Θα ’ρθει κάποια μέρα…
ανδριάντας η σιωπή των νεκρών
θα υψωθεί
τη λήθη τρυπώντας
λουσμένη με αίμα.
Ο βραβευμένος συγγραφέας και ποιητής Σωτήρης Σαμπάνης επιστρέφει με το νέο του ποιητικό βιβλίο Ιδού από τις εκδόσεις Βακχικόν. Ένα ποίημα - αφήγηση για μία ακατάληπτη και ζοφερή σχέση μητέρας - γιου. Μια υπαρκτή οντότητα -ο γιος- ο οποίος ξεδιπλώνει ένα «κατηγορώ» καταπέλτη και μια δεύτερη ανασυρόμενη από τη μνήμη «οντότητα», η μητέρα, στην οποία και απευθύνεται, “συνομιλούν”. Ο ποιητής με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του μιλά στο Vakxikon.gr για το “ταξίδι” του “Ιδού”, τι αυτό σηματοδοτεί, μιλά για την ποίηση, τη λογοτεχνία, το θέατρο.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Το νέο σας ποιητικό βιβλίο “Ιδού” μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Βακχικόν. Μιλήστε μας για το ταξίδι της δημιουργίας του.
Είναι η πρώτη φορά που συνεργάζομαι με τις εκδόσεις «Βακχικόν» και αποκομίζω πολύ καλές εντυπώσεις. Ευχαριστώ όλους τους συντελεστές. Διαπιστώνω καλές προθέσεις, επαγγελματισμό και σοβαρές προσπάθειες για την προώθηση των πονημάτων.
Όσον αφορά στο δικό μου πόνημα με τίτλο "Ιδού" ας μου επιτραπεί να διευκρινίσω ότι δεν πρόκειται για αμιγώς ποιητική συλλογή που περιλαμβάνει τιτλοφορημένα και αυτονομημένα ποιήματα, αλλά για ένα ενιαίο ποίημα - αφήγηση, ανεξάρτητα εάν κομμάτια του μπορούν να σταθούν και ως αυτόνομα. Η φόρμα βέβαια είναι ποιητική. Ποίηση μεν, αλλά αφηγηματικός ο τρόπος.
Το ταξίδι για να «συναντηθώ» με το "Ίδού" ξεκίνησε κάποια χρόνια πριν. Ήρθε σαν όνειρο που με σκούντηξε, σηματοδοτώντας συνάμα μια ακατάληπτη και ζοφερή σχέση μητέρας - γιου. Αν έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία για τους αναγνώστες το ότι ακουμπάει σε πραγματικό γεγονός, το καταθέτω να υπάρχει σαν αναφορά. Από την αρχή της γραφής προέκυψαν δύο οντότητες. Μια υπαρκτή -ο γιος- ο οποίος ξεδιπλώνει ένα «κατηγορώ» καταπέλτη και μια δεύτερη ανασυρόμενη από τη μνήμη «οντότητα», η μητέρα, στην οποία και απευθύνεται. Σε όλη τη διάρκεια του ταξιδιού υπέστην αναρωτήσεις μεγέθους που με υπερέβαιναν, δεδομένου ότι η μητρότητα ως αδιαμφισβήτητη αξία είναι συμπαγής, ακλόνητη και διαχρονική. Κλήθηκα λοιπόν να αποτυπώσω μια υπέρβαση με λόγο που στηλιτεύει την απουσία της αγάπης. Κάτω από αυτό το πρίσμα το εν λόγω ταξίδι χαρακτηρίζεται τουλάχιστον επικίνδυνο και ζοφερό. Η φράση "Ιδού", προβάλλει ως αιχμή απελπισίας και αγανάκτησης. Είναι δε άκρως φορτισμένη και ιδανικά ταυτισμένη με τον πόνο του ανθρώπου και την κραυγή της οδύνης του.
