Μεταφράζει η Ελισσάβετ Σίκαλου
Η Σούζαν Σόνταγκ (1933-2004) ήταν μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του Αμερικανικού, και όχι μόνο, πολιτισμού. Είχε γράψει εξαιρετικές συλλογές δοκιμίων μεταξύ των οποίων το καταλυτικό «Ενάντια στην Ερμηνεία» (ελλ. εκδ. Καθρέφτης) και το «Περί Φωτογραφίας» (εκδ. περιοδικού «Φωτογράφος»). Ακόμη, είχε γράψει τέσσερα μυθιστορήματα, αρκετά θεατρικά έργα και μια συλλογή διηγημάτων. Είχε γυρίσει τέσσερις ταινίες μεγάλου μήκους και είχε σκηνοθετήσει αρκετά θεατρικά έργα μεταξύ των οποίων το «Περιμένοντας τον Γκοντό», το 1993 στο πολιορκημένο Σαράγεβο, όπου πέρασε πολύ χρόνο όντας πολιτική ακτιβίστρια. Επιπλέον, είχε δεχτεί πολλά βραβεία μεταξύ των οποίων το National Book Award for fiction το 2000 για το μυθιστόρημα της «Αμέρικα» και το Βραβείο Ειρήνης των Γερμανών Βιβλιοπωλών για το σύνολο του έργου της. Το παρακάτω απόσπασμα είναι μέρος του λόγου αποδοχής που εκφώνησε κατά την παραλαβή αυτού του βραβείου, όπου για άλλη μια φορά εξυμνούσε τον πολυσχιδή ρόλο της λογοτεχνίας ως παγκόσμιο μέσο αντίστασης.
**
Επιτρέψτε μου καλύτερα να μιλήσω πρώτα απ’ όλα ως συγγραφέας, ως υπέρμαχος του εγχειρήματος της λογοτεχνίας, γιατί εκεί έγκειται η μοναδική μου εξουσία.
H συγγραφέας μέσα μου είναι καχύποπτη απέναντι στην έννοια του καλού πολίτη, του «πνευματικού πρεσβευτή», του ακτιβιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ρόλοι που δεν αναφέρονται στην εύφημο μνεία για αυτό το βραβείο, όσο κι αν είμαι αφοσιωμένη σε αυτούς. Ο συγγραφέας είναι πιο επιφυλακτικός, έχει περισσότερες αμφιβολίες από τον άνθρωπο που προσπαθεί να κάνει (και να υποστηρίξει) το σωστό.
Ένα από τα καθήκοντα της λογοτεχνίας είναι να διατυπώσει ερωτήσεις και να κατασκευάσει ανταπαντήσεις στους ευσεβισμούς που επικρατούν. Ακόμα κι όταν η τέχνη δεν αντιτάσσεται, οι τέχνες συνεχίζουν να έλκονται από την αντίθεση. Η λογοτεχνία είναι διάλογος, ανταπόκριση. Μπορούμε να περιγράψουμε τη λογοτεχνία ως την ιστορία της ανθρώπινης ανταπόκρισης σε ό,τι είναι ζωντανό κι ετοιμοθάνατο καθώς οι πολιτισμοί εξελίσσονται και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Οι συγγραφείς μπορούν να κάνουν κάτι για να καταπολεμήσουν αυτά τα κλισέ που μας διαχωρίζουν, που μας κάνουν να διαφέρουμε, γιατί οι συγγραφείς είναι δημιουργοί μύθων και όχι απλώς αναμεταδότες τους. Η λογοτεχνία δεν προσφέρει μόνο μύθους αλλά και την κατάρριψη τους, όπως ακριβώς και η ζωή προσφέρει αποδομιστικές εμπειρίες - εμπειρίες που εναντιώνονται σε αυτό που νόμιζες ότι νόμιζες ή ένιωθες ή πίστευες.
Ένας συγγραφέας, πιστεύω, είναι κάποιος που δίνει προσοχή στον κόσμο. Αυτό σημαίνει ότι προσπαθεί να καταλάβει, να αφομοιώσει, να συνδεθεί με οποιαδήποτε αχρειότητα για την οποία είναι ικανά τα ανθρώπινα όντα - και να μην διαφθαρεί, να μη γίνει κυνικός ή επιφανειακός από αυτήν την κατανόηση.
Η λογοτεχνία μπορεί να μας πει πώς είναι ο κόσμος.
Η λογοτεχνία μπορεί να μας δώσει πρότυπα και να μας μεταδώσει βαθιά γνώση ενσωματωμένη στη γλώσσα, στην αφήγηση.
Η λογοτεχνία μπορεί να εκπαιδεύσει και να εξασκήσει την ικανότητα μας να θρηνούμε για εκείνους που δεν είναι εμείς ή δεν είναι δικοί μας.
Ποιοι θα ήμασταν εάν δεν μπορούσαμε να συμπάσχουμε με εκείνους που δεν είναι εμείς ή δεν είναι δικοί μας; Ποιοι θα ήμασταν εάν δε μπορούσαμε να ξεχάσουμε τον εαυτό μας τουλάχιστον για λίγη ώρα; Ποιοι θα ήμασταν αν δεν μπορούσαμε να μάθουμε; Να συγχωρέσουμε; Να γίνουμε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε;
*Η συγκεκριμένη μετάφραση πραγματοποιήθηκε στο μάθημα "Μεταφραστικό Workshop με μεταφραστικό project" το οποίο δίδαξε η Βαλεντίνη Σάντα στο πλαίσιο του προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ (κατεύθυνση "Μετάφραση, επικοινωνία και εκδοτικός χώρος").
