photo © Στράτος Προύσαλης
Γράφει ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος
Ένα από τα πιο συνηθισμένα θέματα, που διαβάζουμε στις σύγχρονες ποιητικές συλλογές είναι ο χρόνος. Κάθε ποιητής αντιμετωπίζει τον χρόνο από τη δική του σκοπιά και είναι ενδιαφέρον να ερευνήσουμε ορισμένες χαρακτηριστικές περιπτώσεις.
Το πιο διαδεδομένο ποίημα, που αναφέρεται στο χρόνο είναι τα «κεριά» του Καβάφη. Οι δυο τελευταίοι στίχοι του: «τι γρήγορα που η σκοτεινή γραμμή μακραίνει, / τι γρήγορα που τα σβηστά κεριά πληθαίνουν» περιγράφουν όλη την τραγικότητα του πεπερασμένου, που γνωρίζει ο άνθρωπος και τη συνειδητοποίηση της αναπόφευκτης φθοράς. Την ίδια αντιμετώπιση βρίσκουμε και στο ποίημα του Καβάφη «Απ’ τες εννιά», που αν και δεν έχει γίνει τόσο γνωστό όσο τα «Κεριά», διαθέτει παρόμοια τραγικότητα: «Δώδεκα και μισή. Πως πέρασεν η ώρα. / Δώδεκα και μισή. Πως πέρασαν τα χρόνια.» Όμως, ο Καβάφης έγραψε και για τη μονοτονία, που μας κάνει να νομίζουμε ότι ο χρόνος δεν περνά, όταν κάθε μέρα είναι ίδια με την προηγούμενη: «Και καταντά το αύριο πια σαν αύριο να μη μοιάζει.»
Ο Κώστας Βάρναλης μας δίνει την δική του άποψη για το χρόνο σε ένα συγκλονιστικό τετράστιχο από το ποίημα «Πρόλογος»: Χτες και σήμερα ίδια κι όμοια, χρόνια μπρος, χρόνια μετά… / Η ύπαρξή σου σε σκοτάδι όλο πηχτότερο βουτά. / Τάχα η θέλησή σου λίγη, τάχα ο πόνος σου μεγάλος; / Αχ, πούσαι, νιότη, πούδειχνες πως θα γινόμουν άλλος!». Εδώ έχουμε έναν άνθρωπο, που ξεκίνησε γεμάτος με όνειρα στα νιάτα του, για να καταλήξει στα ίδια και όμοια, που τίποτα δεν αλλάζει και εδώ ο Βάρναλης συναντάει τη «Μονοτονία» του Καβάφη και αν ο καβαφικός στίχος γελάει πικρά, ο στίχος του Βάρναλη κλαίει.
Μια άλλη διάσταση στο χρόνο δίνει ο Νίκος Καρούζος: «Ο χρόνος είναι κοροϊδευτικός» και αλλού: «Παρωδία της άχραντης διάρκειας ο χρόνος.» Εδώ βλέπουμε μια αντιμετώπιση του χρόνου ως μια παρωδία, κάτι, που μας κοροϊδεύει, αφού νομίζουμε ότι ο χρόνος δεν περνά ή έχουμε την ψευδαίσθηση πως είμαστε αιώνιοι μέχρι το γήρας ή ο θάνατος να μας χτυπήσουν την πόρτα.
Ο Τάσος Λειβαδίτης δηλώνει απογοητευμένος με το χρόνο: «Αηδίες – ο χρόνος έγινε για να κυλάει» και αλλού: «Έτσι συνήθως χάνουμε τα πιο ωραία χρόνια μας, από ‘να τίποτα: ένα αύριο που άργησε ή ένα λυκόφως που κράτησε πολύ…» Η απογοήτευση του Τάσου Λειβαδίτη είναι η απογοήτευση ανθρώπου, που γέρασε και δεν είδε τα όνειρά του να εκπληρώνονται.
Αρκετά ειρωνικός στην αντιμετώπιση του χρόνου είναι και ο Κλείτος Κύρου: «Τη μέρα που ανακαλύφτηκε ο χρόνος οι άνθρωποι / κούρδισαν τα ρολόγια κι άρχισαν να τον κυνηγούν.» Εδώ ο Κλείτος Κύρου μας δείχνει την ματαιότητα του να κυνηγάει ο άνθρωπος τον χρόνο, αφού έτσι κι αλλιώς είναι αδύνατον να τα προλάβει όλα.
Ο Μιχάλης Γκανάς γράφει για τον χρόνο: «Χρόνια που πέσαν πάνω μας, σαν προβολείς. / Μας τουφεκίζουν έναν, έναν / σαστισμένους λαγούς.» Εδώ ο Μιχάλης Γκανάς αναφέρεται στο βάρος των χρόνων, στην ματαίωση των ονείρων και στις συμφορές, που έρχονται εκεί, που δεν το περιμένουμε.
Όλα τα παραπάνω είναι μόνο μερικές ενδεικτικές περιπτώσεις ποιητών, που έγραψαν για το χρόνο και σταματάμε εδώ γιατί αν αναφερθούμε σε όλους τους ποιητές και όλες τις περιπτώσεις, που αναφέρονται στον χρόνο, τότε δεν θα υπάρχει ο χρόνος για να διαβαστούν ή όπως έγραφε και ένα διαφημιστικό μήνυμα της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας: «Για να τα διαβάσετε όλα, υπολογίστε 150.000 χρόνια»!