Υπό την επιρροή ποιων ζητημάτων και συναισθημάτων γράψατε το “Ιδού”;
Το κύριο ζήτημα προκύπτει, όπως προανέφερα, από τη σχέση γιου - μητέρας. Πιστεύουμε πως όλες σχεδόν οι αναφορές που περιγράφουν τη σχέση γιου - μητέρας, είναι λίγο έως πολύ δεδομένες και οριοθετημένες, εκτός σπανίων εξαιρέσεων. Στην προκείμενη περίπτωση, τα πράγματα διαφοροποιούνται ολοκληρωτικά. Επηρεασμένος από μια ιδιαίτερα καταστροφική σχέση, προσπάθησα να αρθρώσω ένα λόγο που εγείρει ερωτήματα, καταδύεται σε ψυχισμό πρωτοφανή και φέρει στην επιφάνεια μια διαφορετική αλήθεια. Είναι μια ασυνήθιστη προσέγγιση και αυτό συμβαίνει γιατί το επιτρέπει και το κατευθύνει η ίδια η σχέση, η οποία μεταξύ άλλων χαρακτηρίζεται ως ακραία και οδυνηρή. Αξίζει ίσως να σημειωθεί ότι, εν κατακλείδι, υπήρξαν συναισθηματικές παλινδρομήσεις και ακρότητες, με λόγο σκληρό, αιρετικής σχεδόν διάθεσης. Το όποιο «παράπονο», η όποια υπαρξιακή μιζέρια έρχεται στην επιφάνεια, δικαίως ή αδίκως, δεν μπορεί να κριθεί περαιτέρω από εμένα. Κριτής είναι ο αναγνώστης. Η λύτρωση πάντως και η μετάνοια, δεν παρατίθεται απλώς ως επίλογος αλλά περιγράφει και οριοθετεί το ανυπέρβλητο σημείο αυτής της σχέσης.
Αν έπρεπε να επιλέξετε ένα μόνο ποίημα από τη συλλογή σας, ποιο θα ήταν αυτό και γιατί;
Είναι πολύ δύσκολο έως παρακινδυνευμένο να απομονώσω ένα ποίημα-απόσπασμα που θα καταδείξει επαρκώς την όλη ψυχική αντάρα που διατρέχει την αφήγηση στην ουσία της.
Άγγιξέ με!
Μητέρα!
Θ’ ανέβω στο σκοτάδι σου
σε λίγο
βγαίνω ταχύτατα
απ΄ τα βαθύτερα νοήματα
της ύπαρξης
δραματικά
λιγόστεψε η ανάσα μου
Ανέρχομαι!
καμία λέξη
μήτε η ισχυρότερη
το νόημά της δικαιώνει.
σε λίγο
η νύχτα θα πει την καληνύχτα της.
Αισθάνομαι και είμαι λίγος για να απαντήσω στο δικό σας «γιατί». Είναι ακατόρθωτο να διαχωρίσω πειστικά και αντικειμενικά μια σύνθεση λόγου, συναισθημάτων και ατμόσφαιρας που συνήθως δομείται με λογικό μεν, αλλά κυρίως με ακατάληπτο τρόπο. Γιατί αυτό και όχι κάποιο άλλο; Αδυνατώ ν’ απαντήσω. Ίσως και το «κάποιο άλλο» να εμπεριέχεται σ’ «αυτό» και αντίστροφα…
Επιδιώκετε κάτι όταν γράφετε ποίηση;
Πρωταρχικά εισπράττω μια εσωτερική ανάγκη έκφρασης. Μοιάζει με σκούντημα αναζήτησης. Συνήθως πρόκειται για κάποιο υπαρξιακό «αίτημα» -θα έλεγα-, που εγείρεται μέσα μου. Βάσει αυτού κινητοποιούμαι για να εκμαιεύσω και να ανασύρω την όποια απάντηση. Άμεσα λοιπόν επιδιώκω τη δική μου λύτρωση και ανακούφιση. Τον κατευνασμό του δικού μου λυγμού. Μορφοποιώ έτσι και το «είναι» μου. Κλείνω ανοιχτούς λογαριασμούς με τον εαυτό μου. Το ποίημα που αποτυπώνω στη λευκή σελίδα, επιδιώκω να έχει δοκιμαστεί στις αντιξοότητες της ζωής, να έχει σφυρηλατηθεί από το μεγαλείο της και να εγγράφεται ως καταστάλαγμα μιας πορείας. Το όνειρο είναι πάντα κάπου σε μια γωνιά και διαδραματίζει αφενός ένα ρόλο υποβολέα όταν ο ειρμός διακόπτεται ή θολώνει και αφετέρου παίζει κι ένα ρόλο παρηγορητή στα συναισθηματικά αδιέξοδα. Επιδιώκω τέλος, τη συγκίνηση… να πάρω δηλαδή μαζί μου και άλλες «ψυχές» μέσα από την αλληλεπίδραση των αισθημάτων. Να τις ξεκλειδώσω, να ταυτιστούμε, να αποδράσουμε για λίγο Τόσο, όσο χρειάζεται για να καλωσορίσουμε την επόμενη ανατολή.
