Δαβίδ ο Σασούνιος είναι ο τίτλος του λαϊκού ηρωικού έπους της Αρμενίας, που διατηρήθηκε για χίλια περίπου χρόνια μόνο σε προφορική μορφή πριν καταγραφεί από ομάδα μελετητών και πάρει την τελική του γραπτή μορφή. Τώρα για πρώτη φορά κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Βακχικόν σε μετάφραση του Γιώργου Μολέσκη. Ο Γιώργος Μολέσκης μιλά στο Vakxikon.gr για την εκδοτική αυτή προσπάθεια και τη σημασία της: “ό,τι είναι τόσο σημαντικό στον εθνικό του χώρο, στον εθνικό του μικρόκοσμο, δεν μπορεί παρά να είναι σημαντικό και για τους άλλους”.
Συνέντευξη στην Αγγελική Δημοπούλου
“Δαβίδ ο Σασούνιος”. Ολόκληρο το αρμένικο λαϊκό έπος στα ελληνικά. Πώς φτάσαμε στην ελληνική αυτή έκδοση; Γιατί θεωρείτε ότι είναι σημαντική;
Το αρμενικό λαϊκό έπος «Δαβίδ ο Σασούνιος» διατηρήθηκε για χίλια περίπου χρόνια μόνο σε προφορική μορφή, απαγγελλόμενο τμηματικά είτε ολόκληρο από τους διάφορους αφηγητές. Με αυτό τον τρόπο αναπτύχθηκαν πολλές παραλλαγές του έργου, αφού οι αφηγητές πρόσθεταν διάφορα επεισόδια από τη ζωή και τη δράση των ηρώων. Έτσι ολόκληρο το έπος, όπως καταγράφτηκε από ομάδα μελετητών της Ακαδημίας Επιστημών της Αρμενίας και πήρε την τελική γραπτή του μορφή, αποτελείται από δώδεκα χιλιάδες περίπου στίχους. Για τους σκοπούς της μετάφρασης επέλεξα διάφορα εκτεταμένα και αυτοτελή μέρη του έργου, μέσα από τα οποία παρουσιάζεται η ζωή και η δράση των τεσσάρων κεντρικών ηρώων, οι οποίοι εκπροσωπούν τις τέσσερεις γενιές του έπους.
Το έργο αυτό είναι πολύ σημαντικό για τον αρμενικό λαό. Μιλά για τους διαχρονικούς αγώνες του λαού για εθνική ανεξαρτησία και για επιβίωση, για τους αγώνες του ενάντια στο αραβικό χαλιφάτο, για την προσπάθειά του να κρατήσει την πίστη και τον χαρακτήρα του μέσα σε συνθήκες διαρκούς απειλής, πολέμων και καταστροφών. Και ό,τι είναι τόσο σημαντικό στον εθνικό του χώρο, στον εθνικό του μικρόκοσμο, δεν μπορεί παρά να είναι σημαντικό και για τους άλλους. Δεν αμφιβάλλουμε ότι το έπος του Διγενή Ακρίτα, που είναι τόσο σημαντικό για μας, είναι σημαντικό και για τους άλλους.
Πρόκειται για ένα έργο προφορικής λαϊκής παράδοσης. Δημιούργησε αυτό ιδιαιτερότητες αναφορικά με την εργασία πάνω στη μετάφρασή του;
Με το έπος αυτό ήρθα σε μια πρώτη επαφή κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας. Στη συνέχεια, και αφού απέκτησα συγγενικές σχέσεις με την Αρμενία (η γυναίκα μου κατάγεται από το Ερεβάν), και είδα πόσο σημαντικό είναι για τον αρμενικό πολιτισμό, έψαξα να δω αν υπάρχει κάτι από το έπος αυτό στα ελληνικά, αλλά δεν βρήκα τίποτε. Τότε, με συμβούλους την πεθερά και τη γυναίκα μου, άρχισα να μελετώ και να μεταφράζω αποσπάσματα από το έργο.
