"Στόχος είναι ο αναγνώστης να εστιάσει στο συναίσθημα, στο βίωμα του ζώου, στο πώς εκείνο μπορεί αντιλαμβάνεται την κακοποίηση. Στόχος ήταν να μην θέλει να ξεχωρίσει ποιος είναι ο ομιλητής, αν είναι άνθρωπος ή ζώο, να συνδεθεί με την ιστορία προσωπικά". Η συλλογή διηγημάτων για εφήβους και ενήλικες Η Φωνή αποτυπώνει την εκμετάλλευση που υφίστανται ανά τον πλανήτη ζώα διαφόρων ειδών. Η αφήγηση παραδίδεται στα πλάσματα αυτά που δεν ομιλούν τη γλώσσα των ανθρώπων.
Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου από τις εκδόσεις Βακχικόν - Vakxikon Publications, η συγγραφέας του Αναστασία Μαλανδρενιώτη, μιλάει στο περιοδικό Vakxikon.gr, για τις φωνές που οδήγησαν στη "Φωνή". Το βιβλίο συνοδεύεται από audio book.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
«Η Φωνή» είναι το πρώτο σας βιβλίο και πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν. Πώς νιώθετε που το κρατάτε στα χέρια σας;
Αυτή τη στιγμή την είχα ονειρευτεί πολλές φορές πριν γίνει. Όταν άγγιξα το βιβλίο μου ήταν λες και είχε ξανασυμβεί. Είχα συγκινηθεί και ενθουσιαστεί στα επιμέρους βήματα τόσο πολύ οπότε θα έλεγα πως όταν το έπιασα στα χέρια μου ήταν σαν μια ολοκλήρωση. Είναι σαν να φτάνει στα χέρια σου κάτι για το οποίο έχεις ξεκινήσει δειλά να σκέφτεσαι πέντε χρόνια πριν, να υλοποιείς δύο χρόνια πριν και τελικά να φτάνει μπροστά σου. Νιώθω ευγνώμων, χαρούμενη και βαθειά συγκινημένη για το αποτέλεσμα.
«Η Φωνή» είναι ένα βιβλίο που μέσω των ιστοριών που περιλαμβάνει δίνει φωνή στα ζώα, όχι μόνο για να διηγηθούν όμορφες ιστορίες από τον δικό τους κόσμο, αλλά για να εκφράσουν ένα πραγματικό βίωμα, κάποιες φορές απέναντι και στην ανθρώπινη σκληρότητα, όπως για παράδειγμα στο Πάσο Ντόμπλε. Πώς δουλέψατε πάνω σε αυτές τις ιστορίες; Πώς προσεγγίζεις τη σκέψη ενός πλάσματος τη γλώσσα του οποίου δεν μιλάς;
Στόχος είναι ο αναγνώστης να εστιάσει στο συναίσθημα, στο βίωμα του ζώου, στο πώς εκείνο μπορεί αντιλαμβάνεται την κακοποίηση. Στόχος ήταν να μην θέλει να ξεχωρίσει ποιος είναι ο ομιλητής, αν είναι άνθρωπος ή ζώο, να συνδεθεί με την ιστορία προσωπικά. Ο κάθε χαρακτήρας από τα εφτά διηγήματα έχει διαφορετικές ποιότητες, διαφορετική αντίληψη για την κατάστασή του, ρίχνει ευθύνες ή τις παίρνει όλες πάνω του, αφήνεται στο έλεος των καταστάσεων ως ‘’έτσι έχουν τα πράγματα’’ ή πολεμά γι’ αυτές, όπως ακριβώς κάνει κι ένας άνθρωπος. Τα ζώα είναι πολύ πιο απλά όντα σε σχέση με την πολυπλοκότητα του ανθρώπου. Είναι πλέον αποδεδειγμένο -κι όσοι ζούμε μαζί τους το συνειδητοποιούμε καθημερινά- ότι τα ζώα είναι συναισθανόμενα πλάσματα. Αντιδρούν, πονούν, θλίβονται βαθειά, θρηνούν, χαίρονται, διεκδικούν ή αφήνονται να καθοδηγηθούν. Στους ήρωες του βιβλίου μου δόθηκε ανθρώπινη συλλογιστική, αλλά οι αισθήσεις τους είναι τεταμένες, όπως αυτές των ζώων, οι αντιδράσεις τους επίσης, η γλώσσα τους ειλικρινή και ατόφια, χωρίς κάτω κείμενα.
