Γράφει ο Γιώργος Σεβαστινός
Οι “Χαρακτήρες” του Κ.Γ. Βασιλείου (εκδόσεις Βασδέκη) αποτυπώνουν τη σύγχρονη παραδοξότητα· ιχνογραφούν τα γλυκύσματα της γλώσσας· διεισδύουν στις ίντριγκες· αποτελούν έναν παραμορφωτικό καθρέπτη του ανθρώπινου ψυχισμού. Ο συγγραφέας, πιστός απόγονος του Λέσβιου Θεόφραστου (372-287 π.Χ.) και του Κεφαλλήνα Α. Λασκαράτου (1811-1901), ανανεώνει με καυστική μέθοδο τις εκφάνσεις του εσωτερικού σπαραγμού τραυματικών πληγών των θνητών· στα χέρια του πλάθονται αληθή είδωλα, με φλεγματώδεις εξάρσεις· άφθονοι υπαινιγμοί, αλληγορίες ανθηρές, ρήξεις με τα καθιερωμένα ήθη συνθέτουν μια άψογη στιλιστική γραφή· με πρωτόγνωρη εκφραστικότητα και ενστικτώδη αύρα απομυθοποιεί πρωταγωνιστικές φιγούρες της κοινωνίας και επεξεργάζεται κρυπτόμενες ψευδαισθήσεις των αφελών· η δηκτική γραφίδα του τον οδηγεί σε οικείο περιβάλλον, όπου μέσα από τραγικά προσωπεία αναδεύεται κάποια απροσδιόριστη δύναμη, καθοδηγούσα τις μνήμες των ανώνυμων σε δρόμους αποκαλυπτικούς.
Το βιβλίο περιγράφει τριάντα ανθρώπινους χαρακτήρες, που απαντώνται συχνά στο περιβάλλον μας· ξεκινά με τέσσερις γυναικείους τύπους: “Ωραιοζήλη, η θεοσεβούμενη”, “Σουλτάνα, η ξομπλιάστρα”, η “Υακίνθη, η γυναικούλα και η παρέα της”, και “Πατρίτσια, η femme fatale”· το θηλυκό γένος έχει την πρωτοκαθεδρία, χωρίς βέβαια να υστερούν τα αρσενικά· οι γυναίκες είναι οδαλίσκες, τοκογλύφοι, επιδειξίες, ζηλιάρες· πολλάκις επιδίδονται σε απόκρυφες άνομες πράξεις ή υποπίπτουν σε αμαρτήματα· δεν σέβονται τα ήθη και ξεσπούν σε ακατονόμαστες ύβρεις· η απελευθέρωση από τα δεσμά της οικοκυρικής βοήθησε στην έξαρση των παθών και ενώ αναμενόταν βελτίωση του είδους, τελικά, το πράγμα στράβωσε και ανατράπηκαν οι ισορροπίες· βίαιη λεκτική επιθετικότητα αντικατέστησε το ύπουλο κουτσομπολιό, που άνθιζε στις οικιακές κουζίνες· τώρα, που οι γυναίκες πήραν θέση στην αγορά εργασίας, αντί να ωριμάσουν, διόγκωσαν την αναξιοπρέπεια και τις αντιπαλότητες· ο πολιτισμός κινδυνεύει να διαρραγεί· οι μαχόμενες στον στίβο της βιοπάλης εξεγείρονται εναντίον των διαβολέων· πρωτοπόροι στην ευτέλεια και στα ηδονικά παίγνια· η γραμμή του μέλλοντος υπακούει σε τρέχουσες μυθοπλασίες· η ελευθερία τρέπεται σε ακόλαστο βίο· το άγχος της ολοκλήρωσης εντονότερο στο γυναικείο σύμπαν, προκαλεί αναστάτωση των ψυχών και υπηρετεί τον μαγικό ρεαλισμό.
