Μετά τον Κήπο των ονείρων ο Γιάννης Μπούζας επιστρέφει με το νέο του μυθιστόρημα Ο παιγνιοθεραπευτής που κυκλοφορεί και αυτό από τις εκδόσεις Βακχικόν. "Ο Παιγνιοθεραπευτής είναι ο εαυτός μας, η εν δυνάμει εσώτερη δύναμη, η πίστη στην αναγέννηση του ανθρώπου. Η ιστορία που επινόησα κληροδοτείται όχι μόνο σ’ όσους πίστεψαν, αλλά και σ’ όλους εκείνους που δεν πίστεψαν ή δεν πιστεύουν ακόμη και σήμερα. Σε οποιοδήποτε άθυρμα κι αν είναι αυτό. Μεγαλύτερη αξία έχει η συμμετοχή στο παιχνίδι, παρά η νίκη. Εύχομαι η θεραπεία του να γιατρέψει την καρδιά και ν’ απελευθερώσει το πνεύμα", λέει ο συγγραφέας στην συνέντευξη που ακολουθεί στο περιοδικό vakxikon.gr με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Ο Παιγνιοθεραπευτής. Το τρίτο σας μυθιστόρημα κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Βακχικόν. Σε πρόσφατη συνάντηση λογοτεχνών κάποιος αναφέρθηκε σ’ αυτό που λέγεται ότι συγγραφέας είσαι από το τρίτο βιβλίο και μετά. Προφανώς είναι έωλο αλλά εσείς τι πιστεύετε ή τι νιώθετε τώρα που παραδώσατε το τρίτο σας βιβλίο στο αναγνωστικό κοινό;
Είναι αλήθεια ότι πολλά λέγονται, αλλά και πολλά γράφονται για το θέμα. Τι είναι όμως εκείνο που κάνει εν τέλει έναν άνθρωπο να θεωρείται από τον περίγυρο ή την κοινωνία ως συγγραφέας; Η γνώση που κατέχει για όσα πραγματεύεται στα γραπτά του, η φαντασία που διαθέτει, η τεχνική της γραφής του, η επιτυχία και η αποδοχή του από το αναγνωστικό κοινό, τα best sellers, ή ο αριθμός των βιβλίων που έχει εκδώσει; Τελικά, η ποσότητα ή η ποιότητα κρίνει το τελικό αποτέλεσμα; Ή μήπως όποιος γράφει (και συνάμα εκδίδει) σε συστηματική βάση πρέπει να βαφτίζεται (ως κοινή αποδοχή και παραδοχή) συγγραφέας, ενώ εκείνος που είχε μια, δυο εκδοτικές παρουσίες στη ζωή του, δεν κρίνεται άξιο λόγου να τον αποκαλέσουμε συγγραφέα, καθώς το έργο του καταποντίστηκε στα πέλαγα της λήθης; Από την άλλη σκέφτομαι, −και τα ερωτήματα που θέτω στον εαυτό μου είναι πολλά− ποιος αυτοσυστήνεται ως συγγραφέας, ή ποιον αποκαλούμε συγγραφέα; Πράγματι, Ο παιγνιοθεραπευτής είναι το τρίτο κατά σειρά μυθιστόρημά μου που εκδίδεται, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν θα τολμούσα να αυτοσυστηθώ ως συγγραφέας ή να επικαλεστώ –με τον ένα ή άλλο τρόπο− την συγγραφική ιδιότητα. Πιστεύω ότι ο χρόνος αποτελεί το μόνο αξιόπιστο κριτήριο για να μας δώσει την σωστή απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα, και δεν σχετίζεται με την ικανοποίηση που αισθάνεται όποιος παραδίδει το έργο του στο αναγνωστικό του κοινό. Όταν ένα βιβλίο τυπώνεται σηματοδοτεί το τέλος μιας επίπονης πνευματικής διεργασίας και την αρχή μιας άλλης. Το συναίσθημα της πληρότητας, που οιονεί κυριαρχεί για μια στιγμή, υπερκαλύπτεται την αμέσως επόμενη από ένα«παράξενο» κενό που σε ωθεί να προχωρήσεις παρακάτω, να γράψεις μια καινούρια ιστορία.
Μπαίνοντας στο θέμα του βιβλίου ποιος είναι ο Παιγνιοθεραπευτής του τίτλου; Και ποιο το παίγνιο;
Ένας άθεος καθηγητής φιλοσοφίας συναντά έναν καλόγερο. Η ανταλλαγή απόψεων καταλήγει σ’ ένα παιχνίδι ρόλων. Το παιχνίδι όμως που παίζουν δεν είναι ένα απλό παιχνίδι, κρύβει μυστικά. Είναι ένα όνειρο, μια παραίσθηση, μυστική ιεροτελεστία ή μια πραγματικότητα διαφορετική από εκείνη που γνωρίζουμε; Το παιχνίδι που παίζουν οι ήρωες του έργου αντιπροσωπεύει την ίδια μας τη ζωή· ο Παιγνιοθεραπευτής είναι ο εαυτός μας, η εν δυνάμει εσώτερη δύναμη, η πίστη στην αναγέννηση του ανθρώπου. Η ιστορία που επινόησα κληροδοτείται όχι μόνο σ’ όσους πίστεψαν, αλλά και σ’ όλους εκείνους που δεν πίστεψαν ή δεν πιστεύουν ακόμη και σήμερα. Σε οποιοδήποτε άθυρμα κι αν είναι αυτό. Μεγαλύτερη αξία έχει η συμμετοχή στο παιχνίδι, παρά η νίκη. Εύχομαι η θεραπεία του να γιατρέψει την καρδιά και ν’ απελευθερώσει το πνεύμα.
