Top menu

Στον ποιητικό κόσμο της Βάσως Μπρατάκη

της Σοφίας Αργυροπούλου (Άτη Σολέρτη)

«Νύχτα Ηνίοχος», η ποιητική σου συλλογή από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης. Πως προέκυψε ο τίτλος;
Η αλήθεια είναι ότι η ιδέα για τον συγκεκριμένο τίτλο δόθηκε από τον ίδιο τον εκδοτικό οίκο και δεν σου κρύβω ότι την ασπάστηκα με ιδιαίτερο ενθουσιασμό, γιατί το "ΝΥΧΤΑ ΗΝΙΟΧΟΣ" είναι το πιο αγαπημένο ποίημά μου, ίσως και το καλύτερο που έχω γράψει μέχρι τώρα… Γιατί πίσω από τις λέξεις του, κρύβεται η αιτία που με οδήγησε αλλά και που οδηγεί νομίζω τους περισσότερους από εμάς στον μοναχικό δρόμο της ποίησης, που είναι θαρρώ η έντονη επιθυμία της φυγής μας από τη σιωπή αλλά και τη μίζερη πραγματικότητα που ίσως να ζούμε…

«Στη διχάλα της σιωπής
πνιγμένη επιθυμία φυγής
το τελευταίο σφύριγμα της αμαξοστοιχίας
που δεν έφτασε στο τέρμα.
Και μείναμε στην αποβάθρα
προσμένοντας
με τις βαλίτσες γεμάτες
τριμμένα πανωφόρια ... τα όνειρα μας
τις νύχτες που η πόλη πουλιέται
σαν πόρνη πολυτελείας
σε σοκάκια σκοτεινά και άδεια,
ενώ οι ποιητές στων στίχων
την σκακιέρα παίζουν την ψυχή τους,
με λόγια φιλήδονα και λάγνα
στον έρωτα ποιός θα κερδίσει.
Και η νύχτα, σαν άλλος ηνίοχος,
έχοντας τα μάτια κλειστά
με ένα κόκκινο της φωτιάς μαντήλι
στο χρώμα της καρδιάς
αιώνες τώρα κρατά τα ινία,
κάτω από το φεγγάρι,
φυλακίζοντας το χλιμίντρισμα
που ξυπνά ο έρωτας».

 
Το ομώνυμο ποίημά σου. Ο έρωτας αναρωτιέμαι, όντως κρατά τα ηνία της νύχτας;Η φράση στο ποίημα μου είναι… Και η νύχτα σαν άλλος ηνίοχος, Νομίζω η ερώτηση ότι θα έπρεπε να είναι… Αν η νύχτα κρατά τα ηνία του έρωτα… Αναρωτήθηκες ποτέ πόσες ιστορίες πάθους ξεδιπλώνονται κάθε νύχτα κάτω από την Ακρόπολη; Οι άνθρωποι την ημέρα συνήθως φοράνε το πανωφόρι της ευπρέπειας. Tη νύχτα όμως τα κορμιά χαλαρώνουν, οι αντιστάσεις εκμηδενίζονται και η ευπρέπεια πετιέται στην άκρη. Kαι τότε είναι που ανθίζουν θα έλεγα τα ρόδα του έρωτα άλλοτε ροζ, άλλοτε κόκκινα, καμιά φορά μην ξεχνάμε και μαύρα, κάτι σαν τα μαύρα φεγγάρια του έρωτα όταν ξεφεύγει θα έλεγα ίσως από τα όρια του επιτρεπτού για το σύνολο της πλειοψηφίας των ανθρώπων. Kαι είναι τότε θαρρώ που ο έρωτας μετατρέπεται σε ένα δάσος από σκοτεινά τελώνια, όπου περιπλανώνται οι ψυχές των εραστών παραδομένες στα σκοτεινά πάθη τους… Άρα νομίζω ότι δεν είναι υπερβολή να πιστεύουμε ότι η νύχτα κρατά τα ηνία του έρωτα, αφού την νύχτα γεννιούνται τα πιο όμορφα αλλά και τα πιο  σκοτεινά συναισθήματα των ανθρώπων. Και ο έρωτας νομίζω ότι είναι ένα μείγμα και από τα δυο…

