Γράφει ο Γιώργος Βοϊκλής
Σε μερικούς ανθρώπους το ταλέντο, η έμπνευση, η ανάγκη και η δυνατότητα της καλλιτεχνικής δημιουργίας, φαίνεται να είναι σαν υπόγεια δεξαμενή που αναβλύζει από διαφορετικές πηγές. Σ’ αυτή τη σκέψη με οδήγησε το διάβασμα της ποιητικής συλλογής του γνωστού γλύπτη Χρήστου Ρηγανά με τίτλο «Σμίλης γραφήματα» («Οι εκδόσεις των φίλων», 2022).
Το έχω συναντήσει ξανά αυτό το φαινόμενο στην περίπτωση του Σαμιώτη ζωγράφου Αριστοτέλη Σολούνια, που ποιήματά του δημοσίευσα στο περιοδικό «Μεθόριος του Αιγαίου». Σίγουρα θα υπάρχουν και πολλοί άλλοι καλλιτέχνες που εκφράζονται με δύο ή και περισσότερους τρόπους, που απλά δεν τους γνωρίζω ή δεν μου έρχονται τώρα στο νου.
Στην περίπτωση του Χρήστου Ρηγανά, πάντως, είναι άμεση η συνάφεια των δύο μορφών έκφρασής του. Ποίηση αποπνέουν τα σχέδια και τα γλυπτά του και Ωδή στην Γλυπτική θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η ποίησή του. Αυτό, άλλωστε υπονοεί και ο τίτλος της συλλογής του «Σμίλης γραφήματα», δηλαδή λέξεις και στίχοι σκαλισμένοι στην πέτρα.
Πηγή έμπνευσης για τον ποιητή δεν είναι, βέβαια, μόνο τα γλυπτά και τα υλικά τους. Μαζί μ’ αυτά -και ίσως πριν από αυτά-, είναι το φως, η ομορφιά και ο έρωτας.
Όταν τον ρώτησα πότε άρχισε να γράφει ποίηση, μου απάντησε:
-Όταν συνάντησα τη σύντροφό μου.
Είναι φυσικό, λοιπόν, η σύντροφός του, που είναι ταυτισμένη με την ομορφιά και τον έρωτα, να έχει ξεχωριστή θέση στα ποιήματά του.
Κατά τη συνήθειά μου, καθώς δεν είμαι κριτικός λογοτεχνίας, όταν παρουσιάζω μια ποιητική συλλογή περιορίζομαι στην ανθολόγηση ποιημάτων και στίχων που με συγκίνησαν ιδιαίτερα ή που εκφράζουν περισσότερο, κατά την εκτίμησή μου, το πνεύμα του ποιητή.
Αυτό θα κάνω και τώρα ξεκινώντας από το ποίημα με τίτλο «Εσύ» (σελ.63), που αναφέρεται, προφανώς, στη σύντροφό του:
Απ’ το περίσσευμα
του μπλε των ματιών σου
βάφτηκαν
ουρανός και θάλασσα.
Η ομορφιά, ο έρωτας, η ταυτισμένη μ’ αυτά σύντροφός του, είναι για τον ποιητή κάτι πιο πάνω από επιθυμία και επιδίωξη. Είναι «Ανάγκη», Στους τελευταίους στίχους του ποιήματός του με αυτόν τον τίτλο (σελ. 67), διαβάζουμε:
Κάθε που σε σκέφτομαι
ο νους μου,
η καρδιά μου
όλα τα μέσα μου
γεμίζουν ομορφιά.
Αυτή είναι η ανάγκη μου.
Το ρόλο της στην γλυπτική του καταγράφει στους τελευταίους στίχους του ποιήματός του με τίτλο «Θα γίνω φως» (σελ. 51):
Ολημερίς να πλάθω.
Μάρμαρα, μέταλλα, κεριά,
πηλό, σχέδια και όνειρα.
Έτσι βιώνω την ομορφιά,
αυτήν που εσύ μου δίνεις.
Και στους τελευταίους στίχους του ποιήματος με τίτλο «Η μορφή σου» (σελ. 64) συμπληρώνει:
Η εικόνα σου νοτίζει το εργαστήρι,
τις σκέψεις, τις λειτουργίες μου.
Το δρόμο που ορίζει
σ’ αυτόν έχω το διάβα της δουλειάς μου.
Έτσι πάντα θέλω
να μου χαρίζεται η ζωή
κι εγώ ν’ ακολουθώ
εκείνον της μορφής σου.
