συναδέλφων του και του βρετανικού κατεστημένου, συμπεριλαμβανομένου και του πρώην εργοδότη, του Λόιντ Τζορτζ.
Ωστόσο, το 1934, η πικρή του φήμη τράβηξε την προσοχή του Αμερικανού μεγιστάνα των μέσων ενημέρωσης Randolph Hearst, ο οποίος ξεκινούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες μια αντισοβιετική εκστρατεία και είχε απόλυτη ανάγκη από έγκυρα στοιχεία. Τον Δεκέμβριο, μιλώντας στο «Αμερικανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων», ο Τζόουνς κατηγόρησε την ΕΣΣΔ για τη βίαια μετεγκατάσταση 5 εκατομμυρίων «κουλάκων», την οποία αποκάλεσε «ένα από τα πιο βάναυσα γεγονότα στην ιστορία της Ευρώπης». Και το 1935, κατόπιν αιτήματος του Hearst, έγραψε μια σειρά καυστικών άρθρων για την ΕΣΣΔ, στα οποία όχι μόνο επαναλάμβανε τις προηγούμενες μαρτυρίες του για τη φρίκη του λιμού, αλλά επιπλέον κατηγόρησε τους κομμουνιστές ότι οργάνωσαν τη δολοφονία του Κίροφ, η οποία άνοιξε στον Στάλιν τον δρόμο για την απόλυτη εξουσία στην ΕΣΣΔ.
Ο ερευνητής της βιογραφίας του Τζόουνς, Cowley, θεωρεί ότι η ΕΣΣΔ μπορεί να έκανε κάποιες προσπάθειες για να υπονομεύσει τα στοιχεία του Γκάρεθ.
Το 1935, ξέσπασε ένα σκάνδαλο στον εκδοτικό οίκο Hearst. Δημοσίευσε άρθρα για τον ουκρανικό λιμό κάποιου Thomas Walker. Αργότερα αποδείχθηκε ότι δεν θα μπορούσε να έχει δει τα γεγονότα για τα οποία έγραψε.
Όπως σημειώνει ο Cawley, στις σελίδες του ιστοτόπου που είναι αφιερωμένος στον Τζόουνς, garethjones.org αποδείχθηκε ότι ο Walker ήταν πρώην κρατούμενος, καταδικασμένος για απάτη. Η έκθεσή του απαξίωσε όλα τα άρθρα του Γκάρεθ που δημοσιεύθηκαν από τον Hearst σχετικά με τη ζωή στην ΕΣΣΔ.
Περιέργως, η απαξίωση του υλικού του Τζόουνς που δημοσιεύτηκε στις εκδόσεις του Hearst συνέβη κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στην Ασία, όπου σκοτώθηκε κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες.
«Πάντα φοβόμουν ότι έπαιρνε μεγάλα ρίσκα...» έγραψε τον Αύγουστο του 1935, ο πρώην εργοδότης του και πρώην επικεφαλής της βρετανικής κυβέρνησης Λόιντ Τζορτζ.
Αξιόπιστα γεγονότα αποδεικνύουν ότι το 1935, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στην Άπω Ανατολή, ο Γκάρεθ και η συνοδεία του απήχθησαν στη Μογγολία, όπου είχαν πάει ύστερα από πρόσκληση του Γερμανού δημοσιογράφου Herbert Müller. Ο τελευταίος και όλα τα μέλη της αποστολής, εκτός από τον Γκάρεθ, αφέθηκαν ελεύθεροι. Ο Τζόουνς πυροβολήθηκε από ληστές τον Αύγουστο, κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες, την παραμονή των 30ων γενεθλίων του.
Στις σελίδες του ιστοτόπου garethjones.org ο Nigel Cowley επισημαίνει ότι πριν τον θάνατό του, ο Γκάρεθ Τζόουνς βρισκόταν υπό την εποπτεία πρακτόρων της ΕΣΣΔ. Ο δε Herbert Muller, ο οποίος επέζησε παρά την απαγωγή, σύμφωνα με τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες ήταν πράκτορας της Κομμουνιστικής Διεθνούς στην Κίνα.
Ο Κόουλι ισχυρίζεται ότι η ΕΣΣΔ «συνόδευε» τον Τζόουνς από την αρχή του ταξιδιού του στην Ανατολή μέχρι το θάνατό του. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που έδωσε στη δημοσιότητα ο δημοσιογράφος - ερευνητής Gunther Stein, ο οποίος ζούσε στο Τόκιο και φιλοξένησε στο σπίτι του στην αρχή της αποστολής του τον Τζόουνς, θα μπορούσε να ήταν ένας σοβιετικός κατάσκοπος που σχετιζόταν με τον διάσημο κατάσκοπο Ρίχαρντ Ζόργκε.
Ωστόσο, αυτό το σοβιετικό ίχνος δεν είναι η μοναδική πιθανότητα για τον θάνατο του Τζόουνς.
«Όταν η μητέρα μου άρχισε να ερευνά για τον Γκάρεθ Τζόουνς στα αρχεία, βρήκε 500 σελίδες εγγράφων σχετικών με τη δολοφονία. Όμως καμία από αυτές δεν αφορούσε τη δουλειά του στην ΕΣΣΔ. Σε όλα τα έγγραφα μιλούσαν αποκλειστικά για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να κλείσουν το στόμα του πρώην εργοδότη του, του Λόιντ Τζορτζ, για να αποτρέψουν την επιδείνωση των σχέσεων με την Ιαπωνία, λόγω των άστοχων ερωτήσεων του αξιοσέβαστου πολιτικού», λέει ο Cawley.
Η αναζήτηση της αλήθειας για τη ζωή και τον θάνατο του Γκάρεθ Τζόουνς έχει γίνει έργο ζωής των απογόνων του.
Η Μάργκαρετ Κάουλι πέθανε το 2011. Τρία χρόνια νωρίτερα, στις 22 Νοεμβρίου 2008, στο Γουέστμινστερ, ο Ουκρανός πρέσβης της Μεγάλη Βρετανίας της απένειμε μεταθανάτια για τον Γκάρεθ -το ουκρανικό παράσημο «Τάγμα της Ελευθερίας». Η έρευνα συνεχίζεται από τον γιο της Μάργκαρετ και ανιψιό του Τζόουνς, Νάιτζελ Κάουλι.
«Περιμένω τα αποτελέσματα της δουλειάς του BBC, το οποίο ετοιμάζει μια εκπομπή για τον Γκάρεθ Τζόουνς. Ίσως αυτοί μάθουν κάτι καινούργιο», λέει ο Cowley, «Νομίζω ότι όλες οι μυστικές πληροφορίες βρίσκονται στη Μόσχα, αλλά θα μπορούσαμε να εμπιστευθούμε τα νέα ευρήματα, εφόσον το κάνουν; Δεν είμαι σίγουρος», λέει.
Ο βρετανικός ραδιοτηλεοπτικός οργανισμός BBC ετοιμάζει ένα βίντεο με τίτλο «Ποιος σκότωσε τον Γκάρεθ Τζόουνς;» Σύμφωνα με τον Cowley, θα κυκλοφορήσει από το BBC Four - Storyville. Η ακριβής ημερομηνία δεν είναι ακόμη γνωστή. Ο Ουκρανός σκηνοθέτης Σεργκέι Μπουκόφσκι γύρισε το ντοκιμαντέρ «Ζωντανοί / Живые» το 2009. Ένα από τα θέματά του είναι αναμνήσεις από τα ημερολόγια του Γκάρεθ Τζόουνς.