Προτιμάς τη Νύχτα ή τη Μέρα;
Σαν ποιήτρια θα έλεγα ότι με μαγεύει η νύχτα γιατί νομίζω ότι την νύχτα ξυπνούν τα πιο αρχέγονα ένστικτα των ανθρώπων όπως είναι ο έρωτας… Εξάλλου και η ποίηση δεν είναι ένας έρωτας; Τα περισσότερα ποιήματά μου  τα έγραψα νύχτα και όχι ημέρα...
Διαβάζοντας το βιβλίο σου, νοστάλγησα το παρελθόν αγνών συναισθημάτων αγάπης, έρωτα, πόνου, μοναξιάς, ονειροπόλησης κι έτρεξα στη φύση να βρω καταφύγιο. Κατά πόσο είναι βιωματική η γραφή σου;
Δυστυχώς δεν μπορώ να γράψω ούτε έναν στίχο χωρίς να βιώσω τα συναισθήματα που περικλείει μέσα του και μάλιστα σε υπερθετικό βαθμό.  Αλλιώς πως θα ζητούσα την λύτρωση μου από αυτά με το να τα μεταφέρω στο χαρτί;
http://mpleveloudo.blogspot.com.  Διατηρείς και το εξής blog. Τι συμβολίζει το μπλε βελούδο για σένα;
Το μπλε συμβολίζει τον ουρανό… Το μπλε βελούδο συμβολίζει τον ουρανό της καρδιάς μου… Μην ξεχνάς  ότι οι ποιητές είμαστε μοναχικά πουλιά… Ταξιδευτές του δικού μας ουρανού… Ένας τέτοιος ουρανός είναι και το ΜΠΛΕ ΒΕΛΟΥΔΟ. Ο δικός μου μοναχικός  ουρανός.
http://taksideuontasstoxrwma.blogspot.com.  Το άλλο σου blog. Πόσο ανάγκη έχεις να ταξιδεύεις στο χρώμα;
Δεν το κρύβω πόσο μου λείπει το χρώμα και αν μετάνιωσα που έφυγα από την Αθήνα, είναι γιατί φεύγοντας αφαίρεσα από τον εαυτό μου τη δυνατότητα να γίνω μια καλή ζωγράφος. Λατρεύω τη ζωγραφική και έχω μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με βιβλία για τη ζωή και το έργο πολλών ζωγράφων, Ελλήνων και ξένων. Και το συγκεκριμένο μπλογκ το έκανα από επιθυμία για  να μοιραστώ την αγάπη μου για την ζωγραφική και με άλλους ανθρώπους.  Βέβαια δεν μπόρεσα ακόμα να βρω τον τρόπο για να μεταφέρω όσο γίνεται πιο πιστά τις εικόνες από το βιβλίο στον υπολογιστή, γι’ αυτό ίσως και να το παραμέλησα τελευταία.
 
Τι χρώμα θεωρείς πως κυριαρχεί στη ζωή σου και συνεπώς στις εμπνεύσεις σου και στη γραφή σου;
Το κόκκινο… Το χρώμα του έρωτα. Γιατί νομίζω ότι ο έρωτας κυβερνάει τις ζωές των ανθρώπων και ας μη θέλουμε να το παραδεχτούμε .