Πολλά από τα ποιήματα της συλλογής του Χρήστου Ρηγανά αναφέρονται σε γλυπτά της αρχαιότητας, της Αφροδίτης, του Ερμή, του Κούρου της Νάξου…
Στο μυστήριο της δημιουργίας αναφέρονται οι τελευταίοι στίχοι του ποιήματος με τίτλο «Κούρος ΙΙ» (σελ. 31)
Σιγά - σιγά βλασταίνει το σχέδιο.
Όπως οι σπόροι το φθινόπωρο
όπως ο έρωτας στις καρδιές των νέων όπως η ορθή σκέψη στους γέροντες.
Έτσι απλά, άφοβα
με την αλήθεια στο βάθος του είναι σου
και τη σεμνότητα παρούσα.
Στη σχέση του καλλιτέχνη με το δημιούργημά του βρίσκουμε αναφορές στο ποίημά του με τίτλο «Ερμής ΙΙ» (σελ. 23):
Είναι ορατά τα ίχνη του εργαλείου
στα σγουρά μαλλιά του, στους γλουτούς,
στην πλάτη.
Η σμίλη έχει μια γλώσσα ερωτική
στο άγγιγμα του μαρμάρου.
Αφήνει ένα τραγούδι σημαδεμένο σε γραμμές.
Συνομιλεί ο μάστορας με το γλυπτό
κουβέντα και χάδι θέλει να βγει το φως.
Τέλος, στο σύγχρονο φαινόμενο της «τέχνης του δρόμου» αναφέρονται οι στίχοι του ποιήματος με τίτλο «Στον Διονύση» (σελ. 57) που ακολουθούν:
Μόνος θα ομορφύνω τις παλιές
γειτονιές με την εικόνα σου.
Θα κάνω γκράφιτι.
Στις γέφυρες θα γράψω,
στα βαγόνια των τρένων.
Στους τοίχους των παλιών εργοστασίων.
Ερμητικά κρατούν τη ζεστασιά
απ’ τον ιδρώτα και τις ανάσες
χιλιάδων εργατών.
Τους δρόμους θα στρώσω με στικάκια:
Το θαύμα της φύσης
το έκανε ο Θεός.
Το θαύμα της τέχνης
το έκανε ο άνθρωπος.
Θα κλείσω αυτή την ανθολόγηση με την λακωνική -αν και Μεσσήνιος- αυτοπροσωπογραφία του γλύπτη – ποιητή στο ποίημά του με τίτλο «Ο Μάστορας» (σελ. 37):
Βραχύσωμος ο μάστορας
με ξανθά μαλλιά.
Παχύ μουστάκι
μάτια στο χρώμα του Αιγαίου.
Δωριεύς.
Από την ομηρική Φαραί της Μεσσηνίας.
Διονυσιακός στη ζωή.
Ηράκλειος στη σμίλευση του μαρμάρου.
Όπως διαβάζουμε στο Βιογραφικό του Σημείωμα: «Ο Χρήστος Ρηγανάς γεννήθηκε στην Καλαμάτα. Σπούδασε γλυπτική στην Α.Σ.Κ.Τ. 1963-1968 στο εργαστήρι του Γιάννη Παππά. Ως ενεργός γλύπτης δραστηριοποιείται από το 1970 και έργα του μνημειακής και εικαστικής γλυπτικής μεγάλων διαστάσεων, κοσμούν δημόσιους χώρους σε περισσότερες από είκοσι πόλεις στην Ελλάδα και την Κύπρο»
Στις 20 Δεκεμβρίου βραβεύτηκε, σε ειδική τελετή, από την Ακαδημία Αθηνών, για το σύνολο του έργου του.
Για την «ποιητική του κατάθεση «σμίλης γραφήματα» σημειώνει ότι: «δεν είναι παρά βιώματα – στιγμές αναζήτησης της ομορφιάς με σκέψεις και λειτουργίες, σε τοπία και χώρους πολιτισμού, ως ένα ακόμη μέσο συνδιαλλαγής με τη γλυπτική, παράλληλα με την (κυρίως), πάλη με τα υλικά στα οποία εκφράζεται».
Κλείνοντας το καλαίσθητο βιβλιαράκι της ποιητικής συλλογής του Χρήστου Ρηγανά αναρωτιέμαι: Γιατί άργησε τόσο πολύ, μέχρι να ξεπεράσει τα ογδόντα, για να μας αποκαλύψει αυτό το κρυφό ταλέντο του;
Το εξώφυλλο της συλλογής κοσμεί σχέδιο του γλυπτού «Κόρη».
