Συνέντευξη στον Αντρέα Πολυκάρπου
Η ποίηση του Κώστα Γραμματικόπουλου έχει τις ρίζες της βαθιά σε ένα ποιητικό γίγνεσθαι που μας έρχεται από μακριά. Πρόκειται για μια ποίηση βγαλμένη από τον πεπαιδευμένο χρόνο που αν και βαδίζει κοιτώντας σε μιαν πρότερη ποιητική κατάσταση εντούτοις υπόσχεται να ανανεώσει το ήδη βαρετό μεταμοντέρνο ύφος μιας ψεύτικης διανόησης που δεν μπορεί να κινηθεί αφού πάσχει από πνευματική μυωπία. Ο Γραμματικόπουλος ως πολύ καλός χειριστής του λόγου κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη από τα πρώτα κιόλας ποιήματα δομώντας ένα δικό του ξέχωρο ποιητικό κόσμο που αφήνει μια γλυκόπικρη γεύση μέσα από τη χρήση των λέξεων (που σε κάποια ποιήματα λειτουργούν σαν λεπίδες) αλλά και τη δημιουργία εικόνων από ένα σύμπαν που οι ίδιοι φοβόμαστε να αντικρίσουμε. Είναι ο ποιητής που γράφει όχι με αφορμή τη δική του πλήξη ή τη δική του προβληματική αλλά ο ποιητής που γράφει και ταυτόχρονα πλάθει εικόνες μεστές και φράσεις που το νόημα τους χρειάζεται πολλαπλές αναγνώσεις για να γίνει κατανοητό. Μέσα, όμως, από την πυκνή γραφή του ένας αέρας ποιητικότητας (κάτι που δεν το πετυχαίνουν οι πλείστοι ποιητές σήμερα αφημένοι στο ναρκισσισμό τους) ψηλαφίζει τις λέξεις και τις εικόνες που οι ίδιοι οι αναγνώστες κυοφορούμε.
Πλατείες κοχλάζουν, ανήμπορο πλήθος
μωρά στα καρότσια, θλιμμένα φέρετρα του μέλλοντος.
Ψυχές δραπετεύουν στης Κόλασης το μόνο καταφύγιο
καβαλάρη δαίμονα, επιβουλεύεσαι τα όνειρά τους.
Στρατιώτες επελαύνουν με ματωμένες ρομφαίες στα χέρια
γυναίκες ουρλιάζουν, σώματα ψυχορραγούν
ο ήχος της σάλπιγγας σήμανε τη νίκη
ο πόλεμος τελείωσε κι η πλατεία άδειασε. (ΕΠΙΜΗΘΕΙΣ)
Ο Κώστας Γραμματικόπουλος γεννήθηκε το 1962 και η ποιητική συλλογή «Νεκρό φιλί» (2015, εκδόσεις Vakxikon.gr) είναι η πρώτη του ποιητική παρουσία σε βιβλίο.
Πως αντιμετωπίζετε την ποίηση: ως μία ταυτότητα ή ως μία ετερότητα μέσα στη σύγχρονη ζωή;
Θα τολμούσα να πω πως αντιμετωπίζω την ποίηση σαν την ίδια την ζωή , σαν ένα φωτεινό δρόμο που ακολουθώ πιστά. Η ποίηση είναι ένας θρίαμβος πάνω στην θλιβερή πραγματικότητα, μία αντίσταση απέναντι στην αδικία και την ασκήμια αυτού τού κόσμου. Με συγκλονίζει ο στίχος του Σαίξπηρ όταν ο Άμλετ αναφωνεί στο τέλος της πρώτης πράξης: “Καταραμένη μοίρα! Ο κόσμος πήγαινε στραβά και δεν απόμενε άλλο: έπρεπε εγώ να γεννηθώ, στον ίσιο δρόμο να τον βάλω!” Ένα στίχο που θα πρέπει όλοι οι άνθρωποι να έχουμε βαθειά μέσα στην καρδιά και το μυαλό μας.
