Υπάρχουν φορές που οι λέξεις με κουράζουν
λέξεις που θορυβούν ασταμάτητα
με διαφορετικές φωνές και ηχοχρώματα
λέξεις κοφτερές, θρασύτατες
που συνομιλούν μεταξύ τους
χωρίς την άδεια μου
που άλλα τις προστάζω να πουν
και άλλα λένε [...]
Ο Κώστας Δερμούσης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964. Άρχισε να γράφει ποιήματα από το Γυμνάσιο. Όμως η ποιητική συλλογή Όταν παρεκτρέπεστε... που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν είναι η πρώτη που αποφάσισε να εκδώσει. Με αφορμή το βιβλίο συνομιλούμε μαζί του για ποιητικές… παρεκτροπές.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
Η ποιητική συλλογή «Όταν παρεκτρέπεστε…» αποτελείται από τα πρώτα ποιήματα που αποφασίσατε να εκδώσετε. Τι σημαίνει για εσάς;
Για να μη θίγω μόνο τις παρεκτροπές των άλλων, είναι πλέον βέβαιο ότι και εγώ παρεκτράπηκα. Ενώ είχα επιλέξει να μην προχωρήσω σε κάποια έκδοση, φαίνεται ότι αποφάσισα να βολευτώ καλύτερα στις χάρτινες και όχι μόνο στις ηλεκτρονικές σελίδες ιστότοπων και λογοτεχνικών ιστολογίων που φιλοξενούν, κατά καιρούς, τα κείμενα μου. Με την έκδοση αυτής της συλλογής μπήκε και ένα τέλος στη διαδικασία των συνεχών αλλαγών και διορθώσεων που έκανα στα ποιήματα κάθε τόσο. Εκείνα γλίτωσαν από αυτή μου τη μανία και εγώ ξαλάφρωσα. Τώρα το λόγο έχουν οι αναγνώστες και είναι σημαντικό για μένα να ακούσω τις δικές τους φωνές.
Για τη συγκεκριμένη ποιητική συλλογή, έκανα μια επιλογή από ποιήματα που γράφτηκαν τα τελευταία 4-5 χρόνια. Ποιήματα που δεν έχουν το ίδιο ύφος, που διαφοροποιούνται ως προς τη γλώσσα και τη φόρμα. Δεν πρόκειται για ένα ενιαίο έργο που κάθε ποίημα θα πρέπει να διαβαστεί με τη σειρά που έχει τοποθετηθεί. Στις παρεκτροπές, εξάλλου, δεν χωράνε τα «πρέπει». Μένουν τα «θέλω».
Ποια θεματολογία κρατά τον κυρίαρχο ρόλο στα έργα σας;
Θα πάω ένα βήμα πιο πίσω. Προκειμένου να σας πω για τη θεματολογία που κυριαρχεί στα ποιήματα αυτής της συλλογής, θα ήταν πιο σωστό να αναφερθώ σε προσωπικές εμμονές, συγγραφικές και μη, που συνθέτουν αυτή τη θεματολογία. Καταπιάνομαι με τις έννοιες του φόβου, της ήττας, της φθοράς, του καθήκοντος, της συμβατικής πραγματικότητας και των παγιωμένων αντιλήψεων που οδηγούν σε συνθήκες αυτοπεριορισμού και αυτοαγκύλωσης, σε έλλειψη δημιουργικής δράσης. Αντιπαρατάσσω τη γενναιότητα, την τόλμη, το ρίσκο, την αγάπη για την περιπέτεια, το διαρκές κυνήγι του άγνωστου. Στα ποιήματα μου, ο ήρωας είναι ο άνθρωπος, κυρίως σε στιγμές που βιώνει συνειδητά την αποσύνθεση και την προσωπική του παρακμή, όχι ως μια τελική πτώση αλλά ως ένα νέο σημείο εκκίνησης. Αγαπώ τους τσαλακωμένους ανθρώπους-δεν εννοώ τους «κακόμοιρους» αλλά αυτούς που έχουν λερωθεί και τριφτεί με τη ζωή που επέλεξαν να ζουν. Μου αρέσει η τραχύτητα, η αυθάδεια, ο σαρκασμός και φυσικά ο αυτοσαρκασμός, η ειρωνεία και όπως φαίνεται από τον τίτλο του βιβλίου, οι παρεκτροπές των άλλων -που είναι και δικές μου- είναι πάντα καλοδεχούμενες.