Ένα πιο σκοτεινό, κατά κάποιον τρόπο, βιβλίο από το προηγούμενο μυθιστόρημά σας «Ο Κήπος των Ονείρων», ένα ψυχολογικό - φιλοσοφικό θρίλερ. Πώς ήρθε η έμπνευση γι’ αυτή την ιστορία;
Η αρχική ιδέα προέκυψε όταν έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο παιγνιοθεραπείας. Το θέμα μού κέντρισε το ενδιαφέρον αμέσως. Άρχισα να συμβουλεύομαι διάφορα βιβλία ψυχολογίας, να παραλληλίζω, να συγκρίνω, να αντιπαραβάλλω μυθιστορηματικές σκέψεις με πραγματικά στοιχεία, κοντολογίς επέλεξα να εφαρμόσω μια παρόμοια θεραπεία στον καθημερινό άνθρωπο, −με τη γενικότερη έννοια του όρου. Ο παιγνιοθεραπευτής είναι ένα μυθιστόρημα που βασίστηκε πρωτίστως στη δυναμική επίδραση της ψυχολογίας, και δη της παιγνιοθεραπείας στον σύγχρονο άνθρωπο. Θα τολμούσα να πω ότι κάποια κεφάλαια του βιβλίου παραπέμπουν σε ψυχολογικό θρίλερ. Το βιβλίο από τη μια κατηγορεί τον άνθρωπο για τα ελαττώματά του και απ’ την άλλη τον υμνεί για τη χάρη του. Σε καμιά όμως περίπτωση (και παρά το αφοριστικό στιλ γραφής σε μερικά σημεία του), δεν θα πρέπει να νοηθεί το περιεχόμενό του ως «σκοτεινό». Η ιδιαιτερότητά του ίσως έγκειται στο ότι προσπαθώ να παρασύρω τον αναγνώστη να γίνει συνοδοιπόρος μου σε μονοπάτια, που πιθανόν αποφεύγει να σκεφτεί στην καθημερινότητά του. Οι όποιες φιλοσοφικές και θρησκευτικές προσεγγίσεις −που ενίοτε ξεπροβάλλουν στο προσκήνιο−, δεν είναι τίποτα άλλο από τη δημιουργία ενός πλαισίου για να εξελιχθεί η πλοκή, το περιτύλιγμα με άλλα λόγια, για να κατανοήσει ο αναγνώστης τους κανόνες (αν υπάρχουν) του παιχνιδιού.
Συγγραφικά τι σημαίνει για εσάς αυτό το βιβλίο; Πότε και υπό ποιες συνθήκες ή αναζητήσεις γράφτηκε;
Για να δώσω τεκμηριωμένες απαντήσεις στις ομολογουμένως διεισδυτικές ερωτήσεις, αναγκάζομαι να παραθέσω δυο παραγράφους από το βιβλίο: «“Αγνόησέ τους” μου είπε, “κάνε πως ακούς, αλλά μην πιστεύεις όσα λένε”. Τότε αντιλήφθηκα ότι ο άνθρωπος είναι κοντόφθαλμος, ηθικός υποκριτής, δογματικός και χαιρέκακος, ένα ζαγάρι ελεεινό, ανίκανος να διαχειριστεί τους πόρους που του προσφέρει η φύση. Φοβάται ν’ αντικρίσει κατάματα τον εαυτό του, να παραδεχτεί τη ματαιοδοξία του» (σελ. 26), και η επόμενη: «Η άποψη του θεωρητικού στοχαστή Χομπς ότι “ο άνθρωπος είναι λύκος για τους συνανθρώπους του”» (σελ. 142), καταδεικνύουν νομίζω τη βασική συνθήκη που με ώθησε για να γράψω τον Παιγνιοθεραπευτή. Θεωρώ ότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει φτάσει σ’ ένα σημείο απαξίωσης από καθετί που τον περιβάλλει, −κοινωνία, συνάνθρωπος, φύση, περιβάλλον. Αν και φαινομενικά ενδιαφέρεται για τον διπλανό, η ικανοποίηση του εαυτού του αποτελεί το κύριο μέλημα. Η ανάλυση χαρακτήρων και εν γένει η αναζήτηση του «αιτιατού» είναι μια έμφυτη διεργασία για μένα. Ο παιγνιοθεραπευτής αποτελεί το επιστέγασμα της σκέψης αυτής, σε μια περίοδο της ζωής μου που ένιωσα έντονα την αδιαφορία του συνανθρώπου και το προσποιητό ενδιαφέρον του. Ο θάνατος του ανθρώπου που προτείνω στο έργο, δεν είναι άλλο από το σαπισμένο τουδέρμα, το γιομάτο πύον και ιδιοτέλεια. Ο νέηλυς άνθρωπος αναδύεται απαλλαγμένος από κάθε πνευματική ή σωματική ατέλεια που τον διακατέχει και πορεύεται ελεύθερος προς τη φύση του. Ίσως θεωρηθώ υπερ-φίαλος, αλλά είμαι βαθιά πεπεισμένος πως ό,τι κι αν ακολουθήσει στην συγγραφική μου πορεία, δεν θα φτάσει ποτέ την τελειότητα του Παιγνιοθεραπευτή. Είναι ένα έργο που μια φορά γράφεται.