Ο ποιητής είναι μία περσόνα γύρω από τις λέξεις ή λειτουργεί με έναν ενστικτώδη ορμεμφυτισμό;
Το πώς λειτουργεί ένας ποιητής όταν δημιουργεί είναι ένα άλυτο μυστήριο. Τι τον ωθεί να γράψει ένα ποίημα; Γιά ποιον λόγο πήρε αυτή την κατεύθυνση το ποίημα και όχι κάποια άλλη; Είναι μιά δαιδαλώδης διαδικασία, σαν τον μύτο της Αριάδνης μέσα στον λαβύρινθο, που τελικά θα βγάλει τον ποιητή στο ξέφωτο. Από την άλλη μεριά το ένστικτο είναι το φιλοδώρημα του θεού ή η τρικλοποδιά του διαβόλου; Κάποιες φορές είναι το πρώτο αλλά τις περισσότερες φορές θα έλεγα ότι είναι η δεύτερη εκδοχή.
Μπορεί η τέχνη να κλείσει τις πληγές των ανθρώπων μέσα σε μιά ενδότερη υπαρξιακή διαλεκτική;
Ασπάζομαι απόλυτα την άποψη του Αδαμάντιου Κοραή και των Διαφωτιστών της Αναγέννησης ότι μόνο μέσα από την καλλιέργεια και την μόρφωση (και αυτόν τον δρόμο μόνο η Τέχνη μπορεί να προσφέρει) μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα. Αυτόν τον άνθρωπο που αργότερα ο Νίτσε ονόμασε “υπεράνθρωπο” και ο Τσε Γκεβάρα “Νέο άνθρωπο”, έναν άνθρωπο απαλλαγμένο από αναχρονισμούς, στερεότυπα και εγωισμούς αλλά ιδεολόγο, καινοτόμο και πρωτοπόρο. Συνοψίζοντας τα παραπάνω είναι προφανής η απάντηση στο ερώτημά σας μιας και η δύναμη της Τέχνης είναι τεράστια και λυτρωτική.
Πιστεύετε ότι ακολουθείτε το δρόμο άλλων ποιητών ή ακολουθείτε μιά μοναχική πορεία μέσα στη γραφή σας;
Θα απαντούσα απερίφραστα και τα δύο. Έχω τη βαθιά αίσθηση ότι ακολουθώ πιστά τα χνάρια των μεγάλων ποιητών (Ελλήνων και ξένων). Άλλωστε αυτή είναι η δύναμη των λογοτεχνών. Να σε παίρνουν από το χέρι και να σε πηγαίνουν σε άγνωστα μονοπάτια και δρόμους ώσπου σε αφήνουν μόνο να ακολουθήσεις μιά μοναχική πορεία μέσα στα σκοτάδια και το άπλετο φως του είναι σου.
Ποιες εικόνες κρατάτε μέσα σας από τη ζωή σας; Ποιές εικόνες με άλλα λόγια εφορμούν στη γραφή σας;
Θα έλεγα ότι περισσότερο στη ποίηση μου αναδύεται μια ιδέα. Από την πεζή πραγματικότητα αδυνατώ να έχω κάποιες εικόνες και αυτό γιατί με απωθεί. Επειδή τα ποιήματα είναι θεματικά θα έλεγα ότι πίσω από την ιστορία ενός ποιήματος κρύβεται μιά φωτεινή ή σκοτεινή ιδέα, άλλοτε εμφανής και άλλoτε δυσνόητη.
Ποια ερωτήματα καλείτε να απαντήσει ο ποιητής διαχρονικά αλλά και στο παρόν που ζούμε;
Έχω την εντύπωση πως ένας ποιητής αυτό που εν τέλει κάνει δεν είναι να απαντήσει σε κάποια ερωτήματα αλλά να θέσει και άλλα. Ερωτήματα που κάποιες φορές (όχι όλες) ενυπάρχει σ' αυτά και το σπέρμα της απάντησης. Αυτό που όλοι οι λογοτέχνες διατείνονται στο έργο τους είναι το απλό ερώτημα: "Μα γιατί ζούμε αυτή την άθλια και μίζερη ζωή και δεν ζούμε μιά άλλη ζωή ευτυχισμένη και όμορφη;" Η απάντηση είναι γιατί οι άνθρωποι βρίσκονται διαχρονικά σε μιά βαθιά πλάνη, με συνέπεια να επαναλαμβάνουν τα λαθη τους με αποτέλεσμα να δυστυχούν. Όταν βγουν απ' αυτή την πλάνη (αν το κατορθώσουν ποτέ) μόνο τότε θα μπορέσουν να ευτυχίσουν.