Γνωρίζω πως είσαι και ζωγράφος και κεραμοποιός. Ποια τέχνη σε εκφράζει -θεωρείς- περισσότερο;
Καταρχάς θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι, αν και ζωγραφίζω καλά και αν έλαβα μέρος και σε μια ομαδική έκθεση, ότι δεν θεωρώ τον εαυτό μου ζωγράφο. Δεν θέλω να κλέβω τίτλους που δικαιωματικά ανήκουν σε άλλους. Ήταν το όνειρό μου, αλλά δυστυχώς λίγο αργά για να διεκδικήσω την πραγματοποίησή του. Τώρα σχετικά στην ερώτηση που μου θέτεις, η απάντηση είναι ότι με εκφράζει περισσότερο η ζωγραφική από κάθε άποψη. Αυτό φαίνεται και στα κεραμεικά που έκανα γιατί όλα βγήκαν από τον συνδυασμό και των δυο. Κάποια εποχή ασχολήθηκα και με το ψηφιδωτό. Μου αρέσει κατά εποχές να εκφράζομαι με διαφορετικά μέσα…
Πιστεύεις πως σε έχει επηρρεάσει η ζωγραφική στις ποιητικές σου εμπνεύσεις;
Δε φαίνεται; Νομίζω πως ναι. Νιώθω πλέον σαν να γράφω με χρώματα και να ζωγραφίζω με λέξεις. Κάθε ποίημά μου είναι και μια προσπάθεια να πλάσω με τις λέξεις εικόνες και να τις μεταφυτεύσω στο μυαλό του αναγνώστη. Κάτι παρόμοιο δεν κάνει και ο ζωγράφος; Η μόνη διαφορά είναι ότι εγώ το κάνω με λέξεις ενώ αυτός με χρώμα.
 
Ποια είναι η σχέση σου με τα όνειρα;
Πιστεύω στα όνειρα… Θα τολμούσα να πω ότι ίσως να είναι η ζωή μας σε μια άλλη διάσταση, διαφορετική από αυτή στην οποία ζούμε ή και οι σκιές μιας άλλης ζωής που ίσως να είχαμε ζήσει πριν από αυτήν. Ποιος ξέρει; Δεν σου έτυχε ποτέ να δεις ένα όνειρο που να σε προειδοποιούσε για κάτι που επρόκειτο να γίνει; Εμένα μου συμβαίνει πολύ συχνά …
«Και ύστερα ήρθαν αυτοί
που μας έφεραν την καταχνιά
και έκαναν τα όνειρά μας
ένα μπουκέτο από νεκρά πουλιά
στην ποδιά του χειμώνα
(…)
Και ήταν τα πλάνα λόγια τους
σαν δόλια μέλισσα που τρυγούσε
σιγά-σιγά τις νύχτες μας
γονιμοποιώντας ολοένα
την γύρη από τα μυστικά άνθη,
ενώ μικροί ερωδιοί το φεγγάρι
έπιναν σε ασημένια κούπα.
Και ήταν η ίδια η ζωή μας
που σαν ποτάμι πέρασε από δίπλα
στο ατέλειωτο βουητό του
το ανατρίχιασμα των ψυχών
όταν αγόρια και κορίτσια
που είχαν άστρα στα μάτια
σπονδή στον θεό του έρωτα έκαναν
με δισκοπότηρο την ίδια την καρδιά τους».
Πόσο γνώριμη είναι η σκηνή που μας περιγράφεις στο «Και ύστερα ήρθαν αυτοί»;