«Επιμένετε» στη μεγάλη φόρμα, όσον αφορά τα έργα που έχετε εκδώσει τουλάχιστον που είναι όλα μυθιστορήματα. Πειραματίζεστε με άλλα είδη γραφής;
Αν και θεωρώ την ποίηση ως την απόλυτη μορφή λογοτεχνικής έκφρασης, πράγματι, τα έργα που έχω εκδώσει έως σήμερα είναι μυθιστορήματα. Κατά καιρούς είχα ασχοληθεί με την ποίηση, αλλά το μυθιστόρημα με κέρδισε ολοκληρωτικά, είναι η φόρμα που έρχεται στην πρώτη θέση των προτιμήσεων μου. Η ασχολία μου με τη μεγάλη φόρμα δεν είναι επιμονή, αλλά το είδος που ταιριάζει καλύτερα στην ιδιοσυγκρασία μου. Ένας μαραθώνιος, οι αντοχές του αθλητή δοκιμάζονται στο έπακρο. Οι χαρακτήρες έχουν τον χρόνο και το χώρο ν’ αναδείξουν την αξία τους, απελευθερώνονται από τυχόν προκαταλήψεις και δεσμά, για να δαφνοστεφανωθούν στο τέλος ως οι κυρίαρχοι ήρωες της μυθιστορίας. Το συναίσθημα ορθώνει το ανάστημά του, οι διάλογοι ζωντανεύουν την εξιστόρηση. Ωστόσο, με συνεπαίρνει να πειραματίζομαι και με άλλα είδη της μυθιστορηματικής αφήγησης, όπως η νουβέλα ή το διήγημα. Το διήγημα είναι ένα αγώνας ταχύτητας που δεν επιτρέπει λάθη ή φλυαρίες. Η επόμενη λοιπόν προσπάθεια θα είναι μια συλλογή ετερόκλητων διηγημάτων, με θεματολογία που θα φλερτάρει άλλοτε με το φανταστικό και άλλοτε με το απρόοπτο.
Τι διαβάζετε και τι -αν- γράφετε αυτό το διάστημα;
Είναι πολλοί οι συγγραφείς και τα βιβλία που μου αρέσουν. Δεν ξεχωρίζω σχολές ή λογοτεχνικά ρεύματα. Κάθε βιβλίο έχει την αξία του, κατά συνέπεια αποφεύγω να βάζω φραγμούς ή καλούπια. Αν η υπόθεση ή η θεματική με προσελκύσει, η ανάγνωσή του είναι δεδομένη. Αρκετά χρόνια τώρα ασχολούμαι με τη λογοτεχνία −κυρίως με την ελληνική λογοτεχνία−, οπότε τα αναγνώσματά μου συμβαδίζουν με τα γραπτά, χωρίς βέβαιαν’ αποτελεί θέσφατο.Για παράδειγμα όταν έγραφα τον Παιγνιοθεραπευτή μελετούσα διάφορα εγχειρίδια φιλοσοφίας, βιβλία θρησκείας και ψυχολογίας. Εμβόλιμα όμως διάβασα Kerr και Musso. Το τελευταίο διάστημα η προσοχή μου έχει στραφεί στο αστυνομικό μυθιστόρημα. Το ιστορικό τριγυρίζει στις σκέψεις μου, αλλά νομίζω ότι δεν έχει έρθει ακόμα η ώρα του. Στη συγγραφή η διαφορετικότητα με κρατά σε εγρήγορση, και με τη λέξη διαφορετικότητα εννοώ το είδος μυθιστορήματος. Έχω ξεκινήσει να γράφω μια ιστορία για τη δολοφονία μιας νέας κοπέλας· τα γεγονότα θα διαδραματίζονται σ’ ένα νησιωτικό σύμπλεγμα της Ελλάδας. Τα αναγνώσματα συνεπώς περιστρέφονται από Μαρή, αλλά και πιο σύγχρονους (Έλληνες ως επί των πλείστων) πεζογράφους της αστυνομικής λογοτεχνίας.