Υπάρχει στη συλλογή κάποιο ποίημα που αγαπάτε ιδιαίτερα, ίσως εξαιτίας και της συνθήκης για την οποία γράφτηκε;
Το κάθε ποίημα γράφτηκε κάτω από μια συνθήκη. Το αν η εκάστοτε συνθήκη είναι σημαντική στο τώρα, έχει λίγη σημασία. Άρα, θα πρέπει να κοιτάξουμε στο παρελθόν και να βρούμε ποια ήταν εκείνη η συνθήκη μέσα από την οποία γεννήθηκε το ποίημα. Και ακριβώς σε αυτό στο σημείο υπάρχει μια διπλή παγίδα: Να είναι η συνθήκη σημαντική ή και ξεχωριστή αλλά να μην αγαπάω το ποίημα. Ισχύει και το αντίθετο. Η συνθήκη να είναι ταπεινή και το ποίημα σπουδαίο. Έτσι, αναρωτιέμαι: Αγαπάμε το ποίημα αυτό-καθεαυτό ή την ανάμνηση της συνθήκης, ακόμα και αν αυτή μπορεί να είναι δυσάρεστη; Με βάση αυτό το ρητορικό ερώτημα, το ποίημα «Επιλογή» γράφτηκε σε χρόνο που επικρατούσαν δύο πολύ ιδιαίτερες συνθήκες, οι οποίες λειτούργησαν ταυτόχρονα και έδωσαν ένα κείμενο που μου αρέσει.
Τι είναι για εσάς η ποίηση;
Για μένα η ποίηση είναι μια ανάγκη και μάλιστα θα την κατέτασσα στις βασικές ανάγκες, τις λεγόμενες «φυσιολογικές ανάγκες» παρά το γεγονός ότι ο Abraham Maslow και οι λοιποί κοινωνιολόγοι θα είχαν σοβαρές διαφωνίες. Είναι η ανάγκη να κρατήσω συναισθήματα, σκέψεις, εικόνες, ήχους. Είναι η ανάγκη για μια λειτουργία αποδόμησης και την επαναδημιουργία ενός μικρόκοσμου που σφετερίζομαι, διατυμπανίζοντας πως είναι δικός μου, πως μου ανήκει. Εξάλλου, ποιος μίλησε για ανιδιοτέλεια στην ποίηση;
Τι ποίηση διαβάζετε. Έχετε συγκεκριμένες επιρροές;
Ας ξεκινήσω από το τελευταίο σας ερώτημα. Αν και οι πρώτες αναγνώσεις ποίησης ήταν Τ.Σ. Έλιοτ και Εζρα Πάουντ, τόσο στην ελληνική όσο και στην αγγλική γλώσσα, κάτι τελείως ασύμβατο με την ηλικία των 16 χρόνων, φαίνεται ότι ελάχιστα στοιχεία έχω κρατήσει στα δικά μου κείμενα ή έτσι τουλάχιστον νομίζω. Ωστόσο, διακρίνω ότι το στοιχείο του χρόνου ή για να είμαι πιο ακριβής του χωροχρόνου, όπως το έχει αποτυπώσει o Eliot στα «Τέσσερα Κουαρτέτα», είναι εμφανές σε αρκετά ποιήματα. «Ο χρόνος ως μη θεραπευτής», ως αέναη κίνηση σε μια αχαρτογράφητη πραγματικότητα, όπως αυτός ορίζει και καθορίζει την αρχή και τέλος του ανθρώπου και όπως μπορεί να βιωθεί σε συνειδητό ή ασυνείδητο επίπεδο, δημιουργεί μια ανεξάντλητη πηγή από την οποία παίρνω ερεθίσματα για να συνθέτω και καταγράφω νέες σκέψεις. Όμως, για να είμαι ειλικρινής, αισθάνομαι ότι οι αναγνώστες είναι σε θέση να κρίνουν πολύ καλύτερα από μένα και να πουν περισσότερα για τις επιρροές που οι ίδιοι ανιχνεύουν στα ποιήματα. Τέλος, οι συγγραφείς που έχουν επηρεάσει το ύφος της γραφής μου είναι οι Νικανόρ Πάρρα, Ζακ Πρεβέρ, Χούλιο Κορτάσαρ, Τσέσλαφ Μίλος και ο Αργύρης Χιόνης.
Και για να επιστρέψω στην πρώτη σας ερώτηση, τους τελευταίους μήνες διαβάζω Έλληνες ποιητές της γενιάς του’70. Ποτέ δεν είχα ασχοληθεί συστηματικά, κακώς βεβαίως, με την ανάγνωση και μελέτη του έργου τους.
Δουλεύετε πάνω σε κάτι καινούργιο;
Συνεχίζω να γράφω, σχεδόν σε καθημερινή βάση χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κρατάω πάντα αυτά που γράφω. Στο πλήκτρο delete φαίνεται ξεκάθαρα το δακτυλικό μου αποτύπωμα. Όσο λοιπόν υπάρχει αυτό το πλήκτρο και το backspace παραδίπλα, δεν μπορώ να κάνω πλάνα. Το επόμενο βιβλίο θα αποτελείται από ποιήματα και μικρο-διηγήματα. Περισσότερες λεπτομέρειες... προσεχώς.