Πολύ γνώριμη… Νομίζω ότι την βιώνουμε συνεχώς όχι μόνο σε προσωπικό  επίπεδο αλλά και σε κοινωνικό.  Δεν υπάρχει χειρότερο πράγμα από το να σκοτώνεις τα όνειρα ενός ανθρώπου και ακόμα χειρότερο τα όνειρα ενός λαού. Και δυστυχώς στις ημέρες μας, νομίζω οι περισσότεροι ότι το βιώνουμε και στα δυο επίπεδα. Παντού πλάνα λόγια… Ααπό ανθρώπους που μας περιτριγυρίζουν και από κυβερνήσεις που αποδεικνύονται στην πορεία της διακυβέρνησης τους ότι δεν  ήταν τίποτε άλλο παρά μονάχα μεγάλα λόγια… Μα η ζωή κυλάει είτε το θέλουμε είτε όχι, σαν ένα ποτάμι που περνάει βιαστικά μέσα από τα δάχτυλά μας και ευτυχώς που υπάρχει και αυτό το ανατρίχιασμα των ψυχών όταν οι  άνθρωποι ερωτεύονται, γιατί αλλιώς νομίζω ότι θα ήμασταν κοινωνίες καταθλιπτικών ανθρώπων. Βέβαια όταν αναφέρομαι στον έρωτα, έχω στο μυαλό μου πάντα μια κατάσταση ευδαιμονίας της ψυχής του ανθρώπου που μπορεί να απέχει χιλιόμετρα από την έννοια του έρωτα όπως τον εννοούμε σήμερα.
«Σε βρήκα, Χριστέ μου,
σε κάδους σκουπιδιών να ψάχνεις,
για να χορτάσεις τα πεινασμένα σου νιάτα,
σε δρόμους με σπασμένους φανοστάτες.
Στους τοίχους βρώμικων σπιτιών
διακρίνω τον ίσκιο από τα όνειρά σου
και στα πεζοδρόμια της μνήμης
μια σβησμένη ηχώ μου ξαναφέρνει πίσω
τα τελευταία κουρασμένα βήματά σου.
Μα αντί για καρφιά στα χέρια
είχες μια αυτοσχέδια βόμβα.
Ένα μπάμ και γλύτωσες, καρδιά μου».

 
Είναι από την «Αφιλόξενη Πόλη». Με είχαν κεντρίσει αυτοί οι στίχοι από την πρώτη στιγμή που τους διάβασα στο blog σου. Πως νιώθεις για τις εικόνες που συναντάς στην καθημερινότητά σου; Τι σου λέει το παρόν;
Τι νιώθω; Πόνο και οργή για την ανισότητα που υπάρχει στις ανθρώπινες κοινωνίες. Αυτό το ποίημα το έγραφα όλη τη νύχτα της Μεγάλης Πέμπτης. Ομολογώ ότι δεν είμαι καλή χριστιανή και ξέρεις κάτι; Ευτυχώς που δεν είμαι, γιατί ίσως να τα έριχνα  και εγώ όλα στον Θεό και να πήγαινα να κοιμηθώ με τη συνείδησή μου ήσυχη. Από χόμπι έψαχνε αυτό το παιδί τα σκουπίδια ή από φτώχεια και πείνα; Έχετε δει κανένα παιδί από εύπορη οικογένεια να ψάχνει τα σκουπίδια; Γιατί εγώ προσωπικά δεν είδα ποτέ μου… Ρίξτε μια ματιά στις φτωχογειτονιές της Αθήνας.Άνθρωποι κοιμούνται στα παγκάκια και τρέφονται με σκουπίδια. Μικρά παιδάκια οδηγούνται αντί για την παιδική χαρά στη ζητιανιά ή την πορνεία και εμείς μιλάμε για αναπτυγμένες κοινωνίες ανθρώπων και για πολιτισμό; Καλύτερα να μιλάμε για κοινωνίες ώρα μηδέν! Ο Χριστός σταυρώνεται κάθε μέρα δίπλα μας και εμείς τον ψάχνουμε στις εκκλησίες… Ναι, είναι πολύ βολική η τακτική της στρουθοκαμήλου. Πώς αλλιώς θα κοιμόμασταν στο όμορφο κρεβατάκι μας χωρίς ηρεμιστικά;
Ποια η σχέση σου με τη μοναξιά;
Καλύτερα να με ρωτήσεις τι χρώμα έχει η μοναξιά; Μαύρο κατάμαυρο σαν της νύχτας. Σε μια εποχή που την χαρακτηρίζει η μοναξιά στις ανθρώπινες σχέσεις, νομίζω ότι είναι ουτοπία να ψάχνουμε ανθρώπους που δεν τους άγγιξε ποτέ.
 