Ο Κ. Βασιλείου χρησιμοποιεί το σχήμα της υπερβολής κατά ιδεώδη συνειρμική μέθοδο, ώστε να ρίψει ψήγματα επωφελούς διδαχής στους απολωλότες και να τους καθοδηγήσει σε ορθή διαχείριση του χάους· η αποξένωση των ατόμων παραμένει ανεξήγητο και άλυτο ζήτημα· υπαινιγμοί έρποντες και εμφανής σαρκασμός καθιστούν την αφήγηση κελαριστή και γάργαρη· ενώ, εκ πρώτης όψεως, εξελίσσονται μικροϊστορίες - λίβελλοι κατά των γυναικών, εν τέλει διαπιστώνεται, ότι εκείνες θριαμβεύουν· επιπλέον, μέσα στον δυσώδη βούρκο, υπερτερούν των συντρόφων τους, που δεν έχουν αντιληφθεί τη βαθμιαία απώλεια της πρωτοκαθεδρίας· σε πλήρη συγχορδία με ενσαρκωμένες θεές, υπό ήχους ανάπαιστους, οι άρρενες εκτρέπονται σε κραδασμούς και δακρύβρεχτα ηδύσματα, εμφανώς ηττημένοι από την αρνητική πορεία της αντεπανάστασης· ιερή μανία διεγείρει τα ένστικτα και ο έρωτας μεταστρέφεται σε αδυσώπητη πάλη επικράτησης· τα επόμενα χρόνια θα καταδείξουν αν η γυναικεία θλίψη περί των τεκταινομένων θα αποδειχθεί επωφελής για τα άυλα σώματα του Άλλου Κόσμου.
Τα υπόλοιπα είκοσι έξι διηγήματα του βιβλίου είναι μια εξοντωτική περιγραφή αντρικών τύπων, που υποθέτουν ότι ασκούν ανεξέλεγκτη εξουσία. Οι τίτλοι υποδεικνύουν την ιδιαιτερότητα ενός εκάστους ήρωα: “Βαγγέλης, ο αδολέσχης”, “Σπύρος, ο ανοιχτοχέρης”, “Γεράσιμος, ο κατά φαντασίαν ασθενής”, “Γιάννης, ο λογομπαίχτης”, “Τρύφων, ο ζηλιάρης”, “Ανάργυρος, ο αυθάδης”, “Προκόπης, ο φανατικός και η παρέα του”, “Τάσης, ο μεμψίμοιρος”, “Λέανδρος, ο τσιφούτης”, “Τέλης, ο υπερφίαλος”, “Θανάσης, ο διπρόσωπος”, “Στράτος, ο αισχροκερδής”, “Νίκων, ο αμετανόητος”, “Θόδωρος, ο κακολόγος”, “Κίτσος , ο κόλακας”, “Ονούφριος, ο δεισιδαίμων και οι συν αυτώ”, “Λουκάς, ο φιλόνικος”, “Βλάσης, ο οψιμαθής”, “Χάρης, ο δημαγωγός”, “Κλείτος, ο είρων”, “Σώτος, ο αχάριστος”, “Διογένης, ο φαταούλας”, “Κοσμάς και Παμίκος, οι επίμονοι”, “Λεωνίδας, ο λαγός”, “Αντώνης, ο ονειροπόλος”.
Σφυρηλατούνται εντέχνως αντρικά πρότυπα, εις ένδειξιν της ποταπότητας του ισχυρού φύλου· ο συγγραφέας δεν χαρίζεται σε κανέναν· εισχωρεί στο βάθος της συνείδησης των πρωταγωνιστών και συνθέτει σύντομες ιστορίες προς ανάδειξιν της απειρότητας των επί μέρους ιδιοτυπιών· συνάμα, αφήνεται να εννοηθεί, πως οι αντρικοί τύποι θα μπορούσαν να έχουν και θηλυκό πρόσημο· τα ελαττώματα της ψυχής δεν έχουν φύλο· η ανάλυση των ανθρωπίνων ιδιορρυθμιών υπενθυμίζει πως αυτές συναντώνται καθημερινά στον περίγυρό μας και με ελάχιστη προσπάθεια πιστοποιείται, ότι στον ίδιο τον εαυτό μας, εν είδει αυτογνωσίας, καραδοκούν ανεξιχνίαστες υποσυνείδητες μειονεξείες.
