Γράφει ο Γιώργος Παπαγιαννάκης
Η δύναμη στο θέατρο του Romeo Castellucci συνίσταται ακριβώς στη συνύπαρξη της παραβολής και του απλοϊκού μύθου με τη σοβούσα σθεναρή πολιτική ή άλλη τοποθέτηση. Μια δραματουργική και σκηνική συνθήκη που καθίσταται ακόμα πιο σύνθετη καθώς διέρχεται από τις ατραπούς μιας συνεπούς εικαστικής θεώρησης, όπου η πρόσληψη άλλοτε αφορά τις αισθήσεις κι άλλοτε τη διανοητική ή γνωστική επάρκεια του δέκτη.
Η “Δημοκρατία στην Αμερική”, τελευταίο πόνημα του Ιταλού σκηνοθέτη, βασισμένη στη δίτομη Ιστορία του πολιτικού συστήματος της Αμερικής του Αλεξίς ντε Τοκβίλ (1805-1859), παραμένει πιστή σε αυτή τη συνθήκη, παρότι η αισθητική σύλληψη, τα παρασταστικά συστατικά, οι μεταμορφωτικές διεργασίες και τα σκηνικά εργαλεία αποδεικνύονται εμφανώς λιγότερο εύγλωττα. Όπως ακριβώς με το Gilgamesh, που είχε βασιστεί στους μύθους της Μεσοποταμίας, κι εδώ η δραματουργική έρευνα διασταυρώνεται με την Εθνογραφία και την Ιστορία καθώς επιχειρείται μια αποκωδικοποίηση του συνταγματικού πλαισίου της Αμερικανικής δημοκρατίας, ενός αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος που λειτούργησε καταλυτικά στη διαμόρφωση των συνθηκών ζωής και των ηθών, στην κοινωνική διαστρωμάτωση, στις πολιτικές πρακτικές, στο ρόλο που διαδραμάτισε η άρχουσα τάξη και στην πορεία και εξέλιξη της πνευματικής ζωής. Ένα μοντέλο, ωστόσο, που στις σύγχρονες ταραγμένες συνθήκες καθίσταται εκ νέου η λυδία λίθος του πολιτικού προβληματισμού.
Σαρκασμός, χιούμορ και φιλοπαίγμων επινοητικότητα, πλησίον των πρακτικών του επικού θεάτρου με την “επιστράτευση” λαβάρων και επιγραφών κατά την έναρξη του θεάματος, διαδέχονται τις ζοφώδεις περιγραφές της ζωής των μεταναστών στην άγονη γη της Νέας Αγγλίας του 18ου αιώνα, τις μεταφυσικές ανησυχίες τους και τις εκκλήσεις τους προς έναν απόντα Θεό, τις ριζωμένες παραδόσεις τους, την ηθική τους και τα όριά της, τις ευφάνταστες “γλωσσολαλίες” της Πεντηκοστιανής θρησκευτικής κοινότητας αλλά και τον αντίστοιχο υπαρξιακό μετεωρισμό των ιθαγενών, η άλλη πλευρά της τραγωδίας, που προκαλεί η βίαιη πρόσκρουσή τους με ένα αλλότριο πολιτιστικό σύμπαν, το νέο γλωσσικό κώδικα. Όλα αυτά τα στοιχεία με ορθές αναλογίες αλληγορίας, μύθου και ιστορικού ντοκουμέντου φωτίζουν και “μεταφράζουν” τη διηνεκή τραγωδία του ανθρώπου σε συνάρτηση με τη διαμόρφωση και ωρίμανση των θεσμικών και πολιτειακών κατακτήσεών του.
Σε ένα θέαμα υποβλητικό, με αισθητική δωρικότητα και συμβολιστική δυναμική ο Castellucci ανατρέχει πίσω στο χρόνο επιψαύοντας ό, τι έχει παραδοθεί στη λήθη της Ιστορίας και πρωτίστως το στοιχείο της θυσίας που συνιστά τη μέγιστη βιαιοπραγία σε βάρος του ανθρώπου και την αΐδιο καταδίκη του στην άνιση σχέση του με τον παραδεδεγμένο πολιτικό “πολιτισμό”.
Εντούτοις, παρά το σαφή προσανατολισμό της προβληματικής του η “Δημοκρατία στην Αμερική” δεν καθηλώνει. Το όλο εγχείρημα ισοδυναμεί περισσότερο με μια διαδοχή εικόνων-σκηνικών ταμπλώ, κατά την οποία τα τυχόν στοιχεία της δημιουργικής έκπληξης ή μιας εν δυνάμει ρηξικέλευθης σημειολογίας εμφανίζονται αμβλυμένα, ενώ παράλληλα είναι εμφανής και μια αμηχανία στην ταξινόμηση και ανάπτυξη των θεματικών, γεγονός που καθιστά τη δομή του θεάματος ετεροβαρή.
Οι Olivia Corsini και Giulia Perelli, ως Ναθανήλ και Ελίζαμπεθ, λειτουργούν, αναμφισβήτητα, ως οι βασικοί ερμηνευτικοί μοχλοί δίνοντας ένα πολυσχιδές στίγμα που εκκινεί από την ηθογραφική και ωμά ρεαλιστική διαχείριση της όψης τους και φτάνει μέχρι την παροξυσμική σωματικότητα, σαν “ηχώ” του θεάτρου της σκληρότητας, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν κατορθώνουν να αγγίξουν τις παρεμβατικές εκείνες συχνότητες που εξάπτουν ή αναρριπίζουν συναισθήματα.
Ως θέαμα δίκην σκηνικού δοκιμίου όπου επιχειρείται, μεταξύ άλλων, μια μετατόπιση του επίκεντρου της έννοιας του τραγικού, η “Δημοκρατία στην Αμερική” πετυχαίνει το στόχο της, υπολείπεται όμως σε οργανική διάδραση με το κοινό, στοιχείο θεμελιώδες κάθε μορφής μεταδραματικού θεάτρου.
