Πώς να μιλήσεις για τον πατέρα σου;, αφήγημα, Ζοάν Σφαρ, μτφρ. Ρ. Γεωργακοπούλου, εκδόσεις Πόλις 2018
Λέει ο Σφαρ: «Το πουλί χρειάζεται για να σου τη φέρουν από πίσω.». Και λίγο παρακάτω: «Το πουλί χρειάζεται για να κάνεις παιδιά.». Συμπληρώνω: Το πουλί χρειάζεται για να γράψεις ένα τέτοιο βιβλίο. Ωχ, μην πέφτετε πάνω μου να με φάτε. Μην πέφτετε πάνω μου. Μόνο ένας γιος μπορεί να μιλήσει έτσι για τον πατέρα του. Μόνο το αρσενικό κομμάτι μιας κόρης μπορεί να μιλήσει έτσι για έναν πατέρα. Οπότε συγκρατηθείτε, παρακαλώ, συγκρατηθείτε.
Ο Σφαρ είναι απόλυτα ενοχικός. Νιώθει πως φταίει για το θάνατο της μητέρας του, πως τυφλώνεται επειδή δεν πενθεί, όπως επιβάλλει η θρησκεία κι όπως υποσχέθηκε, για τον πατέρα του.
Γράφει αυτό το βιβλίο για να διαχειριστεί την απώλεια των δυο γονιών του. Το γράφει για να ζητήσει συγγνώμη από εκείνους που απογοήτευσε, να κατασιγάσει τον θυμό του και να απαλλαγεί από την επιθανάτια αγωνία. Ο Θεός, λέει κάπου, παίζει τσαλακώνοντας τα λατρεμένα πλάσματα.
Μέσα στις σελίδες του ενηλικιώνεται. Συνειδητοποιεί πως, αφού πεθάνει ο πατέρας, ο γιος δεν έχει πια κανέναν άλλον εχθρό να πολεμήσει, εκτός από τον εαυτό του. Δεν υπάρχει κανείς για να εντυπωσιάσει, κανείς που να του κινεί το ενδιαφέρον αυτό. Ο ανταγωνισμός χάθηκε με τον χαμό του γεννήτορα.
Τι του μένει να κάνει; Να γυρίζει δεξιά κι αριστερά ψάχνοντας σε ανεπαρκή υποκατάστατα για να τον ξαναβρεί. Κι επειδή δεν μπορεί να τον ξαναβρεί, το κενό μεγαλώνει.
Μια ολόκληρη ζωή εκείνος τα κατάφερνε καλύτερα σε όλα. Πόσο επώδυνη είναι η σύγκριση με τον πατέρα! Πόσο βασανιστικό να βρεις έναν απάτητο χώρο, ανέγγιχτο από το πατρικό πέλμα για να γίνει ο δικός σου χώρος αποκλειστικά. Ο Σφαρ βρήκε το σχέδιο.
Ωστόσο, είναι σαράντα χρονών και δεν μπορεί να ξεπεράσει ακόμα ότι έμεινε ορφανός από μητέρα. Κάτι έλειψε απ’ την ανάπτυξή του. Δεν είχε την ευκαιρία να χτίσει το Οιδιπόδειο, να πλάσει το γυναικείο πρότυπο και να που τώρα μένει ορφανός και από πατέρα.
Τίποτα δεν είναι ικανό να τον βοηθήσει ώστε να απαλύνει τον πόνο του. Ούτε η θρησκεία, ούτε η ψυχανάλυση.
Σαν κομίστας είχε πατέρα τον Ούγκο Πρατ. Σαν Ζοάν, τον Αντρέ Σφαρ. Ενηλικίωση σημαίνει να μην χρειάζεσαι πια πατεράδες. Ελευθερία θα πει να μην ανήκεις σε καμιάς φύσεως φατρίες.
Τον διακατέχει μια μόνιμη αγωνία. Να ξεκαθαρίσει τι είναι κοινότοπο μέσα του και τι κομμάτι ενός ξεχωριστού πεπρωμένου. Σκέφτεται πως τα λάθη που κάνει κανείς στη ζωή είναι αυτά από τα οποία οι άλλοι προσπαθούν να σε αποτρέψουν. Όπως μικρός που έπεσε στη λακκούβα, την ίδια λακκούβα που τον προειδοποιούσαν να μην πέσει.
Ο πόλεμος των άστρων είναι ένας πόλεμος ανάμεσα σε πατέρα και γιο. Τα αστέρια χάνονται και μένει μόνο το χιόνι να πέφτει σε χοντρές νιφάδες μέσα στη νύχτα.
Αυτό είναι ένα από τα πιο ευφυή βιβλία που έχω διαβάσει. Συγκινητικό, αληθινό, διεισδυτικό, χιουμοριστικό, βαθυστόχαστο, ευαίσθητο, ευαίσθητο, ευαίσθητο. Το λέω τρις, γιατί το δις μου φάνηκε λίγο.
Θέδα Καϊδόγλου
