Ένα παράδοξα ερωτευμένο ζευγάρι, ένας φυλακισμένος επαναστάτης ποιητής και ένας «φυλακισμένος» δεσμοφύλακας, το τότε και το τώρα «δένονται» με φόντο έναν ακατοίκητο πύργο στη Μάνη. Το Κισσόσπιτο. Ο έρωτας και η επανάσταση αντιμάχονται, ταυτίζονται, αλληλοσπαράσσονται, συναντιούνται στο καινούργιο βιβλίο του Γιώργη Ξηρογιάννη που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν. O Γιώργης Ξηρογιάννης, βιβλιοπώλης και συγγραφέας, έχει εκδώσει πέντε ποιητικές συλλογές και τρία μυθιστορήματα. Το Κισσόσπιτο είναι το όγδοο βιβλίο του. Με αφορμή αυτό, μας μιλά για έρωτα, για επανάσταση, για ποίηση, για δημιουργία, για βιβλία, για ζωή.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Τι βρίσκεται πίσω από τη σύλληψη και το μυστήριο του «Κισσόσπιτου»;
Ό,τι βρίσκεται πίσω από κάθε έργο: ‘Το μυστήριο της καλλιτεχνικής δημιουργίας’ και προσέξτε, το ίδιο ισχύει και για εμένα, το ίδιο ίσχυε και για τον Stefan Zweig και γι’ αυτό το λόγο, στο ως άνω βιβλίο του, δεν αποτόλμησε να μπει στο δικό του εργαστήρι παρά μόνον στων άλλων συγγραφέων! Είναι δουλειά άλλων, ίσως, να ασχοληθούν μ’ αυτό το ζήτημα. Ακροποδητί θα μπορούσα να πω ότι πίσω από τη σύλληψη του ‘Κισσόσπιτου’ βρίσκεται η διαρκής ανάγκη μου να διερευνήσω το σκοτάδι της σχέσης του Εγώ με το Εμείς και του Εγώ με το Εσύ… Το σύμβολο του ‘Κισσόσπιτου’ με την πολυσημία του φωτίζει λίγο αυτό το σκότος!
Στο μυθιστόρημα η επανάσταση και ο έρωτας συνυπάρχουν με κάποιον τρόπο. Μιλήστε μας γι’ αυτό το «πάντρεμα» στο βιβλίο σας αλλά και πως βλέπετε αυτή τη συνύπαρξη στη ζωή…
Γράφοντας το Κισσόσπιτο αντιμετώπισα ένα σοβαρό πρόβλημα: Ο ήρωάς μου, στην πρώτη γραφή του μυθιστορήματος, ο Νίκος Πλουμπίδης, από κάποιο σημείο και μετά αρνήθηκε πεισματικά να «συνεργαστεί», οι λέξεις μου ήταν σα να κτυπούσαν πάνω σε ατσάλινο τοίχο και έπεφταν νεκρές από την πρόσκρουση. Οι λόγοι; Αφ’ ενός, η τεράστια απέχθεια του ήρωά μου στην κριτική και αφ’ εταίρου η άρνησή του να βιώσει ξανά την ίδια δοκιμασία που πέρασε στην πραγματική του ζωή. Όταν μετά λίγα χρόνια επανήλθα, κατάφερα να τον κάνω συνεργάσιμο με αρωγό τον Αριστοτέλη και τον… έρωτα!
Εγώ του έδωσα νέο όνομα, Π.Ν. και έβαλα δίπλα του ένα παράφορα ερωτευμένο ζευγάρι με παρόμοια διλήμματα… Στον έρωτα όπως και στην επανάσταση το Εγώ για να υπάρξει χρειάζεται να «χαθεί» και να βρεθεί αναβαπτισμένο σε ένα άλλο ‘Εγώ’ ή σε ένα υπέρτερο ‘Εμείς’ δημιουργώντας μια νέα οντότητα στην οποία ανακαλύπτει την ουσία της ύπαρξης και της ζωής. Τότε, συνήθως, τα πράγματα περιπλέκονται. Τότε αρχίζουν οι συγκρούσεις σε μία σχέση που στην αρχή μοιάζει και είναι αδιάρρηκτη και ιδανική. Τότε η τέχνη και η ζωή μοιάζει να φθονεί η μία την άλλη για τις δυνατότητες και τις αντοχές των ανθρώπων, των ηρώων, των συναισθημάτων τους και των ιδανικών τους.