Οι “Χαρακτήρες” διακρίνονται για τη μορφική τους αρτιότητα, το στοχαστικό ύφος, την ευδιάκριτη απλότητα, την ευκρινή αποτύπωση των ανθρωπίνων· επίσης σημαίνοντα πλεονεκτήματα είναι η γρήγορη δράση, μέσα από την οποία αναδύονται οι στόχοι του αφηγήματος· οι διάλογοι υπονοούνται ευδιάκριτα· τα απανωτά επεισόδια προσδίδουν έντονο ενδιαφέρον και η απεικόνιση καθημερινών διενέξεων προσφέρει έδαφος στους αναγνώστες για διαλογισμούς· πρόκειται για προηγμένη δομική ανάλυση κοινωνικών φαινομένων· σκιαγραφούνται ημερήσια συμβάντα, μέσω των οποίων οδηγούμεθα μεθοδικά σε κάθαρση· οι απλοϊκοί άνθρωποι, που ανθολογούνται στο κρινόμενο βιβλίο ίπτανται αδύναμοι υπεράνω των επίγειων, υπό την καθοδήγηση του αενάως γίγνεσθαι, τουτέστιν προς ολοκλήρωση της ψυχής τους· σύμβολα υποφώσκοντα φωτίζουν τα όνειρα και υπεισέρχονται επωφελώς στην αγωνιώσα συνείδηση· πνευματική ευφορία παράγεται από τις σελίδες των “Χαρακτήρων” του Κ. Βασιλείου, επικουρούμενη από άκρως επιμελημένο χρώμα· η υποκειμενική αναλαμπή των ιστορημάτων υποχωρεί μπροστά στην επέλαση του παραστατικού ύφους και της αληθούς υπέρβασης του αγνώστου· το ανάγλυφο της απογοήτευσης των τραγικών πεισιθάνατων αποδίδεται με έξοχη αφηγηματική ικανότητα και περισσή γλαφυρότητα· παράλληλα, ποικίλα εκφραστικά στηρίγματα ωθούν τις επί μέρους διηγήσεις σε νοηματική έξαρση και η συνοδός ωριμότητα εμπεδώνουν τη θετική γνώμη για το κρινόμενο πόνημα. Ένα είδος μεταφυσικής πρόσβασης στην καθημερινότητα συνδράμει τις συγκρούσεις στον θετικό τους ρόλο, ήτοι στο αισθητικό ύψος και τη λογοτεχνική αξία στη δομή εκάστου διηγήματος· η πλαστική δύναμη της πλοκής τριάντα αυτόνομων κειμένων συμβάλλει στην ολοκληρωμένη εικόνα του συγγραφικού οίστρου.
Αξίζει μνείας η άκρως πρωτότυπη και εμβριθής συγκέντρωση στην αρχή εκάστου διηγήματος λέξεων σχετικών με τον τίτλο· συνιστά η συγκεκριμένη εργασία σπουδαία έμπνευση και βακτηρία επιβοηθητική κατά την αγωνιώδη στοχαστική πορεία του αναγνώστη στον μύθο των αφηγημάτων· η ικανότητα του διηγηματογράφου αποδεικνύει την αξία των κειμένων και η εισαγωγική συλλογή ομωνύμων η αντωνύμων καθιερώνουν έναν δημιουργό με πλήρη συναίσθηση εκφραστικής ωριμότητας.
Από τις τριάντα ιστορίες της συλλογής εξέχουν η “Ωραιοζήλη, η θεοσεβούμενη” (σελ. 11), ο “Γεράσιμος ο κατά φαντασίαν ασθενής” (σελ. 69), ο “Γιάννης ο λογομπαίχτης” (σελ. 75), ο “Λέανδρος ο τσιφούτης” (σελ. 116), ο “Ονούφριος ο δεισιδαίμων και οι συν αυτώ” (σελ. 169), ο “Βλάσης ο οψιμαθής” (σελ. 183), ο “Κοσμάς και Παμίκος οι επίμονοι” (σελ. 224) και ο “Λεωνίδας ο λαγός” (σελ. 235).
Σημειώνεται, ότι οι φιλοσοφικοί διαλογισμοί των ηρώων, ενισχυτικοί της διάχυτης ειρωνείας και του εύστροφου σαρκασμού, διατρέχουν ολόκληρο το έργο.
Ως επίλογος, επιλέγεται από την εισαγωγή του βιβλίου μια ρήση του Alph. Karr: Όλοι μας έχουμε τρεις χαρακτήρες: εκείνον που δείχνουμε, εκείνον που νομίζουμε ότι έχουμε και εκείνον που πραγματικά έχουμε.