Ποια ήταν η έμπνευση ή και η συνειδητή απόφαση, ενδεχομένως, που σας οδήγησε στη συγγραφή των ιστοριών που συγκροτούν το βιβλίο;
Η πρώτη σκέψη για τις ιστορίες αυτές ξεκίνησαν από τα φιλοζωικά project που υλοποιώ κάθε χρόνο με τους μαθητές μου μέσα στην τάξη. Η εργασία που είχα αναθέσει τότε στους μαθητές μου ήταν να κάνουν έρευνα για διάφορες μορφές κακοποίησης που συμβαίνουν ανά τον κόσμο εις βάρος των ζώων. Απώτερος σκοπός ήταν να ζωντανέψουν και να φτιάξουν έναν δικό τους πρωταγωνιστή-θύμα, να διηγηθούν την ιστορία του σε πρώτο πρόσωπο, να προσεγγίσουν το συναίσθημα, τις βαθύτερες σκέψεις, τα πράγματα που δεν λέγονται ενώ έχουν γίνει πίσω από την ιστορία. Ύστερα δημιουργήσαμε μια ταινία μικρού μήκους με τίτλο «Η Φωνή» η οποία βρίσκεται ελεύθερη στο διαδίκτυο, όπου τα ίδια τα ζώα παίρνουν τη σκυτάλη και μιλούν γι’ αυτά που έχουν υποστεί από τους ανθρώπους. Επιπλέον έμπνευση είναι και η ιδιότητα μου ως εκπαιδεύτρια σκύλων. Εκεί είχα να αντιμετωπίσω κηδεμόνες σκύλων όπου δυσκολεύονταν να "συμμορφωθούν" με την προσέγγιση της θετικής εκπαίδευσης , της εκπαίδευσης χωρίς βία, της συνύπαρξης με ένα τετράποδο. Υπήρχε λοιπόν μια δυνατή φωνή μέσα μου που ήθελα να ακουστεί. Υπήρξε η έντονη ανάγκη μου ο κόσμος να μάθει για την αλήθεια αυτών των πλασμάτων. Όλα αυτά συνετέλεσαν ώστε να ξεκινήσω μια μεγάλη έρευνα, να πιάσω το μολύβι και να ξεκινήσω να γράφω.
Πότε αρχίσατε να γράφετε και τι αποτέλεσε το έναυσμα;
"Η Φωνή" άρχισε να πρώτο-αποτυπώνεται στο χαρτί τον Αύγουστο του 2019. Το έναυσμα ήταν ότι επιθυμούσα να φτιάξω κάτι που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως εκπαιδευτικό εγχειρίδιο μέσα σε μια τάξη. Να μπορεί ένας εκπαιδευτικός μέσω του βιβλίου και των ιστοριών να προσεγγίσει φιλοζωικά θέματα, θέματα αξιών και στάσεων απέναντι στην ίδια τη ζωή.