Ο Αριστοτέλης, με τη σειρά του τον έπεισε πως η ποίηση κάνει κάτι που δεν δύναται να πράξει η ιστορία! Να ελευθερώσει το άτομο απ’ τα δεσμά της ήδη παραδομένης μοίρας του και να δράσει κάπως πιο… καθολικά! Η ποίηση δεν περιγράφει απλώς ή μόνο τον κόσμο, αλλά κυρίως δημιουργεί Κόσμο.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος της ερώτησης, στη ζωή (σε σχέση με το μυθιστόρημα, με το έργο τέχνης) τα πράγματα κυλούν εκνευριστικά ράθυμα. Στο μυθιστόρημα, ο χρόνος είναι ένας ταχύπους μαλάκας. Στη ζωή, ο χρόνος είναι ένας βραδύπους μαλάκας.
Στο βιβλίο σας υπάρχει μπόλικη ποίηση. Ο επαναστάτης είναι ποιητής κι αυτό τον καθιστά ελεύθερο κατά τον δεσμοφύλακά του. Επίσης υπάρχει εμβόλιμη ποίηση, και ακόμη στίχοι από τραγούδια. Είναι επειδή δεν μπορείτε να την «απαρνηθείτε», επειδή σας έρχεται πηγαία στο μυαλό και δίνει συνέχεια στην ιστορία; Είναι κάτι που το αναζητάτε ή προκύπτει;
Ποιητής δεν είναι μόνο αυτός που γράφει ποίηση, αλλά αυτός που… δημιουργεί. Αυτός που εκεί που πριν δεν υπήρχε τίποτα εμφανίζει ‘Κάτι’ -μία καρέκλα, ένα στιφάδο, έναν χιονάνθρωπο- και όσο πιο ξεχωριστό και ωραίο είναι αυτό το ‘Κάτι’ τόσο τείνουμε να αναφωνήσουμε: «Μα αυτό είναι …ποίημα!».
Κάπου ο Καζαντζάκης λέει για την ελευθερία ότι, όλοι είμαστε δεμένοι με σκοινιά. Το μήκος του σκοινιού μόνο αλλάζει σε κάθε άνθρωπο. Ο φυλακισμένος, ο ηττημένος επαναστάτης, ο Π.Ν. κλεισμένος σ’ ένα μικροσκοπικό κελί μπορεί μόνο λίγα βήματα να κάνει. Ο δεσμοφύλακάς του μπορεί να μετακινήσει το κορμί του όπου θέλει. Κι όμως, το μήκος του σκοινιού του Π.Ν. είναι απείρως μεγαλύτερο του δεσμοφύλακά του, μιας και μπορεί να βυθίζεται στο βάθος του εαυτού του ανασύροντας στίχους! Ο δεσμοφύλακας το υποψιάζεται και αισθάνεται ότι αυτός είναι φυλακισμένος σε μια φυλακή έξω απ’ το κελί του επαναστάτη!
Η ποίηση είναι πανταχού παρούσα στη ζωή μας. Η ποίηση είναι πανταχού παρούσα στην τέχνη. Την ποίηση την ανακαλύπτει όποιος έχει ανάγκη την ομορφιά για να μπορέσει να ζήσει.
Εκτός από μυθιστορήματα έχετε εκδώσει και ποιητικές συλλογές. Τι σας τραβάει σε κάθε είδος και πώς δουλεύετε πάνω σε αυτό;
Εξαρτάται απ’ την κατάσταση της θάλασσας εντός μου… Αν έχει φουρτούνα, ποίηση. Αν έχει μπουνάτσα, μυθιστόρημα.
Στην ποίηση το άπαν είναι η λέξη. Ένα μου ποίημα, απ’ τον Ήχο των χρωμάτων, το ‘Κυανό’, «περιέχει» μία και μόνον λέξη:
Κυανό:
Αχ!