Το έπος αποτελείται από ελεύθερους και ανομοιοκατάληκτους στίχους με έναν εσωτερικό απαγγελτικό ρυθμό, ενώ ορισμένα μέρη του είναι δομημένα έτσι, ώστε να μπορούν να τραγουδιούνται από τους αφηγητές. Έχοντας τα αυτά υπόψη μου μέσα από τη ρωσική και κάποιες αγγλικές μεταφράσεις του έργου, και συγκρίνοντάς τα με τα παράλληλα διαβάσματα του πρωτότυπου που κάναμε με την πεθερά μου, βρήκα, νομίζω, τους κατάλληλους ρυθμούς για την ελληνική μετάφραση.
Γιατί θα προτείνατε στον Έλληνα αναγνώστη να το διαβάσει;
Θεώρησα ότι, με τόσες σχέσεις, και με τόσα κοινά που έχουμε με τον αρμενικό λαό, είναι παράλειψη να μην υπάρχει αυτό το έπος στα ελληνικά, το οποίο έχει και πολλά κοινά στοιχεία με το έπος του Διγενή Ακρίτα, τα ακριτικά τραγούδια και άλλα. Η επικοινωνία με τον πολιτισμό μιας άλλης χώρας είναι σημαντικό να γίνεται σε τέτοιο βαθύ επίπεδο. Έτσι ασχολήθηκα πιο συστηματικά με τη μετάφραση και την ετοιμασία της εισαγωγής. Μίλησα γι’ αυτό στον Νέστορα Πουλάκο και στον Στράτο Προύσαλη των εκδόσεων Βακχικόν, οι οποίο με πολλή προθυμία ανέλαβαν την έκδοση. Μίλησα και με τη φίλη ρωσο-αρμένισσα ζωγράφο Μαριάμ Σουχάνοβα-Φουκαρά, η οποία έκανε τα τόσο ωραία και εκφραστικά σχέδια που κοσμούν το εξώφυλλο και σελίδες του βιβλίου.
Εσείς τι θα κρατούσατε από την ενασχόληση με το έργο αυτό;
Διαβάζοντας το έργο αυτό ο Έλληνας αναγνώστης θα γνωρίσει πτυχές της ιστορίας αλλά και του εθνικού χαρακτήρα του αρμενικού λαού και της πορείας του προς την εθνική αυτογνωσία. Θα ανακαλύψει κοινά στοιχεία με την ελληνική δημοτική ποιητική παράδοση, θα συναντήσει διάφορα περιπλανώμενα μυθολογικά μοτίβα, κοινά για πολλούς λαούς. Θα δει ακόμη, μέσα από διάφορες τελετουργίες που περιγράφονται στο έργο, την πάλη ανάμεσα στα παλαιά ειδωλολατρικά στοιχεία και στα νεότερα χριστιανικά, και πολλά άλλα. Όλα αυτά έκαναν την ενασχόλησή μου με το έργο συναρπαστική, θα έλεγα.
Τι πιστεύετε ότι “κάνει” ένα έπος; Ένα διαχρονικό έργο που δεν σβήνει ποτέ;
Όλα αυτά τα στοιχεία που ανέφερα πιο πάνω, προσδίδουν στο έπος χαρακτήρα διαχρονικό. Πέρα από την απόδοση, με μυθικό έστω τρόπο, ιστορικών γεγονότων, μεταφέρουν στοιχεία από τον τρόπο ζωής του λαού, τα ήθη, τα έθιμα, τις καθημερινές του συνήθειες, πολλά από τα οποία έχουν διαχρονικό χαρακτήρα και συμβάλλουν στην αυτογνωσία του λαού και της πορείας του στο μέλλον. Ένα έπος μπορεί να είναι τόσο σύγχρονο, όσο και έργα που γράφονται σήμερα.