Ποιο το νόημα της λέξης στην ποίηση; Μιά άλλη μορφή έκφρασης ή ένα ψυχικό αποτύπωμα;
Όταν ο ποιητής ψάχνει λέξεις για να εκφραστεί, βρίσκει λέξεις που δεν έχουν να πουν τίποτα. Οι λέξεις έρχονται όταν δεν τις ψάχνεις. Αποκαλύπτονται μπροστά σου σαν τις πόρνες. Ίσως θέλουν να σε κάνουν ποιητή. Ίσως θέλουν να σε τρελάνουν. Κανένας δεν ξέρει τον σκοπό τους, εσύ όμως μέσα σου βαθειά τον ξέρεις.Οι λέξεις δεν μπορεί να είναι μιά άλλη μορφή έκφρασης παρά ένας καθρέπτης μιάς ιδιάζουσας ψυχικής κατάστασης την στιγμή που ένας ποιητής δημιουργεί.
Είναι η ποίηση το καταφύγιο του ανθρώπου;
Δεν ξέρω αν η ποίηση είναι το καταφύγιο του ανθρώπου, σίγουρα όμως το καταφύγιο του ανθρώπου μπορεί να είναι η ποίηση."Ενα βάλσαμο στην καρδιά του ανθρώπου, μιά ψυχική ανάταση. Ένα υψηλό ιδεώδες. Ένα καταφύγιο... αλλά και μια ευθύνη για όσες παραλήψεις ή και πράξεις που δεν πραγματοποιήσαμε στην ζωή μας. Μια τεράστια ευθύνη..."
Μπορεί ο κόσμος να ζήσει ποιητικά;
Μα θα αντέτεινα μόνο ποιητικά θα μπορούσε να ζήσει. Ο Όσκαρ Ουάιλντ έλεγε πως όσα πράγματα κάνουν ευτυχισμένο έναν άνθρωπο στοιχίζουν ελάχιστα ή είναι δωρεάν. Έννοιες και συναισθήματα όπως η αγάπη, η φιλία, η αλληλεγγύη, η ειρήνη, η ελευθερία, δεν στοιχίζουν απολύτως τίποτα. Αντίθετα θα προέκτεινα την σκέψη του μεγάλου αυτού Ιρλανδού συγγραφέα και ποιητή (Η μπαλάντα της φυλακής του Ρίντινγ, το κύκνειο έργο του είναι ένα πραγματικό αριστούργημα της παγκόσμιας ποίησης) όσα πράγματα μας κάνουν δυστυχισμένους τα έχουμε πληρώσει πολύ ακριβά. Θυμηθείτε πόσες φορές πηγαίνοντας με την παρέα σας σε ένα καφέ σας προσέφεραν ένα ποτήρι νερό - το πολυτιμότερο αγαθό στον άνθρωπο – χωρίς να του δώσετε καμμία απολύτως σημασία. Θυμηθείτε πόσες φορές δεν σηκώσατε το κεφάλι σας να δείτε τον έναστρο ουρανό με την πανέμορφη πανσέληνο. Θυμηθείτε πόσες φορές δεν αντικρύσατε δύο αθώα παιδικά μάτια να σας χαμογελούν. Θυμηθείτε πόσες φορές δεν ερωτευθήκατε γιατί ο φαύλος και εγωπαθής εαυτός σας το απέτρεψε. Και τότε θα καταλάβετε πως μόνο ζώντας ποιητικά θα μπορέσετε να ευτυχίσετε!