Ποια είναι η μεγαλύτερη συγκίνηση που έχεις βιώσει;
Στην πραγματική ζωή μου, νομίζω αυτό ότι θα το ξέρω με σιγουριά, λίγο πριν τον θάνατό μου. Κάπου άκουσα ότι οι άνθρωποι λίγο πριν πεθάνουν, ξαναβιώνουν ό,τι πιο όμορφο και άσχημο έζησαν στην ζωή τους. Θα σου πω όμως διαδικτυακά αν θέλεις… Ήταν χαράματα, όταν γυρνώντας από ένα ταξίδι, διάβασα σε ένα ιστολόγιο μια ανάρτηση που ήταν ονομαστικά αφιερωμένη σε εμένα. Δεν σου το κρύβω ότι έμεινα άναυδη και ότι η καρδιά μου πήγε να σπάσει από την συγκίνηση. Ήταν τα συναισθήματα μιας σύγχρονης γυναίκας, κοινωνικά πετυχημένης αλλά όχι ευτυχισμένης.  Ήταν σαν να με έβαζε στην ψυχή της για να νιώσω όλα τα συναισθήματα   που βίωνε εκείνη την εποχή. Τότε συνειδητοποίησα την αξία της ποίησης και το πόσο υπέροχο είναι έστω και για μια στιγμή, να αγγίξεις την ψυχή ενός ανθρώπου και να του ξεθάψεις τα θαμμένα όνειρά του. Νομίζω ότι είναι ό,τι πιο συγκινητικό βίωσα μέχρι τώρα σαν ένα άτομο που γράφει ποίηση, και ειλικρινά ήταν ένας από τους ανθρώπους που με έκαναν να πάρω πολύ σοβαρά αυτό που γίνεται με τα ιστολόγια.
Υπάρχουν καλλιτέχνες που θαυμάζεις και θεωρείς πως σε έχουν επηρρεάσει στην δημιουργική σου πορεία;
Πάρα πολλοί και για διαφορετικό λόγο ο καθένας τους… Ακόμα και άτομα του διαδικτύου που με συγκίνησαν με τα συναισθήματα που έβγαζαν στα γραπτά τους. Δεν ξέρω πόσο καλό είναι για μένα, γιατί πολλές φορές ήταν ιδιαίτερα επώδυνο, αλλά μπορώ να ταυτιστώ με τα συναισθήματα του άλλου και να τα κάνω δικά μου. Σε τέτοιο βαθμό ώστε για να λυτρωθώ να καταφύγω στο γράψιμο ενός ποιήματος.
Ποιος είναι ο αγαπημένος σου πίνακας από γνωστό καλλιτέχνη;
«Ο Εσταυρωμένος» του Νταλί. Νομίζω κάθε φορά που τον βλέπω, ότι νιώθω το ίδιο δέος που ένιωσα όταν το πρωτοείδα παιδί…
Πιστεύεις πως υπάρχει μέλλον στην ποίηση; Πως τα βλέπεις τα πράγματα;
Γιατί να μην έχει μέλλον…; Ο σημερινός άνθρωπος νομίζω ότι έχει ανάγκη περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη εποχή την ποίηση και αυτό γιατί του λείπει η μαγεία από την καθημερινή του ζωή. Αρκεί να μην έχει λέξεις βγαλμένες από το λεξικό του Μπαμπινιώτη και νοήματα που δεν μπορεί  να τα συλλάβει ο νους του απλού αναγνώστη… Για μένα ο στόχος του κάθε ποιητή θα πρέπει να είναι να κερδίσει τον ανυποψίαστο και όχι τον μυημένο αναγνώστη. Γιατί ο μυημένος διάβαζε και  θα διαβάζει πάντα ποίηση, αλλά ο άλλος μπορεί να μη διαβάσει ποτέ του… Πάντως νομίζω ότι στην Ελλάδα αγαπάμε ιδιαίτερα την ποίηση, αλλιώς πώς να εξηγήσω την πληθώρα των ποιητικών συλλογών που εκδίδονται κάθε μήνα αλλά και όλες αυτές τις αναρτήσεις ποιημάτων που γίνονται κάθε μέρα στο διαδίκτυο; Νομίζω ότι το διαδίκτυο τα τελευταία χρόνια  βοηθάει πάρα πολύ στην διάδοση της ποίησης και αυτό το λέω και από προσωπική μου πείρα, γιατί γνώρισα ποιητές και ποιήτριες που ίσως να μην τους γνώριζα ποτέ μου.
Κλείνοντας, θα ήθελα να σε ευχαριστήσω για τη συζήτηση, να σου ευχηθώ καλή επιτυχία και να αφήσω κάποια από τα λόγια σου να κυριαρχήσουν. «Ανατολικά της Εδέμ.
εγώ ο μικρός θνητός
που πίστεψα πως έγινα αθάνατος
προς τα πού να αποθέσω
το πλατανόφυλλο της καρδιάς μου,
τώρα που απομείναμε χωρίς θεούς;»