Είστε δασκάλα και παράλληλα θετική εκπαιδεύτρια σκύλων. Νιώθετε πως μπορούν να γίνουν περισσότερα στην εκπαίδευση μέσω της πραγματικής επαφής των παιδιών με τη φύση και τα ζώα; Και ποιο ρόλο θα μπορούσε να παίξει η λογοτεχνία;
Τα τελευταία χρόνια η αλλαγή που έχει γίνει στην ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση των πολιτών για φιλοζωικά θέματα είναι μεγάλη και ειλικρινά συγκινητική. Πριν εφτά χρόνια η θετική εκπαίδευση ήταν μακρινό όνειρο για μας τους εκπαιδευτές. Μας θεωρούσαν γλυκανάλατους και αναποτελεσματικούς, πολλές φορές και υπερβολικούς για τα αυτονόητα, όπως είναι η μη κακοποίηση των ζώων. Τώρα πλέον οι κηδεμόνες προσεγγίζουν όλο και περισσότερο αυτή τη φιλοσοφία. Δυστυχώς έχουμε μεγαλώσει και γαλουχηθεί σε μια κοινωνία που το μη και το όχι ήταν οι πρώτες λέξεις που μας έμαθαν στο οικογενειακό περιβάλλον και στο σχολείο. Η εκπαίδευση των παιδιών έχει αλλάξει ρότα και αυτό συνεπάγεται αλλαγή στη διαπαιδαγώγηση των γονέων, των κηδεμόνων ζώων, των πολιτών. Η ματιά μας έχει στραφεί προς τα έξω, προς την αντιμετώπιση κάθε μορφή αδικίας. Η περίοδος που διανύουμε και θα διανύσουμε είναι μεταβατική, τώρα αντιμετωπίζονται και βγαίνουν στην επιφάνεια όλα τα «λάθος κείμενα», λάθος προσεγγίσεις, λάθος νοοτροπίες πολλών χρόνων. Τώρα τα πράγματα ξεσκαρτάρονται. Θέλει υπομονή και πίστη πως αυτή είναι η μοναδική οδός. Είμαστε ακόμα στην αρχή, στην πολλή αρχή. Η διαπαιδαγώγηση των πολιτών να σέβονται κάθε μορφή ζωής πρέπει να θεωρηθεί απαραίτητο μάθημα στο σχολείο, να διατρέχει τη φιλοσοφία κάθε σχολικού μαθήματος. Το ελπιδοφόρο είναι ότι γίνονται πολλές δράσεις από εκπαιδευτικούς, τα πράγματα αλλάζουν. Η λογοτεχνία και κάθε μορφή τέχνης έχει πάντα τον τρόπο να μιλήσει στις ψυχές και να πλάσει συνειδήσεις, οι σπουδαίοι καλλιτέχνες πάντα έβρισκαν τον τρόπο να περάσουν κοινωνικά μηνύματα. Η λογοτεχνία και το φαντασιακό της κομμάτι είναι πάντα εκεί ώστε να εισχωρήσει αυτό που θέλεις να επικοινωνήσεις με τρόπο αβίαστο στο μυαλό του αναγνώστη.
«Η Φωνή» βρίσκεται ήδη στα βιβλιοπωλεία και κάνει το ταξίδι της. Εσείς "ταξιδεύετε" προς καινούργιες ιστορίες;
Στάση μου πλέον στη ζωή είναι να γεύομαι τα όμορφα πράγματα που μου συμβαίνουν, να μη βιάζομαι να περνάω κατευθείαν στα επόμενα, να δίνω αξία, όση αξία έδωσα και μέχρι να γεννηθεί μια ιδέα, να μεγαλώσει, να πάρει την τελική της μορφή. Προς το παρόν χαίρομαι τη στιγμή και την πορεία της Φωνής. Απ’ την άλλη είμαι ένας άνθρωπος που θα με χαρακτήριζα εραστή της δημιουργίας, ζω μέσα από αυτήν, όταν δεν δημιουργώ αισθάνομαι πως κάτι ζωτικό μου λείπει. Η νέα μου σκέψη, που ήδη εδώ και καιρό έχω αρχίσει να την προσεγγίζω, απέχει από τα διηγήματα. Είναι ποιήματα. Με την ποίηση πάντα συνδεόμουν πιο βαθειά και πιο άμεσα σε σχέση με τα πεζά. Μου ήταν πάντα πολύ πιο εύκολο να τη διαβάζω, να συγκεντρώνομαι σε αυτήν, να συνδέομαι, να αναλύω, να συγκινούμαι στα περιεκτικά νοήματα.