Ποίηση, πεζογραφία, θέατρο. Τι αντιπροσωπεύει, τι είναι καλύτερα, για εσάς το κάθε είδος;
Συνειρμικά αναφερόμαστε σε αναγνώστες και θεατές. Ίδιοι κόσμοι μεν, αλλά διαφορετικός τρόπος πρόσληψης νοήματος, διαφορετικός τρόπος γραφής και διαφορετικές ανάγκες. Η πεζογραφία παρέχει τη δυνατότητα να κινηθείς πιο ελεύθερα. Είναι ανοιχτή σε περιγραφικά στοιχεία, ευρεία πλοκή και λογοτεχνική ύφανση, αφήνοντας χώρο στη φαντασία, λίγο έως πολύ ελεγχόμενο. Πολλοί έχουν επιχειρήσει να δώσουν έναν ορισμό για το τι είναι η ποίηση και όπως καταλαβαίνετε δεν θα πάρω πάνω μου το ρίσκο να υπερθεματίσω την μια ή την άλλη άποψη. Μιλάμε όμως για λόγο εμπνευσμένο, συμπυκνωμένο, βομβαρδισμένο από συναισθήματα, στιγμιαίες εικόνες, αλλά και μουσικότητα. Στοιχεία που αναδεικνύονται μέσα από την τέχνη των λέξεων. Το αποτέλεσμα λοιπόν στηρίζεται σε μια «συλλογική» αρμονία όλων αυτών των στοιχείων η οποία κορυφώνεται με τη δόνηση που εμπεριέχει. Τέλος, ο θεατρικός λόγος υπηρετεί αυστηρά μέσω των διαλόγων την αμεσότητα και την ένταση. Είμαι ανοιχτός και στα τρία είδη, γιατί έτσι κι αλλιώς εξακολουθώ να τα υπηρετώ.
Έχετε επόμενα συγγραφικά σχέδια;
Η αλήθεια είναι ότι δεν βαδίζω βάσει ενός τυπικού σχεδίου. Μήτε μου αρέσει να προγραμματίζομαι αυστηρά. Φροντίζω όμως ανελλιπώς το υλικό μου, το οποίο, ως άλλος «όμηρος», παραμένει υπομονετικά στο σκοτάδι του συρταριού μου. Παίρνει πολύ καιρό -ακόμα και χρόνια-, για να δει το φως, την αναγέννησή του δηλαδή. Ουσιαστικά πρόκειται για μια «ωρίμανση» που έγκειται στη δική μου κρίση να αξιολογήσω πότε το «υλικό» μου είναι έτοιμο να σταθεί αξιοπρεπώς απέναντι στον αναγνώστη και να το απελευθερώσω, ακόμα και αν «λιθοβοληθεί». Υπ’ αυτή την έννοια στα επόμενα, κοντινά συγγραφικά μου σχέδια και με τις ευλογίες μια καλής υγείας, θα μπορούσε να ενταχθεί μια ποιητική συλλογή, η οποία με γυροφέρνει, με καλοπιάνει και μου κλείνει πονηρά το μάτι. Τα υπόλοιπα συναφή κυοφορούνται.