Είναι από το «Ανατολικά της Εδέμ» που το αφιερώνεις σε κάθε Αλέξανδρο που χάνεται άδικα.  Σαν μικρό παιδί, θα σε κοιτάξω με αθωότητα στα μάτια και θα σε ρωτήσω, απλά, είναι αλήθεια;


Νομίζω ναι… Εγώ τουλάχιστον μέσα μου έτσι νιώθω… Σαν ένα φτωχό ανθρωπάκι που δεν ξέρω πια που να αποθέσω την ψυχή μου.
Νομίζω βέβαια ότι δεν είμαι η μοναδική και ότι πολλοί άνθρωποι άρχισαν να νιώθουν παρόμοια συναισθήματα. Θέλω να πιστεύω αυτά τα συναισθήματα ότι ίσως να μας κάνουν να στραφούμε και πάλι στο παρελθόν, για να δούμε τα λάθη που κάναμε…, τι κάναμε και τι θα έπρεπε να κάνουμε…, μήπως και οδηγηθούμε κάποτε στο κατώφλι ενός πολιτισμού ίσως λιγότερου πλούσιου σε υλικά αγαθά, αλλά με κέντρο τώρα την ίδια την καρδιά μας. Είναι ίσως ο μόνος τρόπος για να  ξαναγυρίσουμε και πάλι στη χαμένη Εδέμ, σε αυτή την κατάσταση της μακαριότητας που έπαψε να υπάρχει μέσα μας, και που την νιώθουμε πλέον σαν το ξεθυμασμένο άρωμα μιας μακρινής ανάμνησης. Το οφείλουμε νομίζω στις επόμενες γενιές των ανθρώπων που θα γεννηθούν. Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στο περιοδικό σας, για την τιμή που μου κάνει  με το να φιλοξενήσει στις σελίδες του τις σκέψεις μου. Σοφία, ένα μεγάλο ευχαριστώ από καρδιάς και για τις ερωτήσεις σου, γιατί μου έδωσες την ευκαιρία να μιλήσω για πολλά πράγματα που με απασχολούν τελευταία

*
 
ΩΔΗ ΣΤΗΝ ΑΓΑΠΗ


Σ' αγαπώ
με την δίψα της φωτιάς
που σάρωσε τα πάντα
στα δάση της ψυχής μου
τις νύχτες με τα πυρπολημένα φεγγάρια
όταν ανάψαν οι φωτιές
στις γειτονιές των άστρων.

Σ' αγαπώ
με την τρέλα της καταιγίδας
που ταρακούνησε τα κλαδιά
στα δένδρα της φαντασίας μου
όταν πορευόταν ο έρωτας μυστικά
μουσική στα πλήκτρα της ψυχής μου.

Σ'αγαπώ
με την ορμή που το φως σκορπά
διάφανες βεντάλιες
στα αγεωγράφητα τοπία του κορμιού σου
όταν ανοίγει πανιά η αστροφεγγιά
στο παρθενικό ταξίδι των χεριών μου.

Σ'αγαπώ
με το απέραντο μιας νύχτας
όταν ωριμάζει ο λωτός του πόθου
στην αγκάλη μυστικών κήπων
και ανοίγουν τα φτερά αγγέλων
στα σοκάκια του ονείρου.