Ο Μαγιακόφσκι δεν έγραφε μικρά ερωτικά ποιήματα. Ο έρωτας δεν χωράει σε λίγους στίχους, έλεγε. Δεν είχε και πολύ άδικο. Όμως για την ποίηση τίποτα δεν είναι αδύνατον. Μου πήρε πολλά μερόνυχτα για να γράψω ένα ερωτικό χαϊκού. Να φυλακίσω τον έρωτα σε δέκα επτά συλλαβές.
Σήμερα είμαι
Δεκαεπτασύλλαβος
Ερωτευμένος.
Και στα μεγάλα ποιήματα, όμως, η λέξη είναι το ζητούμενο. Όχι μόνο η λέξη, αλλά και το πιο ταπεινό σημείο στίξης. Αν αλλάξουμε ένα σημείο στίξης σε ένα ποίημα τότε ή το ποίημα καταρρέει ή αλλάζει τελείως! Θυμηθείτε την Άρνηση του Σεφέρη και το «…πήραμε τη ζωή μας‧ λάθος!»
Αν στη φουρτούνα απαιτείται αστραπιαία δράση, στην μπουνάτσα έρχεται η ώρα της ενατένισης, της νοσταλγίας, της ονειροπόλησης και του στοχασμού. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι στο μυθιστόρημα φιμώνεται η ποίηση! Πολύ συχνά ψάχνω με αγωνία να βρω την κατάλληλη λέξη σε μια ατάκα ή σε μια πρόταση λες και είναι ζήτημα ζωής και θανάτου!
Εκτός από συγγραφέας είστε και βιβλιοπώλης. Πώς είναι η συνύπαρξη αυτών των δυο ιδιοτήτων; Στην εποχή των -κάθε είδους- οθονών βλέπετε διαφορές στη συμπεριφορά του αναγνωστικού κοινού;
Στην αρχή, όταν άνοιξα το βιβλιοπωλείο, είχα τρομάξει! Δεν μπορούσα, όχι να γράφω, αλλά και να διαβάζω παρουσία άλλου. Προσαρμόστηκα όμως πολύ γρήγορα! Στην αρχή κατάφερα να διαβάζω… με διακοπές! Μετά το κατάφερα και με το γράψιμο. Λίγο πιο δύσκολα, αλλά έγινε κι αυτό! Τώρα, εύκολα περνάω απ’ τη μια κατάσταση στην άλλη. Φεύγει ο πελάτης και σε ελάχιστο χρόνο μπαίνω πάλι στον κόσμο του Ροτ ή του Μπαρίκκο, του Τσέλαν ή της Μανσούρ, του Ρεμπώ ή της Σαπφούς… ή χώνομαι πάλι στον κόσμο που προσπαθώ να δημιουργήσω στη δική μου λευκή αρένα!
Η οθόνη δεν είναι κατ’ ανάγκην εχθρός της ανάγνωσης ή της συγγραφής, ούτε καν το κάψιμο των βιβλίων, όπως στο Φαρενάιτ 451, ή η σκληρή λογοκρισία στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Οι «οθόνες» βοηθούν και τον αναγνώστη, στην γρήγορη λήψη πληροφοριών και τον συγγραφέα προσφέροντάς του καινούργιες δυνατότητες στην δημιουργία και επεξεργασία του κειμένου του!
Με τις «οθόνες» συμβαίνει ό,τι και με τα άλλα …επιτεύγματα της τεχνολογίας: Αν τις χρησιμοποιείς σου αυξάνουν την ελευθερία, αν σε χρησιμοποιούν στην περιορίζουν, σε μετατρέπουν σε υποχείριό τους, σε μετατρέπουν σε μέλος αγέλης.
Αν ζούσαμε σε μία δυστοπία, όπως αυτή του Φαρενάιτ 451 και έπρεπε να απομνημονεύσετε ένα βιβλίο για να το σώσετε, ποιο θα ήταν αυτό;
Δεν ξέρω… Ίσως Δημόκριτο.
Κάποιος μεγάλος φυσικός, μου διαφεύγει το όνομά του, είχε πει πως αν καταστρεφόταν ο κόσμος και σωζόταν μόνο το έργο του Δημόκριτου θα μπορούσαν όλα να ξαναγίνουν!
Και σίγουρα κάποιους στίχους όπως:
«Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία.» ή
«Μια νύχτα πήρα την ομορφιά στα γόνατά μου και τη βρήκα πικρή και τη βλαστήμησα.»…